Mona Eltahawy: Waarom haten ze ons?

Mona Eltahawy

Waarom haten ze ons?

De ware oorlog tegen vrouwen wordt gevoerd in het Midden-Oosten. 

Door Mona Eltahawy, Foreign Policy, mei/juni 2012. 

In "Verre Blik op een Minaret" begint de wijlen en te vaak vergeten Egyptische schrijfster Alifa Rifaat haar korte verhaal met een vrouw die zo onbewogen blijft door sex met haar echtgenoot dat ze, terwijl hij zich slechts richt op zijn eigen genot, een spinneweb opmerkt dat ze van het plafond moet vegen en ze tijd heeft om na te denken over de herhaalde weigering van haar echtgenoot de sexuele daad zo lang te laten duren tot zij ook haar hoogtepunt bereikt, “alsof hij haar dat met opzet wilde onthouden.” En net zoals haar echtgenoot haar van een orgasme afhoudt, zo onderbreekt de oproep tot het gebed het zijne, en de man vertrekt. Na de afwas verliest ze zichzelf in gebed – zo veel plezieriger dat ze niet kan wachten tot het volgende gebed – en kijkt ze vanaf haar balkon uit over de straat. Ze onderbreekt haar dagdromen om plichtsgetrouw koffie te maken voor haar man zodat hij die na zijn dutje kan drinken. Als ze de koffie meeneemt naar hun slaapkamer om voor haar man een kopje in te schenken, ontdekt ze dat hij dood is. Ze maant haar zoon een dokter te gaan halen. “Ze ging terug naar de woonkamer en schonk de koffie voor zichzelf in. Ze was verbaasd hoe kalm ze was,” zo schrijft Rifaat.

In drie en een halve bondige bladzijden geeft Rifaat de lezer een drieëenheid van sex, dood en religie, een bulldozer die korte metten maakt met ontkenning en een defensieve houding in een directe aanval op het kloppend hart van vrouwenhaat in het Midden-Oosten. Niemand kan dit met zoete woorden verhullen. Ze haten ons niet vanwege onze vrijheden, zoals het uitgemolken, post 9/11 Amerikaanse cliché steevast beweerde. Wij hebben geen vrijheden want ze haten ons, zo zegt deze Arabische vrouw in niet mis te verstane bewoordingen.

  

Ja: Ze haten ons. En dat moet hardop gezegd worden.   

Sommigen zullen zich afvragen waarom ik deze kwestie nu naar voren haal, in een periode waarin de regio in opstand is
gekomen, daartoe niet aangespoord door de gangbare haat voor Amerika en Israël maar door een algemeen gevoeld verlangen naar vrijheid. Heeft iedereen tenslotte geen recht op basisrechten voordat vrouwen om een speciale behandeling vragen? En wat heeft het geslacht, of zo men wil, sex, te maken met de Arabische lente? Maar ik heb het niet over sex die verborgen is in donkere hoekjes en gesloten slaapkamers. We hebben te maken met een politiek en economisch systeem – een dat de helft van de mensheid als beesten behandelt – dat moet worden vernietigd, tegelijk met de meer voor de hand liggende onderdrukkers die het leven van de regio richting de toekomst de keel dichtknijpen. Totdat de woede zich van de onderdrukkers in onze presidentiële paleizen richt op de onderdrukkers in onze straten en in onze huizen, is onze revolutie niet eens begonnen. 

Dus: Ja, vrouwen over de hele wereld hebben problemen; ja, de Verenigde Staten moeten nog altijd hun eerste vrouwelijke president kiezen; en ja, vrouwen worden nog steeds als lustobject behandeld in veel “westerse” landen (ook ik woon in een van die landen). En op dat punt stokt de conversatie meestal als je probeert te praten over de haat van de Arabische samenlevingen tegenover vrouwen.  

Maar laten we het even niet hebben over wat de Verenigde Staten wel of niet doen met vrouwen. Noem mij een willekeurig Arabisch land, en ik kan je een waslijst aan misbruik geven die gevoed wordt door een giftig mengsel van cultuur en religie waar weinigen zich tegen durven te keren uit angst voor belediging of blasfemie. Als meer dan 90 procent van de ooit getrouwde vrouwen in Egypte – inclusief mijn moeder en op een na al haar zusters – besnijdenis hebben moeten ondergaan uit naam van eer, dan wordt het tijd dat we allemaal blasfemisch worden. Als Egyptische vrouwen worden onderworpen aan vernederende “maagdelijkheidstesten” alleen maar omdat ze hun mond open durven doen, dan is dit niet het moment om te zwijgen. Als een artikel in het Egyptische strafrecht zegt dat als een vrouw “met goede bedoelingen” door haar man is geslagen, er geen strafmaatregelen kunnen worden genomen, dan mag iedereen naar de hel lopen met z'n politieke correctheid. En wat zijn in godsnaam “goede bedoelingen”? Volgens de wet behoort daartoe alle slaag die “niet ernstig” of “op het gezicht gericht” is. Dit komt er allemaal op neer dat, wanneer het de status van vrouwen in het Midden-Ooosten betreft, de situatie niet beter is dan je misschien zou denken. Het is veel, veel slechter. Zelfs na deze “revoluties,” wordt alles op de wereld als min of meer in orde beschouwd zolang vrouwen zich maar bedekken, vastgeklonken aan huis, terwijl hen de simpele bewegingsvrijheid zich te verplaatsen met hun eigen auto wordt ontzegd, ze aan de mannen toestemming moeten vragen om te reizen, en niet kunnen trouwen – laat staan scheiden – zonder de zegen van een mannelijke voogd.  

Er is geen enkel Arabisch land terug te vinden in de top 100 van het Global Gender Gap Report  van het Wereld Economisch Forum, waarmee de regio als geheel steevast verankerd lijkt in de onderste regionen van de planeet. Arm of rijk, we haten onze vrouwen allemaal. Een voorbeeld: buren Saoedi-Arabië en Jemen zijn misschien lichtjaren verwijderd waar het het BNP betreft, maar er zijn slechts vier plaatsen verschil tussen de landen op deze index, met het koninkrijk op 131 en Jemen binnenkomend op plaats 135 van de 135 landen. Marokko, zo vaak aangehaald vanwege haar “progressieve” familiewetgeving (een rapport uit 2005 van de hand van westerse “experts” noemde het “een voorbeeld voor moslimlanden die proberen te integreren in de moderne maatschappij”) is terug te vinden op nummer 129; volgens het Marokkaanse Ministerie van Justitie werden er 41.098 meisjes onder de 18 uitgehuwelijkt in 2010.  

Het is niet vreemd dat Jemen het laagstgeklasseerde land is, met 55 procent van de vrouwen analfabeet, 70 procent die niet deelneemt aan het arbeidsproces en slechts één vrouw in het 301 personen tellende parlement. Afschuwelijke nieuwsberichten over 12-jarige meisjes die overlijden in het kraambed lijken weinig invloed te hebben op de stroom aan kindhuwelijken in het land. In plaats daarvan zien we meer demonstraties vóór dan tegen kindhuwelijken, aangespoord door geestelijken die beweren dat tegenstanders van door de staat goedgekeurde pedofilie afvalligen zijn omdat de profeet Mohammed - volgens hen - zijn tweede vrouw Aisha trouwde toen ze nog een kind was.   

Maar in Jemen mogen vrouwen in ieder geval autorijden. Daarmee is zeker geen einde gekomen aan hun reeks aan problemen, maar het symboliseert vrijheid – en nergens weerklinkt deze symboliek sterker dan in Saoedie-Arabië, waar kindhuwelijken ook voorkomen en vrouwen eeuwig minderjarig zijn, ongeacht hun leeftijd of scholing.  Saoedische vrouwen zijn ver in de meerderheid op de universiteitscampussen waar ze moeten toezien hoe veel minder gekwalificeerde mannen ieder aspect van hun leven onder controle hebben.  

Ja, Saoedie-Arabië, het land waar de overlevende van een groepsverkrachting tot een gevangenisstraf werd veroordeeld omdat ze erin had toegestemd een auto in te stappen met een man aan het stuur die geen familie was, zodat ze uiteindelijk een koninklijk pardon nodig had; Saoedie-Arabië, waar een vrouw die het verbod op autorijden overtrad werd veroordeeld tot 10 zweepslagen; ook zij had de hulp nodig van een koninklijk pardon; Saoedie-Arabië, waar vrouwen nog steeds niet kunnen stemmen of zich beschikbaar stellen voor verkiezingen, maar onderwijl wordt het als “vooruitgang” gezien dat een koninklijk besluit beloofde hen stemrecht te verlenen voor nagenoeg geheel symbolische lokale verkiezingen in – en nu komt het – 2015. Zo slecht is de situatie voor vrouwen in Saoedie-Arabië dat die kleine paternalistische klopjes op hun schouders met gejuich worden begroet terwijl de koning die dit heeft ingesteld, Koning Abdullah, wordt geprezen als een “hervormer"  -- zelfs door hen die beter zouden moeten weten, zoals Newsweek, dat de koning in 2010 een van de top 11 meest gerespecteerde wereldleiders noemde. Wilt u weten hoe erg dat is? Het antwoord van de “hervormer” op de revoluties die overal in de regio de kop opdoken was zijn onderdanen de mond te snoeren door met nog meer geld rond te strooien – vooral voor de Salafistische idioten van wie de koninklijke familie haar legitimiteit moet hebben. Koning Abdullah is 87. Wacht tot u de troonopvolger ziet, Prins Nayef, een man die regelrecht uit de Middeleeuwen is weggelopen. Tegenover zijn vrouwenhaat en fanatisme steekt Koning Abdullah af als Susan B. Anthony.  (negentiende-eeuwse strijder voor mensenrechten, in het bijzonder vrouwenrechten – noot vertaler)

DUS WAAROM HATEN ZE ONS? Sex, of liever het maagdenvlies, verklaart veel.  

"Het blijft voor mij een mysterie waarom extremisten zich altijd richten op vrouwen,” aldus de Amerikaanse Minister voor Buitenlandse Zaken Hillary Clinton onlangs. "Maar blijkbaar doen ze dat allemaal. Het maakt niet uit in welk land ze wonen of welke religie ze beweren aan te hangen. Ze willen macht hebben over vrouwen.” (En dit terwijl Clinton een regering vertegenwoordigt die veel van deze vrouwhatende despoten openlijk steunt). Pogingen van zulke regimes om volledige controle uit te oefenen komen vaak voort uit het bange vermoeden dat zonder deze macht een vrouw slechts een paar stappen is verwijderd van sexuele onverzadigbaarheid. Kijk maar naar Yusuf al-Qaradawi, de populaire geestelijke en jarenlange conservatieve Al Jazeera-presentator die een ongekende steun voor de revoluties van de Arabische Lente ontwikkelde – dat wil zeggen, toen ze eenmaal aan de gang waren – ongetwijfeld omdat hij inzag dat ze de tirannen zouden elimineren die lange tijd zowel hem als de gehele moslimbroederschap waarvan hij afstamde onderdrukten.   

Qaradawi

Ik kan zo een reeks fanaten noemen die alle slechte karaktertrekken kunnen opdreunen van Vrouw de Onverzadigbare Verleidster, maar ik blijf bij een bekend voorbeeld met Qaradawi, die een groot publiek aan zich weet te binden, zowel via de satellietkanalen als daarbuiten. Ook al zegt hij dat vrouwelijke genitale verminking (wat hij “besnijdenis” noemt, een algemeen voorkomend eufemisme dat de parktijk op één lijn probeert te brengen met mannelijke besnijdenis) niet “verplicht” is, toch kom je ook dit treffende staaltje tegen in een van zijn boeken: "Ik persoonlijk steun deze praktijk in de huidige omstandigheden in de moderne wereld. Iedereen die denkt dat besnijdenis de beste manier is om zijn dochters te beschermen zou het moeten doen,” zo schreef hij, waar hij aan toevoegde, “De moderne opinie zegt dat besnijdenis goed is om de verleiding in te tomen.” Dus zelfs onder “gematigden,” worden de genitaliën van meisjes verwijderd om er zeker van te zijn dat hun begeerte in de kiem wordt gesmoord. Qaradawi heeft sindsdien een fatwa uitgevaardigd tegen vrouwelijke genitale verminking, maar het zal niemand verbazen dat toen Egypte in 2008 de praktijk verbood, sommige wetgevers binnen de Moslimbroederschap zich tegen de wet keerden. En sommigen van hen doen dat nog steeds – inclusief een promiment vrouwelijk parlementslid, Azza al-Garf. 

Ja, het zijn de mannen die zich niet kunnen beheersen op straat, waar van Marokko tot Jemen sexuele intimidatie endemisch is. Het is vanwege de mannen dat zoveel vrouwen worden aangemoedigd zich te bedekken. De metro van Cairo heeft een compartement alleen voor vrouwen om ons te beschermen tegen afdwalende handen en ergere dingen; een groot aantal Saoedische winkelcentra is alleen toegankelijk voor families, waardoor alleenstaande mannen de toegang wordt ontzegd tenzij ze een vereist vrouwelijk familielid tevoorschijn kunnen toveren om hen te vergezellen. 

We horen vaak hoe de falende economieën van het Midden-Oosten het voor veel mannen onmogelijk maken te trouwen, en sommigen halen dat gegeven zelfs aan als verklaring voor het toenemende aantal gevallen van sexuele intimidatie op straat. In een onderzoek uit 2008 door het Egyptische Centrum voor Vrouwenrechten, zei meer dan 80 procent van de Egyptische vrouwen dat ze last hadden gehad van sexuele intimidatie en meer dan 60 procent van de mannen gaf toe dat ze vrouwen lastig vielen. Maar we horen nooit iets over de manier waarop een latere huwelijksleeftijd invloed heeft op vrouwen. Hebben vrouwen behoefte aan sex of niet? Blijkbaar bevindt de Arabische regio zich dienaangaande nog steeds in het beginstadium van de menselijke biologie. 

En dan de oproep tot het gebed en de verheffing door religie die Rifaat zo briljant aanhaalt in haar verhaal. En net zoals de officieel aangewezen geestelijken de armen in de regio sussen met beloftes van rechtvaardigheid – en rijpe maagden – in het hiernamaals in plaats van het hoofd te bieden aan de corruptie en het nepotisme van de dictator in dit leven, zo wordt vrouwen de mond gesnoerd door een dodelijke combinatie van haat van de zijde van mannen die ook nog eens beweren dat ze God stevig aan hun zijde hebben. 

Ik keer terug naar Saoedie-Arabië, en niet alleen omdat toen ik het land ontdekte op 15-jarige leeftijd, ik zo getraumatiseerd raakte dat ik automatisch feministe werd – er zijn geen andere woorden voor – maar omdat het koninkrijk onbeschaamd zijn vrouwenhatende God blijft aanbidden en daar nooit enige negative consequenties door ondervindt, dank zij het dubbele voordeel van een grote olievoorraad en de thuishaven van de twee heiligste plaatsen binnen de Islam, Mekka en Medina.  

Zowel toen – de jaren 80 en 90 – als nu, waren en zijn de geestelijken op de Saoedische tv geobsedeerd door vrouwen en hun openingen, vooral door wat daaruit kwam. Ik zal nooit vergeten dat ik hoorde zeggen dat als een klein jongetje over je kleren plaste, je gewoon verder kon gaan en kon gaan bidden in dezelfde kleren, maar dat als een klein meisje over je kleren pieste je je moest omkleden. Wat maakt de urine van een klein meisje in godsnaam onrein, zo vroeg ik me af. 

Vrouwenhaat

Hoe groot is de vrouwenhaat in Saoedie-Arabië? Zo groot dat 15 meisjes de dood vonden toen hun school in Mekka in 2002 vlam vatte, nadat de “moraalpolitie” hen tegenhield toen ze het brandende gebouw wilden ontvluchten – en brandweermannen die hen wilden redden tegenhielden – omdat de meisjes de hoofddoeken en gewaden die verplicht waren in het openbare leven niet droegen. En er gebeurde niets. Niemand werd aangeklaagd. De enige concessie aan deze afschuwelijke actie was dat de toenmalige kroonprins Abdullah meisjesonderwijs stilletjes onder de vleugels van de Salafistische fanatici vandaan haalde, ook al zijn ze er desondanks in geslaagd een ferme grip te houden op het onderwijssysteem in het Koninkrijk.  

Dit is echter niet alleen een Saoedisch fenomeen, het is geen kwaadwillige zeldzaamheid in de rijke, geïsoleerde woestijn. De islamistische haat tegenover vrouwen woedt hevig in de gehele regio – nu meer dan ooit.  

In Koeweit, waar islamisten jarenlang hebben gestreden tegen het stemrecht voor vrouwen, belaagden ze de vier vrouwen die uiteindelijk in het parlement terechtkwamen, en eisten dat de twee die het haar niet bedekten hijabs zouden dragen. Toen het parlement van Koeweit afgelopen december werd ontbonden, eiste een islamistische parlementariër dat het nieuwe parlement – zonder vrouwelijke vertegenwoordigers – zijn “zedige kleding” wetgeving zou bespreken. 

In Tunesië, lange tijd beschouwd als het meest verlichte land in de regio, hielden vrouwen de afgelopen herfst de adem in nadat de islamistische Ennahda partij het grootste aantal stemmen in de wacht sleepte bij de verkiezingen. Partijleiders beloofden de uit 1956 stammende ‘Persoonlijke Status Code’ van Tunesië te respecteren, die uitging van “het principe van gelijkheid tussen mannen en vrouwen” en polygamie verbood. Maar vrouwelijke universiteitsprofessoren en studenten hebben sindsdien geklaagd over aanrandingen en intimidaties door islamisten omdat ze geen hijab droegen, terwijl veel voorvechtsters van vrouwenrechten zich afvragen hoe discussies over islamitische wetgeving de uiteindelijke wetten zullen beïnvloeden waaronder ze moeten leven in het Tunesië van na de revolutie. 

In Libië was het eerste wat de leider van de interim-regering, Mustafa Abdel Jalil, beloofde het opheffen van de strikte beperkingen aangaande polygamie die waren ingesteld door Libië’s vermoorde tiran. En mocht je denken dat Muammar Ghadaffi een soort feminist was, bedenk dan dat onder zijn regime meisjes en vrouwen die een aanranding overleefden of werden verdacht van “morele misdaden” in “Sociale rehabilitatiecentra” werden gegooid, in feite gevangenissen waar ze niet uit konden komen tenzij een man erin toestemde om met ze te trouwen of hun families hen terugnamen. 

En dan is er Egypte, waar minder dan een maand nadat President Hosni Moebarak aftrad, de militaire junta die hem verving, zogenaamd om “de revolutie te beschermen”, ons er onwillekeurig aan herinnerde dat wij als vrouwen twee revoluties nodig hebben.  Nadat alle demonstranten van Tahrirplein werden verwijderd, namen de militairen tientallen mannelijke en vrouwelijke activisten gevangen. Dat tirannen onderdrukken, slaan en martelen is maar al te goed bekend. Maar deze officieren hadden ook nog speciale “maagdelijkheidstesten” voor vrouwelijke activisten: verkrachting vermomd als een dokter die zijn vingers in de vaginale opening steekt op zoek naar een maagdenvlies. (De dokter werd vervolgd en uiteindelijk vrijgesproken in maart). 

Welke hoop is er nog voor vrouwen in het nieuwe Egyptische parlement, dat gedomineerd wordt door mannen die zijn blijven steken in de zevende eeuw? Een kwart van de parlementszetels wordt nu ingenomen door Salafisten, die geloven dat het imiteren van de levenswandel van de Profeet Mohammed de juiste voorschriften biedt voor het moderne leven. Bij het presenteren van vrouwelijke kandidaten in het afgelopen najaar beeldde de Egyptische salafistische Nour Partij een bloem af in plaats van het gezicht van een vrouw. Vrouwen mogen niet gezien of gehoord worden – zelfs hun stemmen zijn te verleidelijk – dus daar zitten ze dan in het Egyptische parlement, van top tot teen in het zwart gehuld, en nooit een woord zeggend.  

En we zitten midden in een revolutie in Egypte! Het is een revolutie waarin vrouwen zijn overleden, geslagen, waarin er op ze is geschoten en ze zijn aangerand terwijl ze zij aan zij vochten met de mannen om het land te ontdoen van die omhooggevallen Patriarch – Moebarak – maar onderwijl zijn er zoveel kleinere hoge heren die ons nog steeds onderdrukken. De Moslimbroederschap, met bijna de helft van het totaal aantal zetels in ons nieuwe revolutionaire parlement, gelooft niet dat vrouwen (of christenen) president kunnen zijn. De vrouw die aan het hoofd staat van het “vrouwencomité” van de politieke partij van de Moslimbroederschap zei onlangs dat vrouwen niet zouden moeten deelnemen aan demonstraties omdat het “waardiger” is om hun echtgenoten en broers dat voor hen te laten doen.  

De haat tegenover vrouwen zit diep in de Egytische maatschappij. Zij onder ons die mee hebben gedaan aan de demonstraties moesten zich een weg zien te banen door een mijnenveld van sexuele intimidaties door zowel het regime en haar aanhangers als, helaas, zo nu en dan onze mederevolutionairen. In november werd ik aangerand in de Mohamed Mahmoud Straat bij het Tahrirplein, door minimaal vier leden van de Egyptische oproerpolitie, nadat ik eerst was betast door een man op het plein zelf. Terwijl we geen enkele moeite hebben de aanvallen door het regime aan te klagen, gaan we er direkt van uit dat we bij een handtastelijkheid van de kant van onze medeburgers te maken hebben met agenten van het regime of vandalen omdat we de revolutie niet in diskrediet willen brengen. 

WAT MOET ER GEBEUREN? 

Ten eerste moeten we ophouden met doen alsof er niets aan de hand is. Noem de haat bij naam. Wees kritisch tegeneover cultuurrelativisme en besef dat zelfs in landen waar revoluties en opstanden plaatsvinden vrouwen het goedkoopste onderhandelingsmateriaal zullen blijven. U – de buitenwereld – zal worden verteld dat het onze “cultuur” en “religie” is om X, Y of Z te doen met vrouwen. U moet goed begrijpen dat degene die dat beweert nooit een vrouw is geweest. De Arabische opstanden mogen dan zijn ontketend door een Arabische man -- Mohamed Bouazizi, de Tunesische straatkoopman die zichzelf uit wanhoop in brand zette – maar ze zullen worden voltooid door Arabische vrouwen.  

Amina Filali – het 16-jarige Marokkaanse meisje dat vergif dronk nadat ze was gedwongen te trouwen met, en geslagen te worden door, de man die haar verkrachtte – is onze Bouazizi. Salwa el-Husseini, de eerste Egyptische vrouw die zich uitsprak tegen de “maagdelijkheidstesten”, Samira Ibrahim, de eerste vrouw die iemand aanklaagde; en Rasha Abdel Rahman, die een verklaring voor haar aflegde – zij zijn onze Bouazizis. Maar we moeten niet wachten tot er doden vallen voordat ze die rol kunnen vervullen. Manal al-Sharif, die negen dagen in de cel doorbracht omdat ze het verbod op autorijden door vrouwen in haar land doorbrak, is de Bouazizi van Saoedie-Arabië. Ze is een eenmans revolutionaire kracht die vecht tegen een oceaan aan vrouwenhaat.  

Onze politieke revoluties zullen niet slagen tenzij ze gepaard gaan met revoluties in ons hoofd – sociale, sexuele en culturele revoluties die de Moebaraks in onze hersenen en in onze slaapkamers ten val zullen brengen.  

"Weet u waarom ze ons aan maagdelijkheidstesten onderwierpen?" vroeg Ibrahim aan mij direct nadat we acht uur samen hadden gelopen om de Internationale Vrouwendag te vieren in Cairo op 8 maart. "Ze willen ons het zwijgen opleggen, ze willen vrouwen terug het huis in jagen. Maar we gaan nergens naartoe." 

We zijn meer dan onze hoofddoeken en onze maagdelijkheidsvliezen. Luister naar diegenen onder ons die vechten. Vind medestanders in de regio en steek de haat recht in haar ogen. Er was een tijd dat een islamist de meest kwetsbare politieke positie innam in Egypte en Tunesië. Vandaag de dag zijn het zeer waarschijnlijk de vrouwen die deze weinig benijdenswaardige positie hebben overgenomen. Maar helaas is het bijna altijd zo geweest.  

Mona Eltahawy is een Egyptisch-Amerikaanse columnist. In november 2011 werd ze geslagen door de Egyptische politie, waarbij ze haar linkerarm en rechterhand brak, en werd ze aangerand. Ze werd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de militaire veiligheidsdienst 12 uur vastgehouden. 

Bron:

Vertaling: Kees Bakhuyzen, Hoeiboei.