Het project Sotsji

De Olympische Winter Spelen in het subtropische Sotsji. Arnold van Bruggen en Rob Hornstra deden uitvoerig onderzoek naar Ruslands grootste badplaats, naar de door uitgebuite illegale gastarbeiders voor zo’n slordige 45 miljard gebouwde sportcomplexen in de besneeuwde bergen op een uur rijden van dit kuuroord aan de Zwarte Zee (en nog staan daar in het biathloncentrum de wc-potten gebroederlijk naast elkaar), en naar de armoedige Kaukasische republieken aan de andere kant van die bergen, waar veel dorpen niet over water, elektriciteit en gas beschikken. Jelle Brandt Corstius maakte een zesdelige serie ( De bergen achter Sotsji –vanaf zo 26 januari op Ned 2). Vanachter die bergen vinden aanslagen plaats door de extreem-Islamitische groep Vilayat Dagestan, zoals onlangs in Volvograd, en mogelijk ook in Sotsji, waarmee de betreffende groep in ieder geval dreigt. Er schijnt een Zwarte Weduwe in Sotsji te zijn gesignaleerd. De wildste verhalen doen de ronde: dolfijnen
zouden met bommen op de rug het strand op kunnen komen. Van Bruggen en Hornstra mogen Rusland niet meer in, maar de Russische autoriteiten kunnen niet verhinderen dat hun ‘Sochi Project’ is tentoongesteld, in boekvorm is uitgebracht en te volgen is op internet ( HYPERLINK "http://www.the" www.the sochiproject.org). Alom is er geprotesteerd tegen schending van de mensenrechten in Rusland als gevolg van de het vorig jaar in Rusland aangenomen wet die ‘het propageren van niet traditionele seksuele relaties’ verbiedt. Verschillende landen hebben hun delegaties naar de Olympische Winterspelen beperkt of aangevuld met homoseksuele voormalige oud-sporters. Nederland is van plan een uitgebreide Koninklijke delegatie te zenden onder aanvoering van minister-president Rutte, die met Poetin de dialoog wil aangaan. Een gespreksvorm die in dit verband door Theodor Holman getypeerd is als ‘een schaamlap om amoreel gedrag te verdoezelen’. In de Volkrant van 18 januari jl. publiceerde schrijver Arthur Japin een uitvoerige open brief, waarin hij ingaat op het idee dat aan de hoogwaardige Nederlandse delegatie een homo toegevoegd zou kunnen worden. Hij biedt zichzelf aan en vraagt Rutte met klem een heel duidelijk statement te maken daar aan de Zwarte Zee. Zijn betoog dient ter voorbereiding van het themaprogramma LEVE SOTSJI! op wo. 29 jan op Ned 2. Binnenkort is de film Parada in Nederland te zien, waarin het taboe op homoseksualitiet in Servië op komische wijze aan de orde wordt gesteld. Deze komedie heeft op de Balkan veel stof doen opwaaien maar is in Rusland vooralsnog volstrekt ondenkbaar.

In zijn open brief gaat Japin in op uitsluiting van deelname aan de OS op basis van schending van de mensenrechten. Deze trof Zuid-Afrika en Afghanistan. Rusland hoort volgens hem in dit rijtje thuis: bij wet verbiedt het homo’s, lesbiennes, biseksuelen en transgenders vrijuit te spreken over hun geaardheid. Wie discrimineert, speelt niet mee. Aldus Japin. Maar het IOC koos de zijde van de overtreder. Poetin lachte in zijn vuistje en verleende hier en daar wat amnestie om zijn macht te tonen. Afgelopen weekend zette hij zijn charme-offensief op een andere wijze voort. In een interview met Russische en buitenlandse media zei hij, dat hij zelf ook mensen kent die homoseksueel zijn en dat hij met hen vriendschappelijke banden onderhoudt. Wel voegde hij daaraan toe, dat Rusland zich van homoseksualiteit moet ‘zuiveren’ wil het zijn geboortecijfer opkrikken. Dergelijke gratuite verklaringen over vriendschap met homo’s laten onverlet, dat lesbische vrouwen in Rusland ‘ter genezing’ worden verkracht en dat jonge Russen en Russinnen zelfmoord plegen, nu voor hen – zoals Japin betoogt - met de nieuwe wet de kans op een menswaardig bestaan lijkt verkeken. De vraag is of de gemiddelde tv kijker er ook maar een seconde minder om zal kijken naar de verrichtingen van ‘onze’ mannen en vrouwen.

De discussie over homoseksualiteit in Servië is op gang gebracht in de politiek incorrecte komedie Parada (2011) van Srdjan Dragojewic. De film was een hit over de hele Balkan en werd ook op middelbare scholen vertoond. Parada heeft volgens velen homo’s in Servië een gezicht gegeven. “Wat een kutfilm”’schijnt de zoon van een vriend van de regisseur gezegd te hebben, zoals Jorie Horsthuis in De Groene optekende. “Na deze film kan ik homo’s nooit meer haten”. Dragojewic heeft een komische insteek gekozen om het verhaal over homofobie in Servië te vertellen. De plot van de film draait om de bescherming van de Prides in Belgrado die sinds de eerste in 2001 tot op de dag van vandaag gepaard zijn gegaan met bedreiging en geweld. Dragojewic gebruikt de bloederige beelden van de Pride van 10 oktober 2010 in zijn film, waarin hij een extreem homofobe Serviër (Limun) tot hoofdpersoon van zijn comedy heeft gemaakt. Onder dwang van zijn vriendin moet deze de Pride gaan beveiligen, omdat de politie hiertoe niet in staat blijkt te zijn. Zijn vrienden verklaren hem voor gek. In de rose Mini van LGBT (lesbian, gay, bisexual, transgender)- activisten rijdt Limun door Kroatië, Bosnië en Kosovo, waar hij strijders uit de Joegoslavische oorlog opspoort die nog bij hem in het krijt staan. Ze zijn net zo homofoob als hijzelf maar uiteindelijk laten ze zich overhalen. Ze rijden met Limun naar Belgrado waar ze zich fysiek en mentaal voorbereiden op de aanstaande Pride. Verschillende homo-activisten vragen zich af of ze wel met deze nationalistische oorlogsveteranen in zee willen. Dat leidt tot allerlei – ook komische - spanningen tot op de Pride zelf. Voor de ontknoping zie de film die op zo 2 februari in De Balie in Amsterdam vertoond wordt. Behalve lof heeft de aanpak van Dragojewic ook kritiek gekregen. Het verschijnsel van de Pride zelf is volgens die kritikasters al een vorm van westerse import. Een comedy maken rondom het probleem van de beveiliging daarvan is helemaal not done. Bovendien toont volgens hen de film het ene na het andere cliché over homo’s. De regisseur was het erom te doen te laten zien hoe een extreme nationalist uiteindelijk sympathie krijgt voor homo’s, omdat hij ze beter heeft leren kennen. Hij hoopte erop dat hij dit ook bij de kijkers zou bereiken. In ieder geval heeft hij met zijn film volle zalen getrokken, wat hem met een andere aanpak van het onderwerp waarschijnlijk niet gelukt zou zijn.

Zo’n film lijkt in Rusland voorlopig niet te realiseren. De vraag is wat de Spelen voor LGTB daar wel kunnen gaan opleveren. Wat Nederland betreft tot nu toe: Japin zou wel in de officiële delegatie willen maar heeft inmiddels van Rutte te horen gekregen, dat een dergelijke aanvulling op zo’n korte termijn niet meer toegestaan wordt door het IOC. Verder het tv programma Leve Sotsji! En Paul de Leeuw heeft het dweilorkest Kleintje Pils, dat ook in Nagano, Salt Lake City, Turijn en Vancouver voor de schaatssupporters optrad, opgeroepen ‘roze liederen’ te spelen, zoals Y.M.C.A , een verzoek dat de muzikanten in verwarring gebracht schijnt te hebben. Dat was het dan. Een karige oogst, die soms eerder voor de Bühne bedoeld lijkt te zijn. Volgens Boris Dittrich, oud-Kamerlid van D66, nu werkzaam voor Human Rights Watch in Berlijn, is echter alle aandacht voor de mensenrechten, inclusief die van de Russsiche homo’s, meegenomen. Dus ook deze.