Twee maal Anne Frank

Afgelopen week was de documentaire In de rij voor Anne Frank van Robert van Schinkel op tv te zien. Vier jaar lang filmde hij van tijd tot tijd de lange rij wachtenden voor het Anne Frank Huis in Amsterdam. In weer en wind, in de kou, onder een stralend blauwe hemel. Het is een ontroerende film geworden over mensen van over de hele wereld die iets herkennen in het meisje dat in 1933 naar Nederland vluchtte voor het nazi regime maar er elf jaar later niet aan ontkwam. Donderdag 8 mei ging Anne in première in een speciaal daarvoor gebouwd theater aan het IJ in Amsterdam. Geschreven door Jessica Durlacher en Leon de Winter, in opdracht van het Anne Frank Fonds in Basel. O. a. Ronald Leopold, directeur van de Anne Frank Stichting in Amsterdam, bekritiseerde in de aanloop naar de première de in zijn ogen te commerciële opzet van dit project.

Per jaar bezoeken ruim een miljoen mensen het Anne Frank huis. Gemiddelde wachttijd: anderhalf uur.
Ze komen overal vandaan en velen identificeren zich op een of andere manier met Anne Frank. In zijn film benadrukt Robert van Schinkel het internationale aspect en de diversiteit van de bezoekers door een groot aantal meisjes in de leeftijd van Anne een fragment uit haar dagboek te laten voorlezen. Wachtend in de rij en lezend in hun eigen taal. Komend uit Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Italië, Engeland, maar ook uit China, Australië, Botswana, Canada, Columbia, Rusland, Zimbabwe en vele andere landen. Een aantal anderen komen in de film aan het woord over hun drijfveren om naar het Anne Frankhuis te komen. Voor en na hun bezoek. Een Amerikaan vertelt hoe hij ook als kind vanuit Duitsland naar Nederland kwam maar de kans had tijdig te emigreren naar de VS. Een Koerdische man en vrouw uit Irak brengen heel bewust een bezoek aan het pand om hun nog altijd traumatische ervaringen na de gifgasaanval van Saddam Houssein te verwerken. De vrouw citeert deze woorden van Anne: “Om een toekomst op te bouwen moet je het verleden niet vergeten.” Voor een homo uit Paraguay is Anne een groot voorbeeld, “een symbool voor verzet en vrijheid”. Een Oostenrijkse vrouw herdenkt op deze manier de dood van haar opa, die als militair in het Duitse leger in Nederland omkwam, en van haar vader die zijn geamputeerde jeugd niet kon verwerken. Twee Tibetanen herinneren aan de bezetting van Tibet door China, waarbij een miljoen mensen omkwamen. Zij wisten te vluchten naar Nepal. “De strijd die Anne Frank heeft gestreden, geldt ook voor ons”, verklaren ze. Een vrouw uit Hongkong vertelt met moeite over haar ervaringen met de Japanse bezetters. Haar vader werd onthoofd, haar moeder verkracht. Als jong meisje moest ze zien te overleven. Allen zijn geroerd door het vertrouwen en de hoop die Anne Frank in haar dagboek verwoordde, en diep onder de indruk van de omstandigheden waarin ze haar dagboek schreef. De documentaire, gemaakt met steun van de Anne Frank Stichting, is nog te vinden op internet, en is ook uitgegeven als DVD.

Voor de première van Anne waren 1100 mensen uitgenodigd in het nieuwe theater in het westelijk havengebied in Amsterdam, onder wie koning Willem-Alexander en Buddy Elias, een neef van Anne en het laatste nog levende familielid. In 1955 was er al een toneelversie gemaakt door het schrijversechtpaar Hackett-Goodrich, die het dagboek wereldberoemd maakte. Die versie is in Nederland gespeeld met Jip van Wijngaarden en Jeroen Krabbé. Het schrijversechtpaar De Winter-Durlacher gebruikt in hun versie letterlijke teksten uit het dagboek en heeft het geheel gevat in een kader, om het verhaal te verbinden met onze tijd, zo vertelde De Winter bij P&W. Dat kader is Anne’s droom om schrijver te worden, een droom die niet in vervulling is gegaan. Het Anne Frank Fonds in Basel, in 1963 in het leven geroepen door Otto Frank, nam het initiatief voor het stuk. De Anne Frank Stichting (1957) in Amsterdam, die niet betrokken is bij de voorstelling, liet weten moeite te hebben met het commerciële karakter: “Het wordt gepresenteerd als een gezellige avond uit, met een 3 D hapjesbar, borrelbox en hostessen. Dat past naar ons oordeel niet bij de geschiedenis van Anne Frank.”

De ongemakkelijke verhouding tussen Fonds en Stichting speelde in de berichtgeving naar aanleiding van de première verder geen rol. De recensies over Anne namen wel een opmerkelijke plaats in. Letterlijk en figuurlijk. Het Parool kopte op de eerste pagina in de rechter bovenhoek: “Anne is als film zonder close-ups.” NRC Handelsblad drukte een recensie met foto van het stuk over volle lengte en breedte van de frontpagina af. Beide recensies zijn kritisch. Lovende woorden over de bijzondere vormgeving en indrukwekkende decors. Tot stand gebracht door hetzelfde team dat de presentatie van de al jaren draaiende muscical Soldaat van Oranje verzorgde, onder de artistieke leiding van regisseur Theu Boermans. Anne’s ouderlijk huis aan de Merwedestraat, het voor- en achterhuis aan de Prinsengracht, een Parijse bistro waar Anne haar verhaal vertelt aan een jonge uitgever, alles op bijna ware grootte, voorzien van realistische en steeds kloppende details. Maar alle technische innovaties zoals de draaibaarheid van de decors en imponerende uiteenwijkende gevels tonen ook de zwakte van de voorstelling. Het gaat hier niet om een avonturenepos (zoals in Soldaat van Oranje) maar om een intiem coming-of-age-verhaal van een gewoon meisje onder extreme omstandigheden. Klein spel en karakternuances blijken in dit onmetelijke decor niet goed mogelijk, waardoor beklemming, ontroering en intimiteit te weinig aan bod komen. Al wordt het spel van Rosa da Silva als Anne en Paul R. Kooij als Otto Frank wel geprezen. “Deze Anne mist gelaagdheid”, kopt de NRC op de voorpagina. En Het Parool concludeert dat de geschiedenis prachtig inzichtelijk wordt gemaakt maar veel te weinig invoelbaar is. NRC relativeert zijn kritische recensie met een pagina vol lovende opmerkingen van een aantal van de 1100 genodigden, en hun dertien- of veertienjarige dochters, verderop in de editie van vrijdag 9 mei. Ook de Volkskrant bekritiseert het heen en weer tussen een intiem toneelstuk over mensen in het nauw en de hang naar een theaterspektakel. Spel en regie verdienen hier de nodige plussen. De recensente van Trouw is ronduit positief in haar oordeel (kop: “Perfecte Anne in een filmisch decor”). Misschien spreekt deze bewerking een jongere generatie meer aan. Dat was overigens de opdracht van het Fonds: te zoeken naar een vorm waarin het verhaal van Anne aan volgende generaties kan worden doorgegeven. We gaan het zien. In ieder geval is er plaats genoeg in het nieuwe theater van producenten Robin de Levita en Kees Abrahams en de voorstelling draait nog tot in lengte van dagen. Over de ‘commerciële opzet’ hoor je al niemand meer.

Dick Gilsing

11 opmerkingen:

  1. Kun je het Anne Frank verhaal ook lezen als het verslag van hoe 10 millioen Nederlanders niet in staat waren haar te redden?

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Mevrouw Henriëtte Boas uit Badhoevedorp veklaarde eens in de Nieuwe Rotterdamse Courant dat zij de Anne Frank-cultus walgelijk vond.
    Jessica Durlacher zou qua uiterlijk niet misstaan in de Bund Deutscher Mädel.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Anne Frank verdient onze schaamtevolle verering. Triest is haar exploitatie door hedendaagse infame politici en lui als de Winter. Zoals die laatste zich ondemocratisch* tegen Janmaat keerde en zich als een proleet tegen de 2009 overleden journaliste Pamela Hemelrijk gedroeg!

    De Cultus van AF moet doorgaan, maar personeel gezuiverd worden en niet in een touristisch trekpleister ontaarden. Het gaat (ook) om een Nederlandse schuld waarmee Nederland in het reine moet zien te komen. Met zijn aangeboren lafheid! Die moeten we niet in de hele wereld uitbazuinen.
    *De democratie moest maar even worden opgeschort.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Hpax 24 mei 13:44

    Opschorten van de democratie.
    Een goed idee.
    Geen slap gewauwel van politiekers.
    Ondertussen genieten wij van het succes van het Front national bij de europese verkiezingen.
    In het district Normandië, Picardië en de franse Nederlanden meer dan 30 procent van de stemmen.
    Minister Emanuel Valls liet een bezorgde reactie weten.


    BeantwoordenVerwijderen
  6. Het dagboek van Anne Frank is door de media en oorlogsaanbidders de jaren heen altijd omgeschreven als de echte onaangetaste schriftstelling van een joods meisje in de tweede wereldoorlog in Amsterdam. Het dagboek was het middel tegen de ontkenning wat er tegen de Joden was gebeurt. Naast een absurde gedachte dat een dagboek meer waard is dan de vele vastgelegde documentatie is haar krankzinnig voor woorden. Het dagboek is mij niet veel meer waard dan andere verhalen, en kunnen zij net zoveel bewijs aanvoeren dat het is gebeurt. En zoals met de moslims, die zeggen dat hun boek onaangetast en onveranderd is, zo heeft de religie van heilige Anne Frank dit ook opgemerkt over hun heilige boek. Maar is het allemaal een leugen. Otto Frank heeft er pagina's uitgehaald, waarbij de geloofwaardigheid te niet wordt gedaan, en zelf denk dat door dat feit de gedachte dat het door iemand anders is geschreven of nagelezen en schreven (zoals in de boekenhandel gewoon is) is gebeurd.

    En zoals ten tijden van Joan de Arc, deden meer mensen mee om als icoon te worden uitgekomen, en werd mensen gevraagd dagboeken te sturen en vooral kinderen. Er werd gekozen, en bewust voor Anne Frank's liberaal joods en seculiere verhaal te kiezen boven die van de orthodoxe Finkelstein en een joods meisje uit Hongarije, en een Joods jongentje uit Litouwen met verdrukking, alsook onbekende anderen. He was makkelijk en politiek: Anne Frank's verhaal was niet religieus, was elitair gezien haar welstand, en was een gesloten eiland (het achterhuis) in plaatst van de echte onderdrukking en vernedering en de strijd die Joden onderging, welke naar voren kwamen in de andere dagboeken (welke ik gelezen heb). Anne Frank, “de nieuwe Heilige”, is gewoon een puppit in de anti-racisme politiek en heeft alleen de lieve vrede en laten-we-het-vooral-gezellig-houden goegemeente een tevreden gevoel gegeven, als ook het geld. Want het geld dat was mooi en goed voor de Anne Frank stichting, en zoals de dodenherdenking verwaterde zo verwaterde ook de Anne Frank stichting in een emotioneel huilie huilie voor enkel misdeelde. Hetgeen uit de film van Robert van Schinkel navoren kwam (welke ik heb gezien). Anne Frank is geworden dat het afvoerputje en het Achterhuis de stortplaats. Iedereen heeft een verhaal met Anne Frank, dat was het motto. Maar of Anne Frank een verhaal ooit met hun zou hebben dat is nog maar de vraag. Haar leed wordt erger dan de Joodse vrouw die in het zelfde kamp zat als Anne Frank , die dezelfde ellende en misschien meer ellende heeft onder gaan, die in de rij wacht (het leek wel georkersteerd) en die ja en amen zegt over hoe goed het is van Anne Frank. Anne Frank wordt gelijkgesteld met Tibet. Het is reinste godslastering van de heilige Anne Frank. En nu die musical een goedkoop entertainment, waarbij de jeugd en de mensen alleen maar praten over de kleding, het langzame tempo en de saaie teksten, en dan komt Willem Alexander de musical openen (met zijn Nazi vader en opa). Net zo hypocriet als Maxima (massamoordenaars dochter van Joden) en Willem Alexander bij de dodenherdenking. De iconen van de “heiligen” zijn gekaapt.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Anne Frank werd haast als verplichte leeskost op scholen gedwongen, rond de puberteit (Anne's leeftijd) moest je het onder groepsdruk of door leraren MOETEN lezen. Het is naast onverstandig om kinderen op jonge leeftijd aan ellende welke ze niet kunnen veranderen bloot te stellen, ook , dat denk ik, bewust gedaan omdat het onderscheidingsvermogen nog niet aanwezig is, om de tekst los te zien van de persoon, om het vermogen om te analyseren nog niet aanwezig is. Gelukkig ben ik onder de druk kunnen wegkomen, en het ik op volwassen leeftijd het boek gelezen, waardoor ik weet dat Anne Frank niet haar dagboek is. Ook is het zo dat tijdens het lezen is het je eigen innerlijke stem die je hoort en die vind je aangenaam, daardoor kan zelfs absurde teksten logisch klinken en er door heen filteren omdat je geen barrière opbouwt. Waardoor objectief lezen erg moeilijk. Maar terug na Anne Frank, ze is een mens van vlees en bloed en niet papier, die als sommige mensen haar in levende lijfe hadden ontmoet, haar niet sympathiek vonden of soms zeurderig vonden of wel aardig. De Anne Frank die stierf is niet dat meisje, ervaringen in het kamp moeten haar gevormd hebben in iemand anders. Dat hoor je allemaal over de overlevende uit de kampen. Het kan haar mogelijk wel zo hebben gevormd dat ze helemaal niet meer achter haar woorden in het dagboek zou staan.

    Nooit zal ik het Anne Frank achterhuis of de musical gaan bezoeken omdat het zinloos is. Geldklopperij en feel good entertainment. Anne Frank wordt ieder keer weer dood gemaakt voor het geld, voor de gelijkheid politiek, door iedereen die haar wil gebruiken. Ze heeft hier niet om gevraagd. Het doet een beetje aan Justin Bieber denken, aan de verplichte kost van roze buurt, de bloemenmarkt en Anne Frank huis. Een lach en een traan, en het was weer een fijne vakantie.

    Laat haar Anne Frank eens rustig sterven. Ze en haar zus hebben het verdient, en wij moeten verder zonder altijd na het verleden te kijken. Het nu en de toekomst kunnen we veranderen het verleden niet. Anne Frank en de miljoenen andere joden en niet joden – rust in vrede.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. zie youtube Amsterdams Verzets Beweging 5 mei

    BeantwoordenVerwijderen
  9. ps hier voor had ik een geheel verhaal getikt maar toen ik me moest inloggen met me google account- en ik dat deed- verdween de gehele tekst! dat is best irritant. naast me filmpje op youtube over de Anna frank/ holocaust leugen heb ik ook een webblog gemaakt waarin ik wat meer onderwerpen - stellingen bespreek A-nieuws.blogspot.nl zoals wie er in Nederland "sinds" de IRT affaire de drugshandel beheerst en wie er achter het neerhalen van vlucht MH-17 zit en dat ISIS niks meer is dan de Israelische Secret Intelligents Service is etc

    BeantwoordenVerwijderen