Euroscepsis en politieke zijinstromers

Zondag 25 mei werd op tv de documentaire vertoond, waarin gewezen pvv’ers verklaarden, dat Wilders zich in 2012 uit de gedoogconstructie terugtrok, om in eigen gelederen orde op zaken te kunnen stellen. Niks geen ‘hogere’ motieven of politieke idealen dus. Wat geen nieuws is, want dat deze beweging – geen partij - opportunistisch en onbetrouwbaar is, wisten we al. Ook dat ze louter tegen is, geen politieke verantwoordelijkheid aandurft en nog nooit voor een oplossing van wat dan ook gezorgd heeft. De volgende dag verscheen arabist Hans Jansen op de buis als vierde vertegenwoordiger van de PVV in het Europese parlement. Ook hij bracht niets nieuws, begreep gestelde vragen niet en formuleerde zo omslachtig, dat hem wat meewarig veel succes werd toegewenst. Eén van de andere
tafelgasten voegde daar oprecht bezorgd aan toe, dat hij het in Brussel/Straatsburg nog moeilijk zal krijgen. De bedenkers van de kop van Financial Times naar aanleiding van de verkiezingsuitslagen – ‘Eurosceptici bestormen Brussel’ - zullen deze ‘loopjongen van Wilders’, deze ‘politieke zijinstromer’ (het zijn kwalificaties van de arabist zelf in het tv programma) niet voor ogen hebben gehad. Alle media kopten in verband met de uitslagen trouwens, dat het project Europa een zeer zware slag is toegebracht. ‘Antistem raakt Europa in het hart’ (NRC) en ‘Anti-Europa grote winnaar’ (VK). Is dat feitelijk wel zo?

Het is waar. Front National behaalde een monsterzege. Vader Le Pen (het Ebolavirus kan het immigratieprobleem oplossen) bezet één van de 25 zetels. Ook het Britse UKIP triomfeerde, maar wil niet samenwerken met het FN. De Deense Volkspartij (wil uit de EU en is tegen immigratie die de Deense cultuur aantast) werd de grootste. De Oostenrijkse Vrijheidspartij FPÖ (Europa dreigt een ‘negerconglomeraat’ te worden, geen ‘cultuurvreemde’ mensen in Oostenrijk) behaalde bijna 20 % van de stemmen. De andere extreem nationalistische partijen, waaronder de PVV, behaalden minder eclatante successen. De VK rekende voor dat het ‘anti-EU-smaldeel’ 215 zetels gaat bezetten. Dat is 30 % van het totaal. Dat betekent dat 70 % van de stemmers niet voor een eurosceptische partij heeft gekozen. En onder die 30 % bevinden zich dan ook nog partijen die niet echt of niet volledig anti-Europa genoemd kunnen worden.


Het linkse Griekse Syriza bijvoorbeeld wil wel het ‘baarbaarse bezuinigingsbeleid’ stoppen maar het wil niet uit de EU of euro. De Italiaanse komiek Beppo Grillo van de Vijf Sterren Beweging wil een referendum over Europa maar noemt zijn partij de enige volksbeweging die echt pro Europa is. Zo zijn er meer partijen die niet tot de hardcore sceptici behoren die koste wat het kost uit de EU en euro willen. Alternative für Deutschland bijvoorbeeld. Deze partij is wel tegen de bankenunie en wil bevoegdheden aan de lidstaten teruggeven, maar streeft er niet naar dat Duitsland de EU verlaat. Ze wil zelfs meer Europa inzake het asielbeleid: de lasten eerlijk verdelen over de lidstaten. Over schertspartijen als Die Partei van Martin Sonneborn hebben we het dan maar even niet. Doel van deze partij: een muur bouwen rondom Duitsland. Ze behaalde één zetel. Zestig kandidaten (over ‘politieke zijinstromers’ gesproken) staan klaar om elkaar om de maand af te lossen.

Als we ons beperken tot alle partijen die niets met EU en euro willen (daar horen ook fascistoïde partijen bij als de Griekse Gouden Dageraad en het Hongaarse Jobbik waarmee zowel FN als UKIP niet willen samenwerken) , dan komen we uit op iets minder dan 20 %. Maar die groep vormt dus niet een eendrachtig front. Het Britse UKIP wil niet met het Nationaal Front maar om een fractie te vormen heb je partijen uit zeven verschillende landen nodig die samen tenminste 25 zetels hebben. UKIP en FN vissen nu in dezelfde vijver. De Bulgaarse anti partij en het Io amo L’Italia (mogelijke partners van UKIP) hebben geen zetels behaald. Front National zit met hetzelfde probleem. De beoogde Slowaakse Partij heeft geen enkele zetel bemachtigd. De Zweden-Democraten voelen bij nader inzien toch meer voor UKIP dan voor NF. De dans om gegadigden voor een Anti-Europese fractie is in volle gang, maar het ‘anti-Europeanen aller landen verenigt u!’ wil nog niet echt lukken. Al deze anti’s blijven maar herhalen, dat Zwitserland en Noorwegen de EU kunnen missen als kiespijn, en rijker zijn dan al die EU-stumperds. Maar nooit vermelden ze erbij, dat beide landen door een associatieverdrag permanent met handen en voeten gebonden zijn aan de regelgeving van de EU waar ze niets over te vertellen hebben. En beide landen hebben hun rijkdom niet te danken aan het feit dat ze niet tot de EU behoren. Zwitserland beheert dankzij het bankgeheim kapitalen aan euro’s, dollars en andere valuta. Noorwegen telt weinig inwoners en beschikt over zeer veel gas en olie.

Van een sterke anti-europese fractie is dus (nog) geen sprake. De macht ligt bij de middenpartijen, de Europese Volkspartij EPP (christendemocraten), en de sociaal-democraten ( Progressieve Alliantie Socialisten en Democraten S&D). Dat betekent overigens niet dat deze centrumpartijen zo maar op dezelfde voet door kunnen gaan. Verschillende critici hebben al aangegeven, dat de uitslag noopt tot ernstige bezinning en drastische verandering. De Londense burgemeester gebruikte in dit verband de onengelse woorden ‘changer ou mourir’. Thierry Baudet, huisfilosoof van de Nederlandse eurosceptici, die de EU als een bezettingsmacht beschouwt, kwam in een interview in NRC – liggend op zijn imposante vleugel – tot de uitspraak: “Over tien jaar zeggen we: in 2014 kantelde het debat”. Hij vindt dat hijzelf in die kanteling een groot aandeel heeft gehad, maar licht niet toe wat die kanteling dan precies zal gaan inhouden. Geestverwant in zake EU-scepsis, maar lid van de PvdA, René Cuperus, constateerde in de VK, dat er geen mandaat meer is voor Europa. Voor hem speelt de lage opkomst daarin een grote rol. Terecht merkt Thomas Vanheste in verband hiermee op de nieuwssite De Correspondent op, dat bij een opkomstpercentage van 38 % voor het Amerikaanse congres (in 2010) niemand het had over ‘minder VS’, omdat het de volksvertegenwoordiging van deze federatie aan democratische legitimiteit zou ontbreken.

Het is dus moeilijk vol te houden, dat het eurosceptische kamp een overtuigende en eclatante overwinning behaald heeft. Wel is het zo, dat het tegengeluid sterker is geworden, en dat deze verschuiving consequenties zal (moeten) hebben. Alleen maar harder zwaaien met de blauwe vlag (waaruit Wilders een ster heeft geknipt – evenzeer een kinderlijke publiciteitsstunt als zijn idee van een dubbelmandaat voor hemzelf) helpt niet langer. De kunst is om verdere integratie zo te doseren, dat ze op een groter draagvlak kan gaan rekenen, verdere integratie zo te organiseren dat mensen zich ook werkelijk beschermd gaan voelen door de EU. De Unie zal duidelijkere antwoorden moeten gaan formuleren op onbedoelde gevolgen van de open grenzen en een gemeenschappelijke munt. Of ‘politieke zijinstromers’ daaraan kunnen en willen bijdragen, is natuurlijk zeer de vraag. Bon courage voor hen in ieder geval. Om het maar weer op een onengelse manier te zeggen.