De houdbaarheidsdatum van tradities

Ooit was ik in Pamplona, waar vanaf 6 juli elk jaar 8 ochtenden lang het stieren rennen plaatsvindt. Een traditie die elke inwoner van de Noord-Spaanse stad met de paplepel ingegoten krijgt, als onderdeel van het feest van de patroonheilige San Fermin. We begaven ons wijselijk niet in de nauwe straatjes waarlangs de stieren, waarmee later op de dag gevochten wordt, van kraal naar arena worden gejaagd. Elk jaar staat deze traditie ter discussie. Als de corrida, het gevecht, verboden wordt, zal de encierro, de ren, dan nog blijven bestaan? De encierro wordt ook van binnenuit bedreigd. Het meerennen is eeuwenlang van vader op zoon doorgegeven. Het was een initiatieritueel, een sacrale ervaring. In een steeds minder katholieke samenleving, die bovendien vermijdbare risico’s wil uitsluiten, haakt de jeugd meer en meer af. De buitenlanders, die veel geld in het laatje brengen, raken in de meerderheid, en daarmee verdwijnt de kern van deze traditie. Is Pamplona op de ochtend van 6 juli het voorland van Nederland op de avond van 5 december? De bestuursrechter in Amsterdam heeft in ieder geval met de rode lap gezwaaid.


Ernest Hemingway schreef er in 1926 een beroemd geworden novelle over: Fiesta: The Sun Also Rises. In het kielzog van deze nobelprijswinnaar komen veel Amerikanen naar San Fermin. Maar ook Engelsen, Fransen, Italianen, Australiërs en Japanners, aangemoedigd door touroperators die pakketreizen aanbieden met running with the bulls als hoogtepunt. Dat betekent spanning en gevaar in de smalle straatjes en ‘de bochten des doods’, maar ook het onder vuur nemen van elkaar met wijn, bier, water, eieren en meel. En dan zijn er de drinkgelagen. Ondanks dat de lokale inwoners en de buitenlanders aan dezelfde gevaren bloot staan, mengen ze nauwelijks. De laatsten ontwikkelen ook eigen ‘rituelen’, zoals het naar beneden springen van een fontein, een door Australiërs geïntroduceerd gebruik.

Sinds 1910, toen er voor het eerst werd geteld, zijn er in Pamplona tijdens de encierro 16 doden gevallen. De laatste dode viel in 2009. Wat zal er gebeuren als er een keer meer doden op een dag vallen, vraagt menigeen zich af. Gewonden zijn er elk jaar genoeg. Veel botbreuken. Sommigen worden gespietst. Maar veelal ‘slechts’ in een arm of been. De stieren bereiken ongedeerd de arena, die voor hen een zekere dood inluidt.

Donderdag 3 juli verklaarde de bestuursrechter van Amsterdam de intocht van Sinterklaas illegaal. Op vrijdag 4 juli lieten vertegenwoordigers van de Working group of experts on the people of African descent, die aan de Verenigde Naties rapporteren, weten dat Zwarte Piet racistisch is. Het zou best eens zo kunnen zijn, dat de juridische overwinning van de bestrijders van Zwarte Piet daarmee een pyrrusoverwinning hebben behaald, en dat daarmee de figuur die bestreden wordt niet een langzame dood beschoren is maar zijn bestaan aanzienlijk weet te rekken. Tenzij burgemeester Van der Laan zijn hoger beroep weet te winnen natuurlijk.

In de loop der tijden zijn er heel wat ‘onaantastbare’ tradities vergaan, zonder dat er een rechter aan te pas kwam. Juist het verbieden of aan banden leggen van tradities kan het bestaan ervan verlengen. Tegenstanders van de knecht van Sinterklaas zullen erop wijzen, dat afschaffing van de slavernij ook afgedwongen is. Maar je kunt ook zeggen, dat met het feit dat de rechter de vergunning voor Sints intocht in strijd acht met artikel 8 van het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens de kans is toegenomen dat we over een jaar of dertig nog steeds Pieten hebben in de huidige ‘foute’ vorm: zwart, met kroeshaar, dikke lippen en oorringen. Al of niet illegaal. Het debat zal zich verder verharden. Rancuneuze internetters zullen uithalen naar ‘kindfeesthatende klaagnegers’ en de Grote Twitteraar zal rond bazuinen, dat ze alles afpakken, die elite uit de grachtengordel die collaboreert met EU en VN. Van onze Piet blijven ze af. De rechter lijkt op een zonnige donderdagochtend in juli de aftrap hebben gegeven voor een hete herfst. Niemand kan bekijken hoelang de traditie San Fermin in deze vorm nog zal blijven bestaan. Hetzelfde geldt voor Sint en Piet.

Dick Gilsing