Bij de dood van Gabriel García Márquez (1927-2014)

In de jaren 80 leek het of werkelijk iedere literatuurliefhebber de romans van Gabriel García Márquez las. In 1982 had hij de Nobelprijs voor literatuur gewonnen. Het zorgde voor een ware hausse in de populariteit van Latijns-Amerikaanse literatuur en deze werd uiteraard aangevoerd door Márquez zelf. Op donderdagavond werd bekend dat de beroemdste schrijver van Latijns-Amerika, en zonder enige twijfel ook een van de bekendste schrijvers ter wereld, op 87-jarige leeftijd is overleden aan de gevolgen van kanker.

Naast Hemingway komt me niet zo snel een andere Nobelprijswinnaar voor de geest die tegelijkertijd zo’n enorme bestseller auteur was. Van zijn beroemdste boek ‘Honderd jaar eenzaamheid’ (1967) zijn wereldwijd 30 miljoen exemplaren verkocht, ongekend voor een literaire roman. Maar ook van zijn andere boeken werden miljoenen exemplaren verkocht, met als andere grote publieksfavoriet ‘Liefde in tijden van cholera’ uit 1986, al even groots van opzet, al even lyrisch en met recht meeslepend als vertelling. Márquez schreef boeken waar je in kon zwelgen.

Ik heb de grote romans beide denk ik twee keer gelezen. Hoe prachtig ik ze ook vond, ik had literair-technisch net een kleine voorkeur voor de bijzonder knappe korte roman ‘Kroniek van een aangekondigde dood’ uit 1982 en vooral voor mijn absolute Márquez favoriet, de eveneens bijzonder knappe vertelling ‘De kolonel krijgt nooit post’ (1961). Amper honderd bladzijden, maar Márquez wist in dit korte bestek bijzonder memorabele karakters neer te zetten. Wat zijn ze aandoenlijk, dat oudere paar met die kolonel die maar op z’n geld zat te wachten dat nooit kwam, met een schrale kip die over het erf liep en de laatste restjes koffie die ze van de bodem van de bus moesten schrapen. In de kortere vorm moest Márquez zich meer inhouden en dat leverde een stijl op die strakker en ingetogener was dan die in zijn twee beroemdste grote romans. Niet voor niets ben ik ook een liefhebber van zijn korte verhalen, zoals de prachtige bundel ‘De uitvaart van Mama Grande’ (1962).

Márquez wordt altijd geroemd vanwege die vreselijke term ‘magisch realisme’. Ik kon daar nooit veel mee. Ik heb geloof ik ook wel eens een van zijn boeken weggelegd omdat het me te veel werd. Helaas zorgde de populariteit van juist dit aspect voor menig vreselijke navolger. Márquez was echter over het algemeen een te groot schrijver en wist er derhalve mee weg te komen (in tegenstelling tot zijn navolgers).

Qua beroemdheid en boekverkoop komt misschien alleen de laatste Latijns-Amerikaanse winnaar van de Nobelprijs, de uit Peru afkomstige Mario Vargas Llosa bij Márquez in de buurt. Als schrijver maar veel meer nog op het politieke vlak zijn tegenpool. Daar waar Vargas Llosa over de jaren meer naar de rechts-liberale richting helde, daar bleef Márquez het linkse gedachtegoed altijd trouw. Het was geen geheim dat hij dik bevriend was met Fidel Castro.

Ik weet niet of dit aspect mede aan de basis ligt van zijn nog immer grote populariteit (zeker in Latijns Amerika spelen dit soort zaken een grote rol). Liever houd ik het op zijn innemende persoonlijkheid en natuurlijk zijn prachtige boeken. Wie raakte niet vertederd van het oudere stel in ‘Liefde in tijden van cholera’, dat elkaar na decennia alsnog vond in de liefde en hun levensavond al varende op de rivier afsloot in elkanders armen? Het zou me niet verbazen als zijn dood voor een nieuwe hausse in zijn populariteit zou zorgen. Het zou zeker terecht zijn. Zelf ga ik dit weekend maar eens op zoek naar een mooie nieuwe editie van ‘De kolonel krijgt nooit post’.

Kees Bakhuijzen