Is diversiteit schadelijk?

Roemenen vonden in ons land dit jaar al emplooi in kunstroof en zakkenrollen, maar per 1 januari 2014 staan de grenzen officieel voor hen – en de Bulgaren - open. Roemeense politiemensen komen de onze assisteren. Misschien kunnen ze die van ons erop attenderen, dat langere straffen preventief kunnen werken. Nu gebeurde het dat zakkenrollers die tijdens Gay waren opgepakt op het Prinsengrachtfestival al weer in hun slechte gewoonte vervielen. Mijn portemonnee is ook gerold, dat wil zeggen het geld is eruit gehaald, gewoon op straat. Ik weet niet of het Roemenen waren. Niet alle Roemenen zijn dieven. Er is trouwens ook een omgekeerde beweging gaande. Amsterdamse politici wilden damherten uit de Waterleidingduinen transporteren naar Bulgarije en Roemenië, omdat er te veel van zijn. Waar ze elders tot smakelijke reebout verwerkt zouden worden, gaan ze bij ons lekker fijn op reis. En Limburg zou Limburg niet meer zijn zonder Oost-Europese immigranten. Al jaren sterven daar meer mensen dan er geboren worden. Immigratie uit de MOE landen maakt aan deze neerslachtige krimp een einde en helpt Limburg er economisch weer een beetje bovenop. Is diversiteit nu schadelijk of niet?


Twee Roemeense dorpjes trekken veel buitenlandse journalisten. Dat zijn Carcialu, aan de oostkant van de Donau, waar de moeder van één van de kunstdieven een Picasso en zes andere schilderijen uit de Kunsthal in Rotterdam de tegelkachel in schoof. Twintigers en dertigers zijn er nauwelijks te vinden. Die werken in het buitenland. Alleen de Dogaru-familie was meer van het snelle geld en de snelle auto’s. Voor een Dacian Logan ga je toch geen vijf jaar werken als je met een beetje handigheid ook een Porsche kunt binnenhalen? De kunstroof bleek het toppunt van amateuristische klungeligheid. Mama Dogaru die haar zoon zo graag uit de handen van de politie wilde houden, verdwijnt voor minstens een decennium achter Roemeense tralies, zoonlief nog langer, en Europa is zeven kunstwerken kwijt. Het andere dorpje is Buzescu, ten westen van Boekarest, waar de nodige ‘zigeunerpaleizen’ staan. Bizarre huizen, met Japans aandoende koepels of geïnspireerd op Griekse tempels, geflankeerd door jaguars, Mercedessen CL-klasse of Audi’s Q7. Ze behoren toe aan de Kalderas, een zigeunervolk waarvan de naam zoveel betekent als koperslager. Ooit trokken ze met paard en wagen door Roemenië om handgemaakte distilleervaten, voor het stoken van brandewijn, te verkopen. Volgens eigen zeggen werken ze hard als schoonmaker elders in Europa. De inwoners van Buzescu situeren hun ‘werk’ in de criminele sfeer van kinderhandel en diefstal en vinden dat ze de naam van Roemenië te grabbel gooien. Erik Snel, die als socioloog aan de Erasmus Universiteit onderzoek doet naar nieuwkomers uit Oost-Europa, en Dirk Korf, hoogleraar criminologie aan de Universiteit van Amsterdam en schrijver van Roemenen in Nederland, stellen dat de 17 duizend Roemenen die nu officieel in Nederland staan ingeschreven vaak hoog opgeleid zijn en , o.a. door de slechte naam van zakkenrollers, veel minder een groepsgevoel hebben dan bijvoorbeeld Polen. Zij zijn geen zakkenrollers, skimmers, inbrekers of schilderijendieven. Die bezigheden zijn favoriet onder een kleine groep van niet-geregistreerden.

In tegenovergestelde richting zou dus een kudde damherten uit de waterleidingduinen op pad gaan. De transportkosten zijn berekend en natuurontwikkelaar Wouter Helmer wil de damherten voor vertrek nog onderwerpen aan een veterinaire inspectie, want in de ruige Karpaten zitten ze natuurlijk niet te wachten op dieren met westerse welvaartskwaaltjes. Daar krijgen onze damherten te maken met wolven en beren. Dat is andere koek dan het Amsterdamse gemeentebestuur, de enige natuurlijke vijand in het thuisland. Ze zullen daarover bijgespijkerd moeten worden in een stevige inburgeringscursus. Jammer dat die ene wolf uit het Oosten onlangs niet uitkeek bij het oversteken, anders had hij zijn diergenoten in de Waterleidingduinen al vast wat praktijklessen kunnen geven. Verplaatsing van flink wat beren en wolven uit de Donaudelta naar dit duinengebied zou ook een oplossing voor overbevolking kunnen zijn, maar dat gaat in crisistijden waarschijnlijk te veel kosten. Inmiddels hebben de Amsterdamse politici om dezelfde reden de transmigratie van de damherten afgeblazen. Een aantal dieren zal worden neergeschoten waartegen verschillende natuurorganisaties al protest hebben aangetekend.

“Ze zijn welkom”, zegt Kees van Rooij, burgermeester van Horst aan de Maas. Hij vindt de komst van Oost-Europese migranten van essentieel belang voor de Limburgse economie, waar de bevolking vergrijst en jongeren naar het westen van het land migreren. “Als wij alle werklozen in de regio inzetten en de arbeidsmigranten terugsturen, hebben we nog steeds een tekort aan arbeidskrachten.” Gedeputeerde Patrick van der Broek (CDA) benadrukt dat “Limburg niet alleen de handen maar ook de hoofden van buiten nodig heeft voor de welvaart van de provincie. Ze werken niet alleen in de landbouw, maar ook in de zorg, de logistiek en de dienstverlening.” Een tekort aan ‘hoofden’ doet zich niet alleen in Limburg voor. De schattingen lopen uiteen maar in 2016 zou er in Nederland aan technici alleen al een tekort van meer dan 150.000 zijn. Scheepsbouwer IHC Merwede kreeg begin augustus een Braziliaanse order van 1 miljard euro, maar kan geen Nederlandse technici vinden. De Brabantse chipmachinefabrikant ASML had dit voorjaar zo’n twaalfhonderd vacatures beschikbaar en bij de Rotterdamse havens komen per jaar zo’n tweeduizend banen vrij. Allemaal technische functies voor mbo’ers en hbo’ers.

Schadelijk of niet, migratie is er altijd geweest. En derhalve ook diversiteit. De VS zijn het grootste immigratieland ter wereld. Ongeveer de helft van de huidige Amerikanen stamt af van de oorspronkelijke koloniale bevolking, met inbegrip van de slaven. En dan is er nog een handjevol Indianen over. De andere helft bestaat uit immigranten, waarvan er vier miljoen oorspronkelijk uit Nederland afkomstig zijn. “Wij zijn de Romeinen van de nieuwe wereld,het grote assimilerende volk”, beweerde de schrijver Oliver Wendell Holmes. Rond de eeuwwisseling was John Abizaid, zoon van Libanese christenen, de hoogste Amerikaanse militair van het Central Command, waar het Midden-oosten onder valt. Mijn broer woont in diezelfde VS en is getrouwd met een vrouw, geboren uit een Chinese vader en een Duitse moeder. Amerika is een smeltkroes, wat tot uitdrukking is gebracht in zijn wapenspreuk E pluribus unum. In deze gedachte van eenheid in verscheidenheid ligt een onoplosbare spanning besloten, die de dynamiek van Amerika uitmaakt. Ondanks de verscheidenheid langs etnische en religieuze lijnen zou je kunnen zeggen dat Amerika de enige plek is waar tot nu toe de Europese integratie echt is gelukt. Ook onder Aziatische Amerikanen is het aantal gemengde huwelijken groeiende. Dat neemt niet weg dat de geschiedenis van immigratie en diversiteit in Amerika ook een geschiedenis is van etnische conflicten en weerstand tegen nieuwkomers. Over het algemeen hebben echter degenen die een gevestigd belang hadden bij de komst van migranten, vooral de ondernemers die zochten naar goedkope arbeidskrachten, het gewonnen van het verzet tegen de nieuwkomers.

Zo is het ook gegaan in de jaren zestig en zeventig in Nederland en andere Europese landen. Het waren niet de politici, religieuze leiders of gladde geleerden die immigranten haalden maar op goedkope arbeidskrachten beluste werkgevers. Diversiteit was niet een politiek of religieus streven maar werd een onontkoombaar gegeven, toen werkgevers hun zin hadden doorgedrukt. Politici en anderen konden proberen enige eenheid in de verscheidenheid te brengen en een immigratiebeleid voor de toekomst te ontwikkelen, zoals in de VS, en ook in Canada en Australië, met vallen en opstaan is gebeurd. Om te spreken van ‘het falen van diversiteit’ heeft in deze context niet zoveel zin. Diversiteit is er altijd geweest als gevolg van de blijkbaar niet te bedwingen drang van werkgevers om nieuwe en goedkopere arbeidskrachten te halen, van werknemers om elders meer loon te zoeken voor hun arbeidskracht en van mensen die geweld en vervolging ontvluchten. Politici en anderen mogen proberen om deze volksverhuizingen in goede banen te leiden. Daarover kunnen ze natuurlijk behoorlijk van mening verschillen. Als politici tot beleid maken hele kuddes te verhuizen, zoals de damherten uit de waterleidingduinen boven het hoofd hing, dan gaat er gegarandeerd iets mis. De Amsterdamse politici hebben dat inmiddels ingezien. Er zijn ook politici die immigratie en diversiteit gebruiken om eigen mensen bang en nieuwkomers zwart te maken. Ze lijken niet zo geïnteresseerd in het oplossen van problemen die ze terecht signaleren maar eerder in het creëren van een vijandbeeld. Want een vijand schijnen we hard nodig te hebben. Het is een herkenbaar en primitief verlangen dat niet altijd de vrije teugel hoeft worden gegeven. En dat heeft niets te maken met oikofobie, de angst voor het eigene. Juist de behoefte om je een vijand te verschaffen op wie je kunt neerkijken wordt nogal eens geboren uit een gebrek aan zelfrespect.

Oh ja, hoe ging het met mijn portemonnee, of het geld daarin? Ik liep op straat en werd aangehouden door een man. Hij hield een muntstuk van twee euro omhoog en vroeg: “Kunt u dit wisselen in kleinere munten?”.  Ik had er niet zoveel zin in, want waar heeft iemand dat voor nodig. Maar ik wilde niet achterdochtig zijn. De man sprak trouwens onberispelijk Nederlands. Al ben ik geen xenofoob, het gaf mij hoe dan ook enig vertrouwen. “Ik zal eens kijken”, zei ik en ik voegde de daad bij het woord. Uit mijn portemonnee viste ik een muntstuk van 20. Blijkbaar ging het de man niet snel genoeg, want hij graaide in mijn beurs. Ik reageerde geïrriteerd: “Wilt u van mijn portemonnee afblijven!” De man deed een stap naar achter. Ik haalde nog een muntstuk van 20, 10 en 50 tevoorschijn en gaf hem deze met tegenzin. Waarom deed ik dit nog? Waarvoor had hij die nodig? Hij nam ze in ontvangst en verdween. Toen ik bij de kassa van een supermarkt mijn portemonnee weer tevoorschijn haalde, zag ik dat mijn papiergeld verdwenen was. Wat een naïeveling was ik toch. En hoe kon het dat ik niets in de gaten had op het moment dat deze Hans Klok van de straat me 75 euro ontfutselde? Want dat was het verloren bedrag. Ik probeerde me de man in herinnering te roepen. Ik zag vooral de grote pukkel op zijn ene wang en zijn vlassige blonde snorretje en hoorde zijn in accentloos Nederlands uitgesproken vraag: “Kunt u dit wisselen in kleinere munten?”