Meer lessen betekenen niet meer kwaliteit

De zomervakantie wordt vaak gebruikt om nieuwe maatregelen in het onderwijs door te voeren. Per 1 augustus jl. is de urennorm voor het voortgezet onderwijs gewijzigd en de zomervakantie met een week bekort. Scholen mogen de vakantiedagen wel flexibeler indelen. Afgezien van die week minder vakantie verandert er in de lesurentabel van een leraar in Nederland niet zoveel. Op mondiaal en Europees niveau is zijn positie nog altijd die van een lesboer. Keer op keer gaan bewindvoerders in ons land er vanuit, dat meer lessen ook meer kwaliteit opleveren, terwijl er absoluut geen bewijs bestaat voor een verband tussen onderwijstijd en onderwijsprestaties. De feiten bewijzen eerder het tegendeel. 

De volledige baan van een docent Voortgezet Onderwijs in Nederland omvat 26 uur per week. Taakuren kunnen dat aantal verminderen. Dat is volgen de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) 15 procent meer dan het Europees gemiddelde. Onder auspiciën van
de OESO vinden er om de drie jaar de zogenaamde Pisa (Programme for International Student Assessment) – onderzoeken plaats, representatieve steekproeven waarin 4500 tot 10.000 vijftienjarige scholieren op hun kennis en vaardigheden onderzocht worden. Daaruit blijkt steevast dat in de slechtst scorende landen, zoals Griekenland, Italië en Portugal, leraren en leerlingen de meeste uren draaien, terwijl in de landen aan de top (Korea, Japan, China, Finland) leerlingen en leraren minder lessen krijgen respectievelijk geven.

In die PISA-ranking scoren in Europa Finse leerlingen steeds het hoogst. Ze krijgen per jaar zo’n tweehonderd lessen minder dan hun lotgenoten in Nederland en tot hun zevende mogen ze nog aardig aan kleuteren. Ze hebben minder huiswerk en krijgen minder toetsen, wat hun leraren correctie en tijd aan vervelende administratie voor school (steeds meer moet worden vastgelegd volgens vaste ingewikkelde protocollen) scheelt. Een Finse leraar geeft , evenals zijn collega’s in het Verre Oosten, zo’n vier uur per dag les. De rest van de werktijd gebruikt hij/zij om voor te bereiden, na te kijken, het eigen vak bij te houden en om contact te onderhouden met (individuele) leerlingen. Maar Finse scholieren doen het dus wel beter dan hun leeftijdgenoten in de rest van Europa.

De OESO wijst iedere keer dezelfde factoren aan bij de landen die hoog scoren: hoogwaardige lerarenopleidingen, goede leraren, en vrijheid voor hen om hun werk naar eigen inzicht te doen. De onderwijskracht moet weer op de eerste plaats staan, wordt er tegenwoordig op onze scholen geroepen. Maar de praktijk is er allerminst naar. Als je zes uur achter elkaar voor klassen van dertig leerlingen staat, blijft je optreden niet even sprankelend en zoek je je heil bij de computer of een filmpje, waar op zich niets tegen hoeft te zijn. Het zijn prima hulpmiddelen maar een goed opgeleide docent met hart voor de zaak en tijd om zich te kunnen ontwikkelen is een eerste vereiste. Aan dat laatste schort het in de schoolse waan van alledag nogal eens. Ik heb ook nooit begrepen, dat de taken van een docent niet beter gewogen worden. Een leraar Nederlands gaat door talloze leesdossiers, profielwerkstukken en dergelijke waarvan zijn collega gymnastiek is gevrijwaard.

Aan het begin van de zomervakantie zette Johannes Visser in de NRC (6 juli) de eeuwige verzuchting dat leraren zo veel vakantie hebben in het juiste perspectief. Die week minder is volgens hem echt geen ramp. Wat echt omlaag moet, dat is het aantal lesuren. De werkdruk moet verspreid worden, zodat er meer tijd is om je bij te scholen, je lessen voor te bereiden, het werk van leerlingen naar behoren te corrigeren en goed contact met hen te onderhouden. Dan zal ook het hoge uitvalpercentage door burn out minder worden.

Meer lessen betekenen dus niet meer kwaliteit. Onderzoeken wijzen daar op. Vraag het ook aan leerlingen of ga je eigen schoolpraktijk na. Waar je het meest aan hebt gehad zijn bezielde lessen, intensieve contacten met docenten, levendige projecten. De overheid mikt daarentegen op louter kwantificeerbare lessen. Beter meer dan minder. Dat kun je ook gemakkelijk vastleggen en controleren. Bovendien is het goedkoper. Of het dat op den duur ook zal zijn, dat is natuurlijk de vraag.