Slavernij 150 jaar geleden afgeschaft

Django Unchained  als eerste in een reeks van slavernijfilms. Lincoln volgt.

Tarentino vertelt zijn versie van de slavernij in de vorm van een wraakfantasie en heeft zich daarbij laten inspireren door het genre van de spagettiwestern. Dat hij een koket en provocerend spel kan spelen met al het geweld uit het B-genre, wisten we al uit zijn zeven vorige films. Maar in Django Unchained spuit het bloed letterlijk alle kanten op. Hoofdpersoon Django ontketent een vloedgolf van geweld tegen alle wrede slavenhouders en -drijvers in het zuiden van de VS anno 1858, waarmee de regisseur de geschiedenis een lesje wil leren zoals hij in Inglorious Basterds afrekende met Duitse Jodenvervolgers. Het tweede heeft in eigen land minder kwaad bloed gezet dan het eerste, wat ongetwijfeld meer te maken heeft met de ongemakkelijke omgang met het eigen verleden dan met de film zelf. De première van Django Unchained was al uitgesteld in verband met het bloedbad in Newtown, en Tarentino had op basis van testscreens al bepaalde scènes aangepast of verwijderd. Maar de commotie is gebleven. Ook over het veelvuldig (110 keer) gebruik in de film van het woord 'nigger', in de VS steevast aangeduid als het n-word. De andere geplande slavernijfilms zullen waarschijnlijk niet zoveel opschudding in de media veroorzaken als die van Tarentino, al heeft regisseur Jean van de Velde nu al aangekondigd, dat hij de discussie over slavernij toen en nu weer wil aanzwengelen met zijn film Hoe duur was de suiker?, die zich afspeelt in het midden van de 18e eeuw in Suriname en waarvoor de opnamen in maart a.s. beginnen.


In een interview zei Tarentino, dat hij niet speciaal onderzoek heeft gedaan naar de periode van de slavernij. “Het zit allemaal in mijn hoofd.” Dat hoofd zit vooral vol met film, en dat is ook in Django Unchained goed te merken. Met ingrediënten uit de spagettiwesterns A fistful of dollars van Sergio Leone en Django van Sergio Corbucci uit de jaren zestig, creëert hij een eigen universum, waarin hij de slachtoffers van de slavernij de gelegenheid geeft er eens lekker op los te rammen in orgiastische geweldsuitbarstingen. Het onderscheid daarbij tussen dit moreel legitieme geweld van ex-slaaf Django (Jamie Foxx) en de verwerpelijke gewelddadige onderdrukking van de diabolische plantagehouder Calvin Candy (Leonardo di Caprio) is niet altijd even duidelijk, wat tot protesten heeft geleid van verschillende burgerrechtenbewegingen alsook van Spike Lee. De laatste zei: “American Slaverny was not a Sergio Leone spagettiwestern. It was a Holocaust.” Wat niet wegneemt dat de film in bioscopen in wijken als Harlem een instemmend gejoel teweeg brengt op momenten dat Django zijn blanke onderdrukkers met geweld het zwijgen oplegt. Het past allemaal wel bij het concept van ‘new violence’ dat op geen enkele manier wil moraliseren, maar het nieuwe van dat geweld in de films van Tarentino is er wel een beetje van af.

Er zitten sterke vondsten, scènes en dialogen in Django Unchained, zoals de vrijkoping van Django door de Duitse premiejager Dr. King Schultz (gespeeld door Christoph Waltz die ook al in Inglorious Bastards behendig jongleerde met de dialogen van Tarentino), de scène waarin deze Django en zijn Broomhilda vergelijkt met het tragische liefdespaar Siegfried en Brünhilde, het gebekvecht van Ku Klux Klanners over hun uitdossing dat Monthy Python achtig aandoet, de chemie tussen Django en zijn beschermheer, wanneer ze op zoek zijn naar blanke bandieten die zich verschuilen op de zuidelijke plantages. Dat alles wordt regelmatig afgewisseld met bloederige- taferelen-over-the-top, zoals die waarin een slaaf op bevel verscheurd wordt door honden, de Mandingo gevechten waarin twee slaven op leven en dood vechten (volgens historici hebben die nooit in de werkelijkheid van de slavernij plaats gevonden) en de wraakzuchtige uiterst bloederige finale. Het meest interessant is de figuur van de ‘housenigger’ Stephen, groots gespeeld door Samuel L. Jackson die in een interview zijn ondervrager uitdaagde tot het werkelijk uitspreken van het n-word (wat bedoel je met het n-word: nothing, nobody or what?). Kruipend voor zijn meester verlinkt deze Stephen andere slaven en loerend en flemend is hij de rechterhand van zijn plantagehouder, een rol die door Tarentino gemodelleerd is naar de huisslaaf uit de negentiende eeuwse slavernijbestseller De negerhut van oom Tom. Veel entertainment dus en alles bij elkaar is de film vooral met veel plezier gemaakte pulp volgens hetzelfde procedé als dat van Inglorious Bastards. Maar wat Tarentino nou wil beweren over de periode van de slavernij, is me een beetje ontgaan.


Django Unchained is er karig vanaf gekomen bij de bekendmaking van de Oscarnominaties, terwijl biopic Lincoln (vanaf 31 jan. in de Nederlandse bioscoop) van regisseur Steven Spielberg met twaalf nominaties de grote favoriet is bij de komende uitreiking. Lincoln, de zestiende president van de VS, verklaarde in 1862 tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog met zijn Emancipatieproclamatie de Amerikaanse slaven ‘voor altijd vrij’. Hij streed voor een vrij en herenigd land zonder slavernij. En zonder oorlog. De film laat zien hoe hij vocht met de leden van zijn kabinet, wat hij deed om een tweederde meerderheid te verwerven om de grondwet te kunnen veranderen, terwijl de Amerikaanse Burgeroorlog in volle gang was. En hoe hij worstelde met de volgorde van die twee zaken: afschaffing van de slavernij en beëindiging van de oorlog. Aan het begin van zijn tweede termijn, in 1965, werd Lincoln vermoord. Ook deze slavernijfilm heeft in de VS al de nodige kritiek gehad. Spielberg zou de afschaffing gesimplificeerd hebben tot een ‘heroїsch blanke mannenverhaal’, dat weinig oog heeft voor de bijdrage van de (ex)slaven zelf.

Lincoln
In Nederland gaan ook twee slavernijfilms verschijnen. De release van Van de Veldes Hoe duur was de suiker? is in september 2013. De film volgt het gelijknamige boek uit 1987 van de Surinaamse schrijfster Cynthia McLeod, dat handelt over twee zusjes op een suikerrietplantage in Suriname omstreeks 1850. Volgens Jean van de Velde hoeven we er niet bang voor te zijn, dat hij en Tarentino elkaar in de weg zitten. Zijn film gaat vooral over de verhoudingen op een suikerrietplantage en heeft volgens hem meer weg van Gone with the Wind dan van Django Unchained. Je hoeft niet altijd maar zwepen te laten knallen, vindt hij, om de vernederende omgang met slaven te laten zien. Hij wil met zijn film ook een discussie op gang brengen over moderne slavernij die nog altijd aan veel van onze consumentenproducten ten grondslag ligt. Jeroen Leinders is bezig met de internationale co-productie Tula, The revolt over een slavenopstand in 1795 op Curaçao, waarin o.a. de in december jl overleden Jeroen Willems en Jeroen Krabbé een rol spelen. Wanneer deze film uitkomt, is nog niet bekend. 

Beschouwingen over slavernijfilms laten zien, dat die films vooral iets zeggen over de tijd waarin ze gemaakt zijn. Tarentino heeft slavernijfilms uit het verleden nogal eens gekarakteriseerd als ‘rootsbullshit’. Zijn film is aangemerkt als goed gemaakte entertainment pulp, die van Spielberg als de verheerlijking van een blanke president. Ik ben benieuwd welk beeld de films van Jean van de Velde en Jeroen Leinders geven van de slavernij op Curaçao en in Suriname in de achttiende respectievelijk negentiende eeuw.

12 opmerkingen:

  1. Voor een pulp film vond ik Django Unchained erg verrassend. De muziek is me misschien wel het meest bij gebleven, er was zelfs een scene waar het belangrijkste event de wisseling van een muzieknummer was.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ik vond Django zelfs behoorlijk langdradig. Net als bij Inglorious bastards een verheerlijking van wraak. Juichende negers in Harlem! Dat heeft hij dan mooi maar bereikt.
    De soundtrack is trouwens wel weer erg aardig.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. "Juichende negers in Harlem! Dat heeft hij dan mooi maar bereikt. "

      Oei!

      Ik zag DU in Pathe Arena (Bijlmer), de zaal was slechts halfvol waarvan de helft, schat ik, met 'negers'. Gejuicht werd er niet, hooguit door mij ;)

      Verwijderen
  3. Ik vond Django zelfs behoorlijk langdradig. Net als bij Inglorious bastards een verheerlijking van wraak. Juichende negers in Harlem! Dat heeft hij dan mooi maar bereikt.
    De soundtrack is trouwens wel weer erg aardig.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Langdradig, zo kun je het inderdaad ook zien. Wat mij juist opviel was dat de scenes heerlijk lang waren en dat Tarantino uitgebreid tijd nam voor de dialoog.

      Verwijderen
  4. De slavernij is in 1918 afgeschaft in Europa, dat was in Rusland waar met de komst van de revolutie ook het lijfeigenschap werd beëindigd. Dat was het laatste land in Europa. De slavernij is ook afgeschaft in 2007 in Mauritanië, echter dat was alleen formeel. Het staat nu niet meer in de wet, de werkelijkheid is iets anders. Officieel bestaat er in Afrika geen slavernij meer.

    Het is leuk amusement die slavernij-film van Tarantino, maar het heeft niets met de werkelijkheid te maken. In zogenaamde Amerikaanse historische films komt een zwarte acteur de kamer binnen lopen en gaat pontificaal in het midden staan, hij spreek hardop en kijkt ook de vrouwen aan. In werkelijkheid was er een strikte scheiding tussen blank en zwart, dat duurde tot de jaren 50 van de vorige eeuw. Het spreken met een blanke vrouw kon een zwarte duur komen te staan, in het gunstigste geval kreeg hij een aframmeling, maar veel bomen in het zuiden van de Verenigde Staten hadden last van strange fruit, namelijk zwarten die werden opgehangen omdat zij niet genoeg afstand bewaarden.

    Tarantino is dus ook weer in die domme valkuil getrapt, namelijk door de huidige manier van werken en gedrag, de huidige zeden en gebruiken projecteren op een historische situatie waarbij het juist essentieel is dat de intermenselijke verhoudingen totaal anders zijn. Inlevingsprobleempje wellicht.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Django is bagger!

    - echt slecht acteerwerk (waltz wordt duidelijk 'getypecast' want hij zet gewoon hetzelfde typetje neer als in 'inglorious basterds)
    - belabberde onsamenhangende soundtrack
    - langdradige dialogen(het gesprek aan de eettafel moet het saaiste ooit zijn!) geforceerde en flauwe dialogen (de discussie over de kkk mutsen... bah bah)
    - 1 dimensionaal verhaal (slechte domme racistische blanken en moedige arme onderdrukte slaven... tuurlijk!)
    - net als inglorious zeer onrealistisch (een neger die nog nooit een geweer heeft aangeraakt schiet binnen no time vanuit de heup alles en iedereen neerschiet.... jaja...
    - belabberd jatwerk (bijvoorbeeld de slotscene is gejat van 'de good, the bad & the ugly) vind ik een aanfluiting en een belediging voor deze klassiekers.

    Ik ben het zo beu om als 'westerling' altijd weer het 'boetekleed' te moeten aan trekken over de slavernij. Een frisse invalshoek zou eens leuk zijn geweest. Bijvoorbeeld dat de slaverij voortkwam uit de arabische en afrikaanse cultuur. (er is nog nooit een blanke geweest die in afrika slaven gevangen heeft... die werden hen aangeboden door negers en arabieren in ruil voor spiegels en kralen!)

    Tarentino heeft 3 klassiekers gemaakt: reservoir dogs, pulp fiction en jackie brown. Sindsdien heeft hij enkel drab geproduceerd en elke film wordt slechter en slechter maar meer en meer 'gehyped'.

    Ik zou zeggen... hoeiboei neem een nieuwe filmrecenscent want iemand die deze film goed vind.... tsss.

    grts

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. De negertjes in Afrika werden niet voor kralen gekocht. De moslimse slavenhandelaren wisten heel goed wat een slaaf waard is. Er moest goed voor betaald worden, denk hierbij aan tien jaarsalarissen van een arbeider. Zelfs zonder inflatie-correctie was het destijds al een miljoenen business. Naar huidige begrippen zou het goed zijn voor een mega-miljarden omzet, ik denk dat het de huidige heroïne- en cocaïnemarkt zou overtreffen. Ik vermoed zelfs meer dan de totale wereld-omzet van de wapenhandel!

      Feitelijk is met de Afrikaanse slavenhandel de laatste 1300 jaar de islamitische expansie betaald. Het is cynisch, het is wrang en het is afschuwelijk dat dit heeft kunnen gebeuren. Een heel continent is naar de verdommenis geholpen en de gevolgen zijn nu nog steeds voelbaar. In Afrika zijn vandaag de dag nog steeds moskeeën. En ondanks dat een zwarte Afrikaan voor de islam slechts een Abid is, dus een slaaf en een rechteloze, ondanks dat zijn er nog steeds aanhangers van de islam in Afrika te vinden. Dit is het meest gruwelijke wat men zich kan voorstellen. De slavenhandel heeft Afrika eeuwen lang de sterkste en gezondste krachten uit de gemeenschap weggehaald, wat er over bleef waren de onverkoopbare mensen, èn het soort dat heulde met de vijand van het volk! Hierdoor is Afrika in zijn geheel onherstelbaar beschadigd en voor eeuwen en eeuwen achteruit gesteld. Dat is het werkelijke probleem van Afrika, de honger en de ongeletterdheid is rechtstreeks een gevolg van de islam. Tuig is het!

      Verwijderen
  6. Hoewel slecht, heeft de slavenhandel tientallen miljoenen negers ook heel veel goeds de gebracht.
    Daar mogen 'ze' 'ons' wel eens dankbaar voor zijn.
    Beetje flauw om almaardoor de zaak op een punt te belichten.
    Ik zou zeggen slavernij...een zegen voor de zwarte Amerikaan, die een lange neus kan trekken naar zijn verre Afrikaanse neven.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Django Unchained is een geweldige film "and that's a promise"! Heb me geen moment verveeld, heerlijke dialogen, topprestaties van topacteurs, muziek! Een echte Tarantino-film. Ga 'm zeker nog een keer zien, net als INGLOURIOUS BASTARDS


    Zie ook deze recensie:

    Djanog Unchained




    BeantwoordenVerwijderen
  8. Foutje, het is 'Inglourious Basterds' (en Django Unchained)

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Op 27 januari schrijft Sirik dat de amerikaanse neger een lange neus kan trekken naar zijn broeders in Afrika.
    Het zijn naar mijn mening broeders en geen verre neven.
    Gezien het feit dat negers meestal platte of stompe neuzen bezitten zal zulks moeilijk gaan.
    De beste getuigenis en een klassieker over de toestand van de negers in de zuidelijke staten van Noord-Ameika is en blijft Gone with the wind van Margaret Mitchell.

    BeantwoordenVerwijderen