David Bowie duikt in eigen verleden op nieuw album

Het zal de muziekliefhebbers overal ter wereld niet zijn ontgaan. Op 8 maart verscheen The Next Day, het eerste nieuwe album van David Bowie in 10 jaar. De enorme media-aandacht die volgde op de strikt geheim gehouden release van de single ‘Where are we now?’ op Bowie’s 66 verjaardag, 8 januari, krijgt daarom deze dagen een nog grootser vervolg. Op zich opvallend, want de laatste twee albums van Bowie, Heathen uit 2002 en Reality uit 2003, kregen heel wat minder media aandacht. Maar sindsdien heeft Bowie een lichte hartaanval gehad – reden waarom de Reality Tour in 2004 voortijdig werd afgebroken – en er leek hem niets anders te resten dan een teruggetrokken leven in New York met echtgenote Iman en dochter Alexandria. Pogingen om Bowie te strikken voor de opening-en sluitingceremonie van London 2012 mislukten.

En toen was daar opeens die nieuwe single. Een prachtig melancholisch nummer waarin Bowie
duidelijk terugkijkt op zijn tijd in Berlijn, waar hij eind jaren ’70 enkele jaren verbleef met zijn goede vriend Iggy Pop. Niet voor niets geldt ’77 als Bowie’s topjaar, waarin hij niet alleen de klassieke albums Low en “Heroes” maakte, maar ook nog eens het muzikale brein was achter de wederopstanding van Iggy Pop middels The Idiot en Lust for Life. Niet zo gek dus dat de 66-jarige daar met enige weemoed op terugkijkt. Maar de single is vooral qua tekst een reflectie op ‘Berlijn’; in muzikaal opzicht heeft het niet zo veel met voornoemde albums te maken.

We komen de Berlijnse periode echter wel tegen op dit nieuwe album, en dat niet alleen in de cover die de titel in een wit kader over de hoes van “Heroes” heenplakt. Zo zouden de titeltrack (tevens openingsnummer) en ‘How does the grass grow?’ niet hebben misstaan op de derde plaat uit de Berlijn-tijd, Lodger uit ‘79, terwijl ‘If you can see me’ doet denken aan kant 1 van “Heroes”. Bowie is natuurlijk al jaren geen vernieuwer meer, maar daar waar hij vroeger werd bekritiseerd als de muzikant die alles jatte wat er op muzikaal gebied te jatten was (onterecht overigens), om er vervolgens zijn eigen naamkaartje aan te hangen, daar herhaalt hij nu zichzelf. Met een knipoog naar onze grote volksschrijver zou je kunnen zeggen: Als Bowie zichzelf niet kan herhalen, wie moet hij dan herhalen?

De meeste nummers van The Next Day roepen herinneringen op aan eerder werk. Wat het erg mooie slotnummer Heat betreft ben ik al enkele keren vergelijkingen tegengekomen met Bowie’s uitvoering van ‘Wild is the Wind’ (van Station to Station uit ’76, dit vooral qua zang) en de uitstekende nieuwe single ‘The Stars are out Tonight’ riep bij mij direct herinneringen op aan het Tin Machine-project, met name aan het altijd volledig ten onrechte verguisde Tin Machine II. Maar de meeste nummers zijn vooral heel herkenbaar Bowie, zonder directe referenties aan een specifieke plaat of periode, zoals de andere twee absolute uitschieters ‘Valentine’s Day’ (mijn favoriete nummer, singlekandidaat) en ‘You feel so lonely you could die’. Veel nummers hebben die typische jaren 70 Bowie-sound, maar dan wel heel duidelijk in een 2013-jasje. Mooi is het herkenbare geluid van producer Tony Visconti in vooral de klank van de gitaren (met o.a. oudgediende Earl Slick) en let ook op die typische drumsound die me vooral doet denken aan dat vernieuwende Viscontigeluid op Low. Mooi ook dat Bowie opnieuw Gail Ann Dorsey heeft ingeschakeld, altijd een fantastische aanvulling op zijn band.

Gezien de recente historie – of liever het gebrek daaraan – en de status van Bowie is de enorme wereldwijde aandacht niet vreemd. Op zaterdag trof ik op Facebook nog een bericht dat meldde dat The Next Day de eerste plaats van de ranglijst bezet in ruim 20 landen, waaronder Nederland. Maar opvallend is het wel dat Bowie in ons land nu weer de waardering krijgt die hij jaren moest missen. Sinds Bowie in de jaren ’80 de commerciële toer opging met Let’s Dance, is het voor critici hier te lande meer en meer not done geworden toe te geven dat je Bowie goed vindt en zijn laatste albums werden verguisd of ronduit genegeerd, terwijl klassiekers als Ziggy Stardust (’72) en Hunky Dory (’71) met het jaar verder wegzakken in de Nederlandse lijstjes van ‘de 100 beste ooit’. Ik weet dat het erg cynisch klinkt, maar ik denk dat een strategisch geplaatste zelfmoord of overdosis ten tijde van Station to Station Bowie heel wat salonfähiger had gemaakt, maar goed.

Rest de vraag of The Next Day die enorme hype verdient? Ik kan slechts met een tweeslachtig antwoord komen. Natuurlijk is die aandacht op zijn plaats gezien de enorm grote betekenis van Bowie in de popmuziek van de afgelopen decennia, met name de jaren ’70, en ook gezien de verrassing die werd gewekt door ‘Where are we now?’. Maar als geheel is de plaat toch net een tikkeltje minder dan ik had gehoopt en misschien ook verwacht. Ondanks de erg sterke songs waaraan ik al heb gerefereerd, gaat een handvol nummers een beetje van hier naar nergens. Aan een nieuwe Bowie kleeft altijd het risico dat er enorm hoge verwachtingen worden gewekt waardoor diehard fans soms in een jubelstemming verkeren die niet altijd terecht is. Ik spreek wat dat betreft uit ervaring.

Ik denk dat The Next Day vergelijkbaar is met Heathen. Beter dan vrijwel alles wat Bowie na Scary Monsters uit 1980 heeft gedaan, maar toch iets minder dan die geniale reeks die begon met Space Oddity in 1969. The Next Day is in ieder geval stukken beter dan de door de nodige critici ten onrechte bejubelde, gemakzuchtige laatste plaat van Bob Dylan en heeft in muzikaal opzicht meer te bieden dan alles wat de Stones na de jaren 80 hebben gemaakt. Bowie laat met dit nieuwe album zien dat hij ondanks zijn leeftijd nog geen ‘ouwe lul’ is en dat hij muzikaal nog meetelt. En wie had dat nog ooit gedacht? Mr David Jones alias Bowie blijft de meesterregiseur van zijn eigen carrière.