Agent universalis

Door schade wijs geworden, haast ik me naar buiten als ik zie dat de nieuwe, 'n soort van Engels sprekende buurman aanstalten maakt met behulp van een grote, uitgeschoven ladder mijn dak te beklimmen; een van de voetballen van z'n zoontjes zwerft daar al 'n paar dagen rond, dat zal het zijn.

Ik heb dat liever niet. De laatste keer dat een buurman m'n dak betrad, weliswaar van een ander huis en lang geleden, moest de loodgieter eraan te pas komen want op de plek waar de buurman had gestaan, was enige dagen later een lekkage geconstateerd. Ik had me er vanuit de tuin wel lichtelijk over verbaasd dat hij zo maar met z'n volle gewicht in de bejaarde dakgoot liep maar destijds was ík de nieuwe buurvrouw geweest en al was ik dan wel net eigenaar geworden van een huis in een provincieplaats (tuintje voor, tuintje achter), een ladder had ik nog niet. En het was toch ontzettend aardig aangeboden van deze buurman - 'n boekhouder, voorheen slager - om ook even mijn herfstbladeren uit de dakgoot te verwijderen, een vies klusje dat niettemin elk jaar moet geschieden wil je geen overlopende dakgoot krijgen (als resultaat van verstopping). Het werd een lekkage maar de volgende herfst beschikte ik bijtijds over een ladder zodat ik niet van de vriendelijkheid van de ex-slager afhankelijk was.

Natuurlijk leg ik dit niet allemaal uit aan m'n nieuwe buurman, die sinds de paar maanden dat hij dat is, me steeds vriendelijk groet, dusdanig zelfs dat ik dan telkens zijn echt oogverblindend witte tanden kan bewonderen, maar in m'n beste Engels maak ik duidelijk dat en waarom ik de bal er liever zelf een dezer dagen vanaf haal. Het komt allemaal goed, zeg ik vriendelijk. Ik doe wat ik beloofd heb en enkele dagen later gooi ik de bal op zijn terrein.

Het blijft speculeren maar sindsdien krijg ik de mooie, blinkende tanden van mijn nieuwe buurman bij een toevallige ontmoeting niet meer te zien.

Ik moet hier aan denken als ik in De Pers van 11 augustus jl. lees dat het hele Amsterdamse politiekorps de gewoontes kent van de verschillende nationaliteiten die er in Amsterdam wonen. “Wij mogen en willen absoluut geen verschil maken in aanpakken van of controleren op,“ zegt commissaris Ad Smit in het interview. Dat dus niet, “maar in dit gebied is het als politieambtenaar wel nodig dat je hun gewoontes kent, de uiterlijke kenmerken. Na een jaar of vier, vijf ben je buitengewoon goed op de hoogte. Dat doe ik hier niet alleen, dat doet het hele Amsterdamse korps.” Smit geeft een voorbeeld: als een Nigeriaan wordt aangehouden vanwege het 'door rood rijden' reageert deze bijvoorbeeld anders (want driftiger) dan een Ghanees. Hm.

Mijn nieuwe buurman is een Nigeriaan.

Hoeveel verschillende nationaliteiten wonen er in Amsterdam? Volgens deze statistieken van twee jaar geleden zijn dat er 175. Dat is meer dan in wereldstad New York (150) of Antwerpen (164). Smit spreekt zelfs van 179. Natuurlijk, sommige nationaliteiten komen nóóit met de politie in aanraking, dus hun gewoontes leren commissaris Ad Smit en z'n corps vast niet kennen, maar ik vind het toch bijzonder knap dat 't corps in vier à vijf jaar de gewoontes van zoveel verschillende culturen kent, begrijpt en er mee om weet te gaan. Bedoelt Smit in z'n voorbeeld een mannelijke Nigeriaan die door een mannelijke agent wordt aangehouden en zou het dan niet zo kunnen zijn dat die Nigeriaan anders reageert wanneer een vrouwelijke agent hem aanhoudt? En wat als die Nigeriaan een vrouw is? Hoe reageert zij dan op een mannelijke en/of vrouwelijke agent?

Jeetje, betekent dat niet 4 x 175 cultuurgerelateerde 'aanpakken'? Zou de commissaris dit echt zo bedoelen? Dat lijkt me toch een hele studie!

Al vraag ik me wel af wat er mis is met de aanpak van de gemiddelde agent, dus zónder de circa 175-nationaliteiten-ervaring. Wanneer kan een agent zijn taak niet verrichten zoals hij die gewoonlijk verricht? Krijgen straks politie-agenten mét deze ervaring voorrang boven agenten die deze ervaring ontberen, en geldt dat niet alleen voor hen maar ook bijvoorbeeld voor rechters, of burgemeesters, of andere overheidsdienaren? Die lijst is lang. Wat ik ook wel wil weten is waarom het juist nu zo'n item is, waarom is het nu zo belangrijk voor 'n commissaris (en niet pakweg 20 jaar geleden want dan hadden we dat zeker opgemerkt) daar aandacht voor te vragen in het politie-ambt? Nederland is immers al veel langer pluriform. (En is het politie-ambt met deze etnische eisen blijvend ge-upgrade?) Zou het kunnen samenhangen met de problemen die zich juist nu voordoen? En komen die problemen evenredig voor bij al die 175 verschillende nationaliteiten?

Ik heb mijn nieuwe buurman vriendelijk doch duidelijk in het Engels uitgelegd (want Nederlands spreekt hij immers niet) waarom ik de bal liever zelf van het dak haal, ik zou dit niet beter kunnen communiceren. Tenzij ik dit een persoon van de andere sexe had laten doen. Als ik commissaris Smit goed begrijp zou dat best wel eens uit kunnen maken.

Terwijl Hero Brinkman (PVV, ex-politie-agent) minder gelukkig is met de 'cultuurafhankelijke aanpak' van de politie, want volgens Brinkman “multiculti gewauwel” (de politie past zich aan de andere cultuur aan), verdedigt Alexander Pechtold (D'66) bij BNR (zie archief: 11.8.2009, 15.00 uur) de werkwijze van Ad Smit en zijn dienders. Zo heeft Pechtold wel eens een dagje meegelopen met het korps en wat jongens met een Marokkaanse achtergrond gesproken. Die jongens, vertelt Pechtold, keken hem tijdens dat gesprek niet aan. Zoiets valt natuurlijk makkelijk te interpreteren als disrespect naar Pechtold toe, maar gelukkig kon deze mannelijke (?) politie-agent met veel verschillende gewoontes-ervaring de politicus toen uitleggen dat het binnen de Marokkaanse cultuur juist van eerbied getuigt als je een hoogwaardigheidsbekleder niet aankijkt. Voilà. (Zou Pechtold één moment stil hebben gestaan bij de docenten die met deze jongens te maken hebben, moeten die dan misschien ook op cursus?)

Toch handig om te weten van dat oogcontact want je kunt of mag blijkbaar niet verwachten dat al die nieuwe al dan niet hier geboren Nederlanders weten dat Nederlanders met een Nederlandse achtergrond elkaar wél aankijken tijdens een gesprek, zeker als je door een politie-agent wordt verhoord, of door een hoogwaardigheidsbekleder aangesproken. Nuttige en geruststellende informatie dus die de politie-agent gaf, mede gezien het feit dat de populairste baby-naam in de 4 grote steden momenteel Mohammed luidt.

In Nederland is het heel normaal dat ook een vrouw een buurman vriendelijk terechtwijst.

(Als ik de beleidslijn van de commissaris volg, zou men kunnen zeggen dat eigenlijk alle Amsterdammers op cursus kunnen om de gewoontes van die 175 andere nationaliteiten te bestuderen want stel je voor – en het is niet geheel ondenkbaar – dat zij in aanraking komen met een van die culturen en ze kennen de gewoontes er niet van, of misinterpreteren die? Misschien doen of zeggen ze per ongeluk wel iets verkeerds. Welke gênante situaties kunnen daar wel niet door ontstaan, of erger, wat voor risico lopen zij dan wel niet? (Voor hoer uitgescholden worden of voor racist uitgemaakt worden, is dan nog wel het minste.) Er kan nu eenmaal niet altijd een 'agent universalis' in de buurt zijn die op het juiste moment advies geeft. Dat te eisen zou niet realistisch zijn.)

Misschien moeten we nóg beter ons best doen want ondanks die cultuurafhankelijke aanpak van de politie worden de vervelende lijstjes evengoed nog door een beperkt aantal van die 175 nationaliteiten aangevoerd. Ra, ra hoe kan dat? Omdat we die 'gewoontes' niet goed genoeg begrijpen?

Schei toch uit, nee, het enige waar de aanpak van de heer Smit en z'n corps toe leidt, waar hij in feite voor pleit, is tot meer vrijblijvendheid, want mensen verschillen altijd en achtergronden en culturen natuurlijk ook. En vrijblijvendheid geeft alleen maar meer problemen. We hebben het hier wel over de politie en niet over sociaal werkers! Was commisaris Smit misschien liever opperhoofd welzijnswerk Amsterdam geweest?

Misschien moet m'n buurman nog een beetje aan mij wennen en als hij Nederlands sprak of beter Engels zou dat zeker helpen.

Ach was ik maar 'n cabaretière dan wist ik wel waar mijn volgende show over zou gaan. Dan was ik een toffe Amsterdamse 'diender universalis' die alle 175 nationaliteiten (zowel man als vrouw) met álle respect voor hun gewoontes één voor één benadert met op cultuur toegespitste situaties en aanpak. Ik zie en vooral hoor een hele serie optredens voor me. Ik zou graag naar zo'n show gaan want ik moet er nu al om lachen.

Annelies van der Veer