Vereniging De Vrije Gedachte verbiedt de vrije gedachten

Stelt u zich een konijnenfokvereniging voor die bepaalt dat de leden geen konijnen mogen fokken. Of een voetbalclub waarvan de voorzitter de leden verbiedt om een balletje te trappen. Of een vrijdenkersvereniging waar de vrije gedachten onder censuur staan.

Onbestaanbaar? Het laatstgenoemde voorbeeld stamt wel degelijk uit de realiteit, zo meent een groep ontevreden leden van De Vrije Gedachte. De dissidenten slaan alarm omdat de legendarische vrijdenkersvereniging in de greep zou zijn geraakt van politiek correcte censuur- en moraalridders. Als gevolg daarvan verkeert de kleine vereniging van principiële atheïsten in een crisis.

De vrijdenkersvereniging werd in 1856 opgericht als De Dageraad. In die tijd kende Nederland slechts een handjevol buitenkerkelijken. Eduard Douwes Dekker (Multatuli), schrijver van de Max Havelaar, was een van de allereersten die openlijk van zijn ongeloof getuigde. Bij de leden van het eerste uur was ook de afvallige predikant Ferdinand Domela Nieuwenhuis, de grondlegger van het socialisme in Nederland. De vrijdenkerij bracht meer grote namen voort: in de vorige eeuw was de journalist en anarchist Anton Constandse de doordringende stem van De Vrije Gedachte.

Ondanks - of misschien wel juist door - de massale secularisatie van de afgelopen vijftig jaar stagneert het ledental rond de 500. Terwijl het geluid van religies in Nederland de laatste jaren weer harder klinkt, schrikken de hedendaagse vrijdenkers terug van de onverschrokkenheid van hun grote voorgangers. Vrijdenkerij maakt plaats voor fatsoensrakkerij, meent een groepje opstandige leden. De dissidenten beleggen eind augustus een ‘discussiebijeenkomst over politieke correctheid binnen De Vrije Gedachte’.

De huidige voorzitter Anton van Hooff wordt gezien als de kwade genius. Van Hooff, classicus en in een ver verleden fractievoorzitter van de PvdA in de gemeenteraad van Nijmegen, zou proberen om De Vrije Gedachte om te bouwen tot een soort atheïstische Bond tegen het Vloeken. Het clubblad De Vrijdenker is volgens de oppositie vooral bezig met het stellen van grenzen aan de vrijheid van meningsuiting.

De voorzitter zelf loopt voorop bij het promoten van zelfcensuur. Zo keerde hij zich (april 2009) in een artikel tegen vrijdenkers die vinden dat beledigen soms onvermijdelijk is. In mei 2010 zette hij uiteen dat we alles mogen denken maar niet alles mogen zeggen omdat woorden wel degelijk pijn kunnen veroorzaken. Opmerkelijke taal voor een vereniging die al bijna 150 jaar God noch gebod kent en een traditie heeft van het tegen de schenen trappen van brave gelovigen. Drie leden, David Bakker, Fred Neerhoff en de vorige voorzitter Lex Hagenaars, klommen daarom in de pen. ‘Van vrijdenkerij naar fatsoensrakkerij’ heette hun artikel. Het werd echter geweigerd door de redactie van De Vrijdenker. Hagenaars zette de polemiek met zijn opvolger voort (‘Malle Antoon en zijn vervreemde vrienden’), maar ook deze tweede bijdrage verdween in de censuurmachine.

Bij dit alles fungeren Geert Wilders en de islam op de achtergrond als splijtzwam. PvdA’er Anton van Hooff is namelijk getroffen door wat ik voortaan het Pechtold-syndroom zal noemen: kritiek op het christendom is goed en progressief, maar kritiek op de islam is fout en racistisch. Zelfs de overtuigde atheïsten van De Vrije Gedachte lijken bevangen door deze aandoening.

In een Nieuwsbrief aan hun achterban hebben de drie dwarsliggers hun zorgen hierover geuit. De vrijheid van meningsuiting staat volgens hen onder druk van de islam, maar progressieve vrijdenkers zwijgen uit angst. Citaat: “Ofschoon het inmiddels verzwakte christendom vanuit links-atheïstische hoek (terecht) onverminderd wordt bestreden, wordt elke substantiële islamkritiek door datzelfde links onder het mom van politieke correctheid (moslims moeten zichzelf emanciperen) en fatsoen (niet kwetsen) met alle macht vermeden. Liever wordt er weggekeken en amok over Wilders gemaakt!

Omdat politieke correctheid niet streeft naar inzicht en waarheidsvinding is het de dood in de pot voor een vrijdenkersvereniging. In ons artikel (‘Van vrijdenkerij naar fatsoensrakkerij') maken wij duidelijk dat politieke correctheid en angst voor vrijheid binnen De Vrije Gedachte een rol spelen. Ofschoon wijzelf geen Wilders-aanhanger zijn, vinden wij het wel degelijk van belang dat een ieder zijn stem moet kunnen verheffen tegen de repressieve invloed van het islamfanatisme op de vrijheid van meningsuiting zonder voor racist of (crypto-)fascist uitgescholden te worden!

Juist en vooral een vereniging als De Vrije Gedachte, zou alle godsdiensten, inclusief de islam, even kritisch moeten beschouwen.”

Zulke kritiek is tegen het zere been van Van Hooff, die in de wandelgangen als het toonvoorbeeld van politieke correctheid wordt beschouwd, maar dan in de autoritaire versie hiervan. In recente artikelen etaleerde hij zijn afkeer van Pim Fortuyn en Theo van Gogh, twee Nederlanders die mede vanwege hun religiekritiek zijn vermoord.

Met name een artikel van Van Hooff in De Vrijdenker van mei 2010 viel slecht bij de opposanten. Daarin noemde hij Van Gogh ‘een enorme treiteraar die het heerlijk vond als hij anderen kwaad maakte’. “Een paar uur nadat Van Gogh was omgebracht, belde de redactie van de Gelderlander mij: zag ik nog kans mijn column van de volgende ochtend te vervangen door een beschouwing over de moord? Ik moest mijn gedachten ordenen. Natuurlijk was het afschuwelijk dat iemand om zo iets futiels werd afgemaakt. Maar was hij een martelaar van het vrije woord? Ik voorzag dat velen dat van hem zouden maken. Mijn antwoord was toen en is nog steeds: nee, hij was een pestkop, die in zijn gebrek aan empathie niet in de gaten had welke pijn zijn woorden anderen bezorgden.”

Hagenaars in zijn door de redactie van De Vrijdenker geweigerde antwoord: “Dat Theo natuurlijk niet om die ‘geitenneukerij’ werd gedood, maar om een film die de islam direct in het hart trof, is Anton en zijn vreemde vrienden geheel ontgaan, terwijl dat feit toch in alle kranten heeft gestaan. In die film werd de omgang met geweld met name jegens vrouwen en ongelovigen aan de orde gesteld. Het scenario was van Ayaan Hirsi Ali, ook al iemand die Anton niet ziet zitten. Als je een gedachte hebt, een vrije inval bv. dat het niet helemaal pluis is met de islam, dan is het devies van Anton en zijn vriendjes: mondje toe. Want de vrijheid een mening te uiten, is voor deze malle, onze mooie vereniging voorzittende pias, taboe, streng verboden. Je moet je mond houden over de islam, ook al vallen jou allemaal vrije gedachten in. Die gedachten, Vrijdenker, daar hoeft u zich niet schuldig over te voelen, mits je je mond maar houdt.”

Toen het vorige bestuur onder Hagenaars in 2006 de arabist Hans Jansen ( ‘Zelfislamisering versus Verlichtingsfundamentalisme’ [of hierr]) uitnodigde om de jaarlijkse Anton Constandselezing uit te spreken, schoot dat in het verkeerde keelgat bij Van Hooff. In De Vrijdenker trok hij van leer tegen deze ‘duisterling bij de vrijdenkers’. “Tenzij de vrijdenkersvereniging Hans Jansen heeft uitgenodigd als afschrikwekkend voorbeeld van het nieuwe Duistere Denken, moet het als een ernstige misgreep worden beschouwd dat zo iemand de Anton Constandse-lezing mocht houden.”

Inmiddels is Van Hooff voorzitter van De Vrije Gedachte. Daarom wijs ik hem bij deze op nog een ernstige misstand in zijn vereniging. Het is namelijk een schande dat de jaarlijkse lezing is vernoemd naar Anton Constandse. Weet de huidige voorzitter niet wat voor duistere denkbeelden de grote voorman van de vrijdenkers koesterde over de islam?

Tijdens de discussie over de SP-brochure Gastarbeid en Kapitaal schreef Constandse in 1983 het volgende over de Nederlandse moslims: “Als ze wel hechten aan hun geloof, en vooral dan aan de gebruiken die daarmee samenhangen, vallen ze in de categorie van onze Drentse, Veluwse en Zeeuwse gereformeerden, met taboes en bijgeloof van eeuwen geleden. Het aantal analfabeten onder hen is groot, ze laten zich manipuleren door feodale leiders en leveren mede de fascistische overvallers op hun lotgenoten. Het is onzin om over te lopen van eerbied voor zulke vormen van ’cultuur‘, waar we zelf na eeuwen strijd mee hebben afgerekend, enkele onderontwikkelde gebieden uitgezonderd, die ons zwarte zeden en beklagenswaardige gehandicapten leveren, zoals slachtoffers van polio. Men moet zich indenken, welke getto’s er zullen ontstaan van verouderde, en voor ons gevaarlijke immigranten, als we niet alleen hun gruwelijke slachtgewoonten aanvaarden, maar ook hun discriminatie van vrouwen, hun patriarchaal-autoritaire aanmatiging, hun onderwerping van kinderen, hun stamveten. Waarom van nieuwkomers aanvaarden, wat we zelf in gewoonten en wetten hebben opgeruimd?

De islam is zeer autoritair, nog meer dan jodendom en christendom, die in elk geval nog variaties en interne tegenstellingen kennen. Er zijn tal van orthodoxe islamieten, die veeleer racistisch of fascistisch genoemd kunnen worden dan vrijzinnige Nederlanders die hen kritiseren.”

Pestkop Constandse, Wilders-adept avant la lettre, treiterde en beledigde moslims tot op het bot, en gaf en passant de gereformeerde christenen ook nog even een schuier. Zo’n duistere denker kun je moeilijk eren met een vrijdenkerslezing. Zullen we dat jaarlijkse evenement voortaan maar de Anton van Hoofflezing noemen?

Carel Brendel