Roel van Duijn, een onbespoten activist

Roel van Duijn (1943), de bedenker van de Amsterdamse Provo-beweging, is een eigenaardig mens. Gelukkig heeft de BVD hem altijd goed in de gaten gehouden. Anders waren er wel zeker ongelukken gebeurd. Vrijdagmiddag 6 april 2012 gaf Roel van Duijn in Amsterdam een receptie omdat er een boek van hem was uitgekomen: Diepvriesfiguur. Dat boek gaat grotendeels over de spannende avonturen van onze Roel door de jaren heen met de veiligheidsdiensten.

Gegroefde koppen uit de jaren zestig verdrongen elkaar tijdens die receptie, in het Max Euwe Centrum, naast Paradiso, rond de hapjes- en drankjestafel. Ze waren allen, voor zo ver nog in leven, inmiddels in het ongestoorde genot van een AOW-uitkering. Ook Roels eigen BVD-agent was er. Hij wond Roel nog steeds om zijn vinger. Zo zien wij het graag.

De situatie tijdens zo’n boekpresentatie vereist dat de auteur de lof die hem wordt toegezwaaid verlegen afwimpelt of, in het geval van een sterk karakter, accepteert. Niet alzo van Duijn. Hij praatte, als eerste, bijna een uur lang honderd uit, en liet daarna nog een paar minuten over voor de drie uitgenodigde feestsprekers. Roel verzuimde zijn uitgever met name te noemen.

Roel van Duijn ging tijdens zijn feestrede in zijn keurige Haagse upperclass accent diep in op wat het
emotioneel voor hem had betekend een ‘diepvriesfiguur’ geweest te zijn. Tijdens de koude oorlog, wist hij, had hij op een lijst van mensen gestaan die de BVD van plan was te laten arresteren en ‘in de diepvries’ te doen in het geval van een vijandelijke inval. Zoals wel vaker waren deze maatregelen die door de fouten van de vorige oorlog waren uitgelokt, nooit uitgevoerd, maar het was wel heel erg voor Roel geweest, begrepen we.

Wat is nu toch eigenlijk de verdienste van Roel van Duijn, vragen de jongere lezers zich misschien af. Nu, Roel heeft de Provo’s bedacht (jaren zestig), en de Kabouterbeweging, en de Oranje-Vrijstaat, allemaal soortgenoten van de recente Occupy-bewegingen; en waarschijnlijk ook het wittefietsenplan, en nog veel meer. Hij is wethouder van Amsterdam geweest voor de PPR, een van de voorlopers van GroenLinks. Het is allemaal trouwens zo na te kijken. Daar hebben we Google voor.

Rudolf Steiner

Maar zijn echte wapenfeit is dat hij het gedachtegoed van de in Nederland vrij onbekende Rudolf-Steiner-beweging, de zogeheten ‘Antroposofie’, tot gemeengoed heeft weten te maken. Er is eigenlijk bijna niemand meer die, geconfronteerd met de doctrines van de antroposofie, eenvoudigweg ‘Onzin!’ durft te roepen, terwijl daar toch alle aanleiding toe is.

De antroposofie is door het werk van de activist Roel van Duijn (die waarschijnlijk binnen deze beweging is opgevoed) niet langer een schamele, intellectueel incoherente beweging in de marge van de upperclass. Het is in +31 een dominante ideologie geworden, die overal aanhang heeft: op partijbureaus van alle gezindten, op de kansel, bij de vakbonden, onderwijsinstellingen, redacties van de staatsmedia, op stadhuizen, provinciehuizen, rechtbanken, werkelijk overal, en dat zonder dat de aanhangers zich ervan bewust zijn dat hun mooie ideeën aan de zweefgeest, kwakzalver en rassist Rudolf Steiner ontleend zijn. 

Zoals de apostel Paulus het Jodendom in de vorm waarin Jezus van Nazareth dat gepreekt had, met opzienbarend succes geschikt heeft gemaakt voor het heidense Romeinse rijk, zo heeft Roel van Duijn de opvattingen van Steiner voor Nederland geschikt gemaakt en ingang doen vinden. Er is geen politieke partij of kerkgenootschap in Nederland waar geen sprake is van beïnvloeding door Steiner. De opvattingen van Steiner worden in Nederland al decennia lang niet meer met Steiner verbonden, maar gelden als ‘volkomen normaal’. Dat laatste is, durf ik te geloven, de verdienste van Roel van Duijn. 

Rudolf Steiner heeft geleefd van 1861 tot 1925. Hij is de geestelijke vader van de biologisch-dynamische landbouw, van het vrije-scholen-onderwijs, van de antroposofische geneeskunst, en van het onbespoten leven überhaupt. Al die dingen bestaan nog steeds in Nederland, en vinden grif klanten, leerlingen, patiënten en aanhang. Roel heeft die dingen vernederlandst, van hun ongewoonheid weten te ontdoen, en als vanzelfsprekend aan de man weten te brengen. Hulde. Wie doet het hem na. Ook in de supermarkt is het allemaal niet zonder gevolgen gebleven. Het merk ‘Weleda’, zie de Reform-winkels, is een creatie van de antroposofen.

Er zullen vast scherpslijpers zijn die van oordeel zijn dat Steiner door zijn eventuele antisemitisme en zijn andere rassistische opvattingen gediskwalificeerd wordt. Dat is misschien zo, maar de recente opleving van het antisemitisme in Nederland hangt toch echt niet met Steiners invloed samen, al is het verleidelijk om te denken dat dat wel zo is, omdat nu eenmaal alle ideeën van Steiner in Nederland inmiddels gemeengoed zijn geworden. Maar de moderne jodenhaat komt niet bij Steiner vandaan, maar is eerder het product van de theologie van de islam, die bijvoorbeeld leert dat Mohammed (Gods Heil en Vrede zij over Hem) gezegd heeft: ‘Doodt elke jodenman die in uw handen valt’, in het oorspronkelijke Arabisch man Zafirtum bihi min rigaal al-Yahuud, fa-qtuluuh. Zo ver gaat Steiner natuurlijk absoluut niet.

Waar Steiner en Roel van Duijn wel erg ver in gaan, is het geloof in ‘natuurlijk’ voedsel en ‘natuurlijke’ energiebronnen, nu ja, het hele rijtje onbespoten beweringen dat iedereen vandaag de dag uit de propaganda van de Groene Khmer maar al te goed kent.

‘Natuurlijk’ voedsel en ‘natuurlijke’ eenersjie zijn dermate problematies en vragen zo veel meer fiesieke ruimte dan wat het industriejeel-kapitalisties kompleks het klootjesvolk aansmeert (als u de spelling en het jargon herkent, dan bent u inmiddels echt oud geworden), dat bij onverhoopte toepassing van al deze natuurlijke methoden de laatste boompjes zullen moeten worden omgehakt om de mensheid gevoed en in leven te houden.

Maar die discussie wordt overal al gevoerd, het stuk dat u nu leest wil dat debat niet overdoen, en alleen aandacht vragen voor de grote verdiensten van de Nederlandse sommelier van de wortelsapmaffia, de schrijver, denker, popularisator en activist Roel van Duijn.

Roel heeft vanaf de jaren zestig ook nog stevig tegen kernenergie en de atoombom gedemonstreerd, en de destijds populaire leuze ‘Liever een Rus in de keuken dan een raket in de tuin’ dankt zijn bekendheid niet alleen aan het tekeningetje van Opland, maar ook aan het activisme van Roel van Duijn en zijn volgelingen. Roels opvattingen over ontwapening (eigenlijk niet over ontwapening maar over eenzijdige ontwapening) waren wel degelijk de moeite van degelijk onderzoek door de overheid en de inlichtingendiensten waard.

Mocht de BVD/AIVD werkelijk geen ongewone belangstelling hebben voor een activist als Roel van Duijn, zoals Roel zelf zo nu en dan klagelijk stelt? Kom nou. Twee van de drie heren die ik op de boekpresentatie aansprak, vertelden me dankzij Roel van Duijn bij de (inmiddels opgeheven) Communistische Partij Nederland te zijn beland, een Stalinistische Marxistische partij die even veel haat tegen dit land onder de leden had als de huidige Mohammedaanse haatbaarden.

Heel folkloristisch allemaal, die onschuldige kaboutertjes, die witte fietsjes, die onbespoten kaaskruidkoekjes, die hemden van ongekaarde linksdraaiende neteldoek. Wat zag het er ludiek en onschuldig uit. En dat was het ook. Of toch niet helemaal? Het politieke milieu dat Roel geschapen heeft en waarin hij opereerde, was wel degelijk, of Roel dat nu bewust heeft nagestreefd of niet, een sluis naar erger. Naar veel erger zelfs. Goed dat ze professioneel in de gaten werden gehouden. Leuk dat daar nu een kloek boek over is.

Roel van Duijn - Diepvriesfiguur, uitgeverij Van Praag, 2012. Bestellen?