Wel of geen excuses?

Op 4 januari 2012 stuurde Geert Wilders de volgende tweet de wereld in: "Excuses NL regering over slappe houding regering in ballingschap tav jodenvervolging tijdens WO II is op zijn plaats". Directe aanleiding was het artikel in De Pers "Excuses voor wegkijken". In het boek Judging the Netherlands van Manfred Gerstenfeld leggen
oud-ministers Gerrit Zalm en Els Borst uit waarom het volgens hen gepast is dat de Nederlandse regering (alsnog) excuses aanbiedt voor het falen van de Nederlandse regering in ballingschap tijdens de oorlog.

Het kabinet ziet echter geen aanleiding voor excuses voor de houding van de Nederlandse regering ten tijde van de Holocaust in de 2e W.O. Rutte: 'er ligt geen ,,breed gedragen advies'' uit de kring van betrokkenen of informatie die zou moeten leiden tot excuses. Hij verwijst naar het standpunt van het kabinet-Kok uit 2000, dat wel excuses aanbood voor de ,,kille ontvangst'' na de oorlog van Joden die de Holocaust hadden overleefd.' (bron)

Uitgeverij Groen - Heerenveen Bestellen?

In zijn boek Verwrongen beelden van de holocaust wijdt Manfred Gerstenfeld een hoofdstuk aan het belang van verontschuldigingen en aan de landen die wel hun excuses aanboden voor hun houding tijdens de oorlog en waarom zij dat alsnog deden. Uit dit hoofdstuk 'Het belang van verontschuldigingen' komt het volgende fragment:

Het debat over verontschuldigingen
Naarmate de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust verder achter ons liggen, wordt het een steeds belangrijkere uitdaging om de herinnering van de mensen op één lijn te brengen met de geschiedenis. In dit kader zijn verontschuldigingen zoals die van de Nederlandse Spoorwegen van groot belang. Het zijn ondubbelzinnige verklaringen van falen en schuld jegens Joodse landgenoten. Zulke verontschuldigingen zetten geen punt achter het historisch debat, maar sturen de voortgang daarvan binnen een geaccepteerd normatief kader.i
Sommig critici zeggen dat Joden niet om spijtbetuigingen mogen vragen omdat zo’n beslissing een gewetenszaak is. Anderen zeggen dat zij die hun verontschuldigingen aanbieden niet zelf de schuldigen zijn. Dat is waar, maar zij vertegenwoordigen wel dezelfde organisaties. Weer andere critici zeggen dat veel verontschuldigingen die gedaan zijn – bijvoorbeeld tijdens restitutieonderhandelingen – niet moreel gemotiveerd waren, maar meer een gevolg van politieke druk of angst voor economische boycotten in de Verenigde Staten.
Een zo’n criticus is Bauer, die zei:

De verontschuldigingen van Oost-Europese regeringen zijn onbeduidende symbolische daden die vooral bedoeld zijn om lid te worden van de NAVO. De machthebbers van vandaag zijn niet de mensen die 6 miljoen Joden vermoord hebben. Zij kunnen geen vergeving vragen voor een generatie waar zij niet toe behoren en die hun niet gemachtigd heeft om vergeving te vragen. Wie is er schuldig? Niet zij, maar de mensen die toen de Joden vermoord hebben. Wat voor prijs moet een Oostenrijkse kanselier betalen als hij tenslotte zijn excuses aanbiedt namens Oostenrijk? Hij is niet de woordvoerder van de Oostenrijkse massamoordenaars, want hij is tegen hun massamoorden.

Hoewel er wat te zeggen is voor deze argumenten, zeggen zij niets over de rol die zulke verontschuldigingen spelen als mogelijke ‘ankers’ in het collectieve geheugen. Officiële nationale verontschuldigingen zullen bewaard worden in archieven en belangrijke bronnen worden voor historici. Ze zullen goed gedocumenteerd blijven voor toekomstige generaties. Dat is ook de reden waarom ontkenners, ultranationalisten en anderen in de landen namens welke zulke excuses worden aangeboden, zich er vaak tegen verzetten.