Cultuur wint

Cultuur wint

Leuk bewijs dat cultuur echt veel sterker is dan natuur. Indonesiërs eten het liefste rijst, zozeer dat je een Indonesiër borden vol aardappels kunt voorzetten, waar hij ook beleefd van zal eten, en dat hij na die maaltijd nog het gevoel zal hebben, niet ècht te hebben gegeten. Dirk Vlasblom tekende het op uit de mond van een Indonesische vriend, die vroeger aardappels kreeg van zijn Nederlandse schoonmoeder. Een maaltijd zonder rijst ìs geen maaltijd.

Maar het gaat verder: witte, gepelde rijst heeft in Indonesië - net als in heel Azië - veruit de hoogste status. Dat is rijst waaruit een groot deel van de voedingsstoffen is verwijderd. Maar ongepelde rijst, objectief gezonder, geldt als voer voor boeren en arme lieden: dat eet je gewoon niet. Ook niet als je van de witte rijst ernstig verstopt raakt.

En dan is er nog iets: heel Indonesië, ook de delen die daarvoor nauwelijks geschikt zijn, staat tegenwoordig vol met rijstvelden. De rijstcultuur is afkomstig van Java, maar heeft de meeste inheemse gewassen uit de rest van de archipel verdrongen. Wie wil er nou wortels eten, of peulvruchten, zoals zijn arme voorouders? Dat die gezonder zijn kan niet deren: rijst eten is chic, rijst is wat iedereen wil.

Het doet denken aan de status van wittebrood in onze streken. Tachtig jaar geleden at niemand die zich wit brood kon veroorloven, bruin of rogge. Of toch wel? Bepaalde excentriekelingen, intellectuelen en zo, zijn geneigd zich tegen dat soort dingen af te zetten. Uiteindelijk winnen ze zelfs: zie hoe het bruine brood weer is opgekomen, de laatste halve eeuw.

Een ding kun je tegenwerpen. Voedingskundigen zeggen vaak maar wat. Zou het wel waar zijn, dat witte rijst zó arm is aan voedingsstoffen? Met wit brood bleek het ineens ook erg mee te vallen, een jaar of wat geleden.

Ileen Montijn