Hoe ons standpunt te bepalen?

(...) De vraag is dus: welke methode moeten we hanteren om ons standpunt te bepalen, zodat het risico van coginitieve dissonantie beheersbaar blijft? Grofweg zijn er drie strategieën te onderscheiden. De eerste strategie is die van de individuele koppigheid. We hebben een mening en blijven erbij. Dat lijkt mooi, want het geeft geestelijke rust. Maar de nadelen zijn groot: we komen onvermijdelijkerwijs in botsing met zowel feiten als meningen van anderen, zodat de cognitieve dissonantie hoog oploopt. Mensen die deze strategie vaak toepassen, worden daardoor bijzonder verongelijkt.

Om de nadelen van de eerste strategie te verkleinen heeft de mensheid vanouds een tweede toegepast, de methhode van de collectieve koppigheid. Iedereen moet hetzelfde denken en wie anders denkt wordt geliquideerd of geestelijk gelijkgeschakeld, soms op subtiele wijze. Dit is de strategie van de meeste wereldgodsdiensten, met name de monotheïstische, van velerlei sekten, en van alle totalitaire regimes. Wat in het Heilige Boek staat is waar en curie, schriftgeleerden of politbureau hebben het monopolie op de interpretatie van die waarheid. De woorden zijn onmiskenbaar: cognitieve dissonantie ten gevolge van meningsverschillen tussen mensen is uitgesloten.

Helaas blijft de andere bron van cognitieve dissonantie intact: botsing met feiten, die des te pijnlijker wordt naarmate men langer collectief koppig blijft. Zowel wereldgodsdiensten als totalitaire regimes doen hun best om ook die bron uit te schakelen, wat gemakkelijk lijkt, omdat men niet van mening mag verschillen met de Autoriteit. Het is flauw eraan te herinneren dat het Vaticaan in 1633 Galilei veroordeelde met het argument dat het heliocentrisme 'absurd, filosofisch onwaar, ketters, en... in strijd is met de Heilige Schrift'. Maar de pointe is als volgt. Pas meer dan vierenhalve eeuw later was men in Byzantium aan de Tiber bereid te erkennen dat men zich had vergist. Ongelijk bekennen hoort niet bij de strategie van collectieve koppigheid. Gelovigen in een heilige leer zullen de doctrine nooit overboord gooien wanneer is komen vast te staan dat ze met de feiten in botsing komt. Hoogstens 'herinterpreteren' ze de leer, zodat ze onder alle omstandigheden kan worden gehandhaafd.

De methode van collectieve koppigheid brengt weinig schade tweeg als ze zich geheel beperkt tot standpunten die er praktisch niets toe doen. Maar bij standpunten die iets met ons leven op aarde te maken hebben, leidt ze tot rampen, want feiten laten zich niet dwingen en overgeleverde normen kunnen contraproductief worden in nieuwe feitelijke omstandigheden. Daarom is voor het bepalen van onze mening over kwesties van belang een derde strategie te verkiezen: de strategie van de wetenschappelijke houding. We zien onze meningen als hypothesen, die best eens onjuist zouden kunnen zijn. Dan wordt het interessant wat anderen ervan denken; misschien hebben zij gelijk en wij niet! Wie er gelijk heeft, wordt overigens niet door onszelf of een ander bepaald, maar, ruwweg gezegd, door de feiten. Daarom loont het steeds vernuftiger methoden te ontwerpen om te achterhalen hoe de wereld feitelijk in elkaar steekt en onze hypothesen te toetsen. Met deze strategie heeft de mensheid enorme vooruitgang geboekt. In culturen waar de eerste twee strategieën overheersen, zien we daarentegen vooral stagnatie en ellende.

De derde strategie, die van de wetenschappelijke houding, kan cognitieve dissonantie niet uitsluiten. Eerder zoeken we het meningsverschil met anderen juist op en lokken weerleggingen door de feiten bewust uit. Maar de strategie maakt cognitieve dissonantie wel beheersbaar en draaglijk, omdat ze aan regels wordt onderworpen, regels voor zindelijke discussie en voor objectief onderzoek. De wetenschappelijke houding vereist enkele deugden, zoals nieuwsgierigheid, creativiteit in het verzinnen van alternatieve visies, tegendraadsheid, intellectuele autonomie, eerlijkheid, respect voor afwijkende meningen, en bereidheid te leren van kritiek, deugden die volgens de methode van collectieve koppigheid juist zouden zijn. Men geeft hoog op van het morele gehalte van de bijbel of de koran. Maar genoemde deugden, die tot vooruitgang leiden, vindt men er niet in bepleit. Integendeel. Jezus zegt: 'Elke plant die mijn Hemelse vader niet geplant heeft, zal uitgeroeid worden' (Mattheus 15:13).

De koran maakt het wat bonter en verschilt in dezen van het christelijke Nieuwe Testament. Wie werkelijk Christus wil navolgen, zal vredelievend zijn en als hij geslagen wordt op de ene wang, de agressor de andere wang toekeren, want Christus predikt het liefdesgebod en stierf aan het kruis voor de zonden der mensen. Mohammed daarentegen was een veroveraar die de vijanden van de islam over de kling joeg, zodat moslims die Mohammed navolgen militant en militair moeten zijn. Het is voor kritische meningsvorming al een catastrofe dat de islam aan moslims verbiedt vriendschap te sluiten met andersdenkenden. 'Gelovigen, kiest niet de ongelovigen in plaats van de gelovigen als vriend', want 'de huichelaars komen in de laagste verdieping van het vuur en gij zult voor hen geen helper vinden', vermaant ons bijvoorbeeld soera 4:144-145. 'Ongelovigen zijn voor jullie de aartsvijand,' zegt vers 101 nog eens voor de duidelijkheid. Vele andere verzen zeggen hetzelfde, want de koran is niet wars van herhalingen en past steeds de retorica van de kapotte grammofoonplaat toe.

Nog bedenkelijker is dat de koran moslims oproept tot een actieve oorlog tegen andersdenkenden. 'Strijdt tegen hen tot er geen verzoeking meer is en de gehele godsdienst alleen God toebehoort,' trompetteert soera 8:39 de moslim in het oor. Het enige lot de andersdenkenden past is de dood. Zo maant soera 9:5" 'Als de heilige maanden zijn verstreken, doodt dan de veelgodendienaars waar jullie hen vinden, grijpt hen, belegert hen en wacht hen op in elke mogelijke hinderlaag.' Bij zo'n strijd mag het best een beetje bloeddorstig toegaan, zoals soera 22:19-21 uitlegt in een anticiperende beschrijving van het hiernamaals: 'Voor hen die ongelovig zijn, worden kleren geknipt uit vuur, terwijl over hun hoofden gloeiend water wordt uitgegoten. Wat in hun buiken en hun huis is smelt daardoor. Voor hen zijn er knuppels van ijzer.' Het zal dus geen verbazing wekken dat koranscholen hun leerlingen niet opvoeden tot kritische meningsvorming in vriendschap en discussie met andersdenkenden. Is het verwonderlijk dat de islamitische landen geen wetenschappelijke revolutie hebben gekend?

Het lijkt misschien merkwaardig dat een godsdienst die meent de enige en echte Waarheid in pacht te hebben, andersdenkenden zo hardhandig wil bekeren. Schijnt de goddelijke Waarheid niet van zichzelf uit in elk menselijk hart, zodat dwang voor bekering onnodig is? Bewijst dus de islamitische aansporing tot oorlog en geweld tegen andersdenkenden dat de islam de Waarheid helemaal niet in pacht heeft, omdat alleen leugens en dwalingen geweld nodig hebben voor hun verspreiding? Ik ken geen moslim die een goed antwoord heeft op deze objectie. Maar we kunnen de koran enige consistentie niet ontzeggen op het metaniveau van strategieën voor standpuntbepaling. Wie de methode van de collectieve koppigheid volgt, moet cognitieve dissonantie met andersdenkenden tot elke prijs vermijden. Je kunt ze beter vermoorden of hun de tong uittrekken voordat ze de kans krijgen hun mond open te doen.

Een democratie kan pas goed werken als bij politici en burgers de wetenschappelijke houding voor het bepalen van een standpunt overheerst. Pas dan is een open discussie over de te volgen gedragslijn mogelijk. Taboes, zoals op onderzoek over fraude bij uitkeringen of over het fiasco van het multiculturele inburgeringsbeleid, passen niet in zo'n houding. Paradoxalerwijze kan men zeggen dat de politiek in een democratie beter functioneert naarmate er minder kwesties gepolitiseerd worden.

Natuurlijk zijn niet alle meningsverschillen wetenschappelijk te beslechten. Soms spelen normen en waarden een cruciale rol en zijn compromissen onvermijdelijk. Maar zelfs bij discussies over normen zijn feitelijke kwesties meestal belangrijker dan men denkt. Wie bijvoorbeeld betoogt dat we een multiculturele samenleving moeten nastreven, doet er goed aan eerst de cultuurverschillen tussen niet-westerse allochtonen en autochtonen in kaart te brengen, en empirisch na te gaan of groepen met dergelijke cultuurverschillen ooit democratisch en verdraagzaam hebben samengeleefd. Het is typerend voor de tweede strategie, die van de collectieve koppigheid, dat men zorgvuldig vermijdt de relevante feiten op te sporen.

Deze overwegingen hebben consequenties voor het onderwijs. Een democratisch land heeft er geen belang bij religieus gekleurd onderwijs te financieren, indien dit betekent dat daardoor de strategie van collectieve koppigheid wordt bevorderd. Eerder moet bij kinderen van jongs af met grote zorgvuldigheid de wetenschappelijke houding worden aangekweekt. Dit betekent niet dat een groot deel van de bevolking moet kiezen voor een loopbaan in de wetenschap; die is alleen weggelegd voor degenen die excelleren in genoemde deugde. Het betekent wel dat een democratische staat wetenschappelijk onderzoek in engere zin in ere moet houden, want daarin wordt een cognitieve houding ontwikkeld die aan iedereen in de samenleving tot voorbeeld kan strekken. Elke burger moet tenminste kunnen beoordelen of politici een wetenschappelijke houding aan de dag leggen en feitelijke kwesties door wetenschappelijk onderzoek laten beslechten.

Is dit nu een betoog voor een kille technocratie? Zo moet het niet worden opgevat, want bij het bepalen van een standpunt speelt vaak ook engagement met normen en waarden een rol. Dit engagement is niet geheel te herleiden tot feitenkennis, ook al zal kennis van de relevante feiten de betrokkenheid sterk bevorderen. Het is tevens een kwestie van het hart en van verbeeldingskracht, van inlevingsvermogen en van liefde voor anderen. Hier is dus de uitdaging voor de politicus: een diepgevoelde betrokkenheid met mensen en een normatieve oriëntatie op waarden te paren aan een open mind en een wetenschappelijke houding.

Uit: Atheïstisch manifest en De onredelijkheid van religie - Herman Philipse
Pag. 119-124
2004 Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam
Bestellen?

33 opmerkingen:

  1. De band tussen christendom en wetenschap wordt op een serieuze manier behandeld door Rodney Stark, in zijn boek For the Glory of God. Hij is natuurlijk niet de enige, maar hij schrijft leesbaar. HansJansen

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Byzantium lag aan de Bosporus, de Tiber stroomt door Italië. Als het noemen van "Byzantium aan de Tiber" vergelijkbaar moet zijn met "Moskou aan de Maas" (in de betekenis van het socialistische Rotterdam) dan zou ik graag willen weten wat de hoofdstad van het roemloos ten onder gegane Oost Romeinse rijk voor kenmerken heeft om dat op Italië toe te passen.
    Mijn kennis van de geschiedenis is te beperkt om de link te leggen. Wat zou de schrijver hier bedoelen?

    BeantwoordenVerwijderen
  3. "...Bewijst dus de islamitische aansporing tot oorlog en geweld tegen andersdenkenden dat de islam de Waarheid helemaal niet in pacht heeft, omdat alleen leugens en dwalingen geweld nodig hebben voor hun verspreiding?"

    Inderdaad, al door Al Razi, de wereldberoemde grootste Persische wetenschapper en filosoof, tegen moslims en Koran schreef (wel geclaimed wordt door Islam) al rond anno 700 AD schreef dat 'moslims gewelddadig reageren op kritiek, geen rationaliteit kennen, 'bloed vergieten van hen die hun religie tegenspreken en zo DE WAARHEID [Koran] verborgen kon blijven'.

    Echter nog steeds door geweld; en onder sharia rechtspraak als de Inquisitie Koran, met niet alleen in Iran, SA en Afghanistan de fascistische Koran dat kan waarom Koran nief kan deugen ook 'jihad' in Koran, per definitie een politiek vijandige en gewelddadige opstelling t.o. anders denkenden.

    Islam laat zich zien als kwaadaardige kanker - wereldwijd uitgegroeid geweld pleegt, moslim tegen moslim; en moslims tegen 'de infidel'. Hindoes, Buddhisten, christen, Joden ....

    Is Koran/Mohammed die elke dag niet deugt; en elke miljoenen misdaden als gevolg heeft w.o. Islam niet ogen verlaten - mes op je keel.

    Echter de zelf-verklaarde 'enige juiste religie, met laatste profeet' kan kritiek niet toegestaan worden; en wordt daarom vermoord.

    Nota bene dat die koning van Marokko nog recentelijk Marokkanen verbood christen te worden.

    Hoe durft die vent! En dan verwachten dat Marokkanen 'respect' mogen eisen voor hun verdomde Koran in Nederland, terwijl ook hun Jodenhaat de spuigaten uitloopt - zoals in die hele 'umah', waarin kinderen opgehitst worden tot 'jihad' met of zonder explosieven omsnoerd door hun moeders.

    Islam is goed ziek!

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Rome ligt aan de Tiber. Door Rome gelijk te stellen aan Byzantium verwijst de auteur naar het starre, monolitische karakter van de rooms-katholieke kerkleiding, het Vaticaan, dat in Rome zetelt.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Philipse pleit terecht voor de derde weg: "de strategie van de wetenschappelijke houding. We zien onze meningen als hypothesen, die best eens onjuist zouden kunnen zijn", en vanuit die houding, en vanuit de houding van nieuwsgierigheid, creativiteit in het verzinnen van alternatieve visies, tegendraadsheid etc. moeten we ons dan juist engageren.

    Het probleem is dan onder meer, hoe om te gaan met symbolen want nu blijkt opeens dat het omgaan met symbolen selectief gereguleerd wordt (zie de arrestatie van 6 koranverbranders). Maar allerlei andere symboliek (hoofddoeken, allerlei immorele zinsneden in de koran, victory mosques etc.) blijven gewoon toegestaan omdat dat onder de "religieuze vrijheden" zou vallen. Kennelijhk zijn de via vrije verkiezingen democratisch tot stand gekomen overheden onvoldoende bereidwillig om de uitingsvrijheden voor iedereen gelijkelijk te beschermen. Ik wil eigenlijk ook niet ongewenst geconfronteerd worden met een ideologie die (ook in haar kledingvoorscriften) onterecht onderscheid tussen man en vrouw maakt, net zoals anderen niet geconfronteerd willen worden met de rituele vernietiging van het (de op schrift vastgelegde) concept "absolute waarheid".

    Maar hoe kán de ideologische confrontatie worden aangegaan met mensen die symbolen niet eens als symbolen kunnen zien maar als dingen waar niet aan getornd mag worden? Hoe kunnen die mensen zelf geëngageerd (en dus ingeburgerd) zijn als zij het onderscheid niet eens kunnen zien tussen symboliek (en/of hypotheses) en allerlei vaststaande waarheden? Hoe kan een gelijkwaardig maatschappelijk debat plaatsvinden als het een van de partijen verboden wordt zich te uiten met en over symbolen, en de ander niet?

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Godzijdank begint de kritiek (op de arrestatie van de koranverbranders) op gang te komen. Hier een van de voorbeelden : http://scienceblogs.com/pharyngula/2010/09/grow_up_gateshead.php

    BeantwoordenVerwijderen
  7. De islam kent van alle totalitaire ideologieën een extreme angst voor afwijkende standpunten, cognitieve dissonantie. Daarom heeft men in de islam strategie 2 tot in de perfectie gerealiseerd. Heel jammer, want ook op wetenschappelijk gebied is het in de islamitische wereld een vrij steriele bedoening, want dat is ook niet mogelijk als zelfstandig en kritisch nadenken worden geblokkeerd. Ook zie je de druk vanuit de islam op de niet-islamitische wereld om ook daar de islam af te schermen van kritiek. Een zeer onwenselijke ontwikkeling. Een ander voorbeeld van cognitieve dissonantie is het onvermogen van de politiek correcten om de feiten te accepteren en draaien dan ook eindeloos om de feiten heen met drogredenen als de islam bestaat niet, alle moslims over een kam scheren enz. Op die manier kun je nooit een ideologie beoordelen en dat is dan ook precies de bedoeling van al die drogredenen. Kortom bekritiseer de islam waar mogelijk en overal.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Het grachtengordel-trutje Malou van Hintum vliegt wat uit de bocht bij Volkskrant in haar hysterische pvv-fobie. Een mooi voorbeeld van cognitieve dissonantie, extreem degene bestrijden die met feiten komt die je niet wilt horen.

    lange pik van de blonde stoot

    BeantwoordenVerwijderen
  9. De opper-atheist die meent dat wij alles moeten benaderen vanuit de ratio moet toch eens erover nadenken waarom wij niet veel praktischer met onze overleden dierbaren omgaan. Het lijkt mij volstrekt rationeel te verdedigen het stoffelijk overschot van onze naasten te zien als afval. Dus waarom plaatsen wij dat afval niet gewoon langs de kant van de weg, desnoods in een speciaal gekleurde zak, opdat de Gemeente Reiniging het vlot kan verwijderen? Dat doen wij niet omdat wij, geplaatst voor het levensraadsel, volkomen machteloos blijken. Hoe zou dat toch komen? En zou het niet zo kunnen zijn dat al die generaties voor ons, die net zo machteloos stonden tegenover het levensraadsel, een beter antwoord hebben gevonden dan het in dit verband machteloze gebazel van de rationele atheisten?

    BeantwoordenVerwijderen
  10. @jmorika. Zoals Philipse terecht bepleit, moet het onderwijs erbij betrokken worden om de wetenschappelijke houding te bevorderen. Alle religies moeten een prive-aangelegenheid blijven.
    fred

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Atheisme verzandt vaak in nihilisme. Het christendom, en niet het atheisme, is een goed tegengif tegen de problemen in deze tijd, waaronder de islamisering.

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Clemens (23:15) maakt mijns inziens een redeneerfout. Hij zegt dat "het atheisme" tot allerlei foute dingen leidt. Maar wat is nou atheisme (= a-theisme)?

    Dat kan niets anders zijn dan het niet-meedoen aan een bepaalde hobby, en die hobby heet dan "theisme".

    Als ik nou simpelweg niet meedoe aan de rage om in een raar soort imaginair wezen te willen geloven, waarom zou ik dan tot nihilisme moeten vervallen?

    Stel dat ik niks van korfballen weet, dat ik de spelregels niet ken, dat het nog nooit gedaan heb, dat ik ook geen enkele drang heb om me er mee bezig te houden en dat ik me er ook niet in wil verdiepen, dan ben ik dus geen korfballer. Ik ben dan dus een soort a-korfballer, op dezelfde manier als mensen a-theist zijn.

    Maar wat is dan de link met nihilisme?

    BeantwoordenVerwijderen
  13. @Morika: Nihilisme komt gemakkelijk voort uit atheisme vanwege het eraan inherente relativisme. Beter: Vanwege het onvermijdelijk uit het atheisme voortvloeiende relativisme. Daaruit volgt de visie waarin alle waarden aan elkaar gelijk zijn zodat alles tenslotte waardeloos is. In de Twintigste eeuw zagen wij wat seculiere waardenstelsels vervolgens aan moordpartijen opleveren.

    BeantwoordenVerwijderen
  14. Dat klopt niet Roel (01:05) dat atheisme en relativisme dusdanig gekoppeld zouden zijn dat er nihilisme uit voort zou komen. Neem als tegenvoorbeelden mensen als Cliteur of H. Philipse. (En ook iemand als Hans Jansen laat zijn eventuele religieuze pre-occupaties - hij zou katholiek zijn - netjes buiten alles wat hij zegt, schrijft en beredeneert).

    Het getuigt (m.i.) juist van een religieuze vooringenomenheid te denken dat religie iets zou toevoegen. Het doet me denken aan Balkenendes : "Zonder godsdienst kun je niet functioneren". Het enige wat theïsme echter doet veranderen is het gedeeltelijk opgeven van de menselijke autonomie, omdat niet de mens zelf 100% verantwoordelijk is voor wat hij denkt en doet, maar dat een gedeelte van die verantwoordelijkheid uit handen wordt gegeven omdat deze bij het een of andere buiten hem veronderstelde superwezen gelegd wordt waar hij naar zou moeten luisteren. In het christendom vallen de gevolgen dan soms nog wel mee, maar dat geldt niet voor elke vorm van theïsme.

    Ik snap jouw reactie verder wel, gevoelsmatig dan: PvdA'ers waren bovengemiddeld atheïstisch, zijn ook bovengemiddeld relativistisch en de doorsnede van die twee zou je nihilistisch kunnen noemen. Maar als redenering moet ik dit soort gedachten toch afwijzen omdat het je baseren op slechts statistische verbanden te onzekere kennis oplevert, en het is daarmee zelf een vorm van onwenselijk (filosofisch) relativisme. Je laat zo te grote groepen atheisten buiten beschouwing en je trekt dan conclusies die afbreuk doen aan de zuiverheid van de gebruikte begrippen.

    BeantwoordenVerwijderen
  15. @roel 24 september 2010 08:42

    @roel geeft niet bepaald aan een zindelijke discussie te kunnen voeren, wat een koppigheid, ik vraag me af of hij het artikel van Philipsen wel heeft gelezen.


    Man, roep niet zo veel vragen op! Of anders is zo'n esoterisch praatgroepje iets voor je. Geef eens wat zinnige antwoorden,
    of zeg niets.

    BeantwoordenVerwijderen
  16. De andersdenkende denkt volgens Willem onzindelijk. En waaruit leidt Willem af dat Roel een artikel niet goed heeft gelezen? Uit het feit dat Roel, anders dan Willem, het niet helemaal met dat artikel eens is? Dan heb ik het artikel misschien ook niet goed gelezen en denk ik onzindelijk, want ik ben het er, weliswaar op gedeeltelijk andere gronden dan die van Roel, ook niet helemaal mee eens. Ik vind het geen uitgemaakte zaak dat de ontkerstening louter beschavingswinst heeft gebracht. Er zijn nogal wat varianten van christendom en het idee dat 'het' christendom als zodanig een rem op de beschaving en de wetenschap zou zijn geweest is minstens simplistisch en in zijn algemeenheid domweg niet waar. Tegenover varianten van christelijk geloof zijn er varianten van geloof zonder god, die je varianten van atheïsme zou kunnen noemen; niet in één god geloven sluit nou eenmaal geloven in iets anders dan god niet uit. Welnu, vele niet in een god gelovenden geloven andere dingen, maar of dat geloven in die andere dingen nou zoveel minder dom is dan geloven in god, dat lijkt mij niet bij voorbaat vast te staan. Geloof in de socialistische heilstaat; geloof in de nieuwe mens enz., zo zijn er meer voorbeelden. Natuurlijk: de meeste atheïsten zijn geen communist of nationaal socialist, maar veel communisten en nationaal socialisten waren atheïst (al wordt wel van sommige nationaal socialisten beweerd dat ze intussen ook reuze katholiek waren, wat mij twijfelachtig lijkt). Verder wordt onder 'rechtse' atheïsten wel smalend gesproken van 'de linkse kerk', een uitdrukking waarmee, als ik het goed heb, wordt verwezen naar linkse atheïsten, en waarmee een aspect van 'collectieve koppigheid' en tamelijk verregaande intolerantie voor andersdenkenden wordt benadrukt. Of 'collectieve koppigheid' en intolerantie noodzakelijkerwijs bij een kerk horen is een vraag op zich, maar in elk geval zijn velen het er kennelijk over eens dat collectieve koppigheid en intolerantie niet het exclusieve kenmerk zijn van de christelijke kerk. Misschien is de linkse kerk wel veel akeliger en verstikkender dan een gezellig christelijk kerkje met een fijne 'fundamentalistische' dominee.
    Er is nóg een complicatie: tegenwoordig noemen sommigen zich christenen terwijl ze daarnaast stellig volhouden niet in god te geloven. Ja, dat klinkt heel raar, maar er was laatst een zeeuwse dominee, die dat serieus meende, en hij is niet uit de kerk gezet door het oppergezag van de PKN. En dan nog zo wat: sommigen zijn helemaal geen dominee, gaan nooit naar een kerk, geloven niet in god en menen toch christenen te zijn.
    Dus kennelijk is geloven in god niet het onderscheidende kenmerk van christelijk geloof; er zijn immers ook atheïstische christenen.
    Of die atheïstische christenen dan weer zoveel beter of zo veel minder dom zijn dan in god gelovende christenen is vers twee.

    BeantwoordenVerwijderen
  17. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  18. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  19. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  20. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  21. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  22. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  23. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  24. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  25. Dit keer verscheen mijn reactie in 8-voud als ik goed geteld heb. Een heel karwei om er 7 te verwijderen.

    BeantwoordenVerwijderen
  26. Door te pleiten voor een democratische staat pleit deze atheist voor de schending van eigendomsrechten en regering door de massa's. Het is crypto-communistisch.

    BeantwoordenVerwijderen
  27. Ik heb het'Atheïstisch manifest en De onredelijkheid van religie' van Herman Philipse gelezen. Een prettig en helder geschreven bijzonder interessant boek dat op vragen als "Is een religieuze overtuiging te verenigen met elementair intellectueel fatsoen" een beargumenteerd antwoord geeft. Zeer, zeer de moeite waard.

    Ik schreef er destijd nog een stukje over:


    Atheïstisch manifest

    BeantwoordenVerwijderen
  28. Mooie vraag: "Is een religieuze overtuiging te verenigen met elementair intellectueel fatsoen?"
    Wat Philipse daarover schrijft ga ik zeker nog eens lezen, maar intussen vallen mij bij het nadenken over die vraag toch een paar andere moeilijke vragen in:
    Hoe moeten we het intellectueel fatsoen van bijvoorbeeld Sir Isaac Newton beoordelen? Niet alleen was hij een zeer gelovig man, maar ook kan zijn motivatie tot natuurkundig onderzoek moeilijk worden los gezien van zijn religieuze overtuiging.
    Zeker, de filosofen van de zogeheten Verlichting waren deels verklaarde atheïsten (waarmee ze, anders dan de verklaarde atheïsten van nu, sociaal gezien nog een enigermate riskant standpunt innamen), maar de wetenschappelijke vooruitgang, waarop hun filosofietjes in zekere zin parasitair waren, was niet zo zeer aan deze atheïstische filosofen te danken als wel aan wetenschappers met merendeels een uitgesproken christelijk-religieuze overtuiging. Dat de empirische wetenschap eerst recht haar vlucht kon nemen nadat wetenschappers massaal het atheïsme à la Voltaire hadden omarmd, is historisch onjuist.
    Wanneer elementair intellectueel fatsoen en (christelijk-)religieuze overtuiging elkaar uitsluiten, dan moet je, de wetenschapsgeschiedenis overziende, misschien toch blij zijn dat er een aantal wetenschappers zijn geweest zonder elementair intellectueel fatsoen.

    BeantwoordenVerwijderen
  29. (vervolg)
    Of het in de praktijk met het elementaire intellectuele fatsoen van atheïsten zo veel beter is gesteld dan met het elementaire intellectuele fatsoen van gelovigen vind ik niet altijd makkelijk uit te maken. Neem het vermoedelijk grotendeels atheïstische gezelschap dat onlangs instemmend knikkend de door Pechtold uitgesproken Abel Herzberglezing in de Rode Hoed bijwoonde; moeten wij hen wat betreft elementair intellectueel fatsoen hoger inschatten dan een kring van gelovigen, bijeen in een Veluws kerkje, om naar een preek van een fijne dominee te luisteren?
    Van een tijdje terug herinner ik me een briefwisseling tussen toenmalig PvdA-leider Wouter Bos en toenmalig SGP-leider Van der Vlis. Wat elementair intellectueel fatsoen betreft vond ik Van der Vlis duidelijk boven Bos staan.
    Van de katholieke Van Agt is het elementaire intellectuele fatsoen (en ook fatsoen anderszins) weliswaar beneden peil, maar in hoeverre dat nou voortvloeit uit zijn katholicisme zou ik niet met zekerheid weten. Natuurlijk, er zijn meer katholieke antisemieten, maar jammer genoeg is antisemitisme geen exclusief katholieke hobby en gelukkig zijn veel katholieken vrij van antisemitisme.
    Minimaal mag ik concluderen dat atheïsme geen elementair intellectueel fatsoen impliceert. Er zijn immers heel wat atheïsten met opvallende tekorten qua elementair intellectueel fatsoen. Of omgekeerd elementair intellectueel fatsoen atheïsme impliceert, daar moet ik nog eens over nadenken. Het zou betekenen dat overtuigd gelovige christenen allemaal noodzakelijkerwijs iets te kort komen op het punt van elementair intellectueel fatsoen. Dat zou kunnen, maar neemt niet weg dat ze op dit zelfde punt superieur kunnen zijn t.o.v. van verklaarde atheïsten.

    BeantwoordenVerwijderen
  30. @Kees-Rudolf Je moet je niet teveel blindstaren om de mensen die de leer aanhangen als je de leer wilt kennen, maar je kunt beter eens terug naar de leer zelf als je wat over het denken wilt weten. De eerste benadering is immers die van overheden en bureaucratieën, en daar hebben de meeste mensen intussen de buik wel van vol.

    Wat de leer zelf betreft, elk theïsme valt uiteindelijk terug op een of andere vorm van "divine command theory" (zie wikipedia). Het is deze leer die centraal staat als het over moraal gaat en die door de atheisten bekritiseerd wordt. De theïsten weigeren echter vaak deze discussie aan te gaan, en de islam is dan nog wel het minst bereid tot inhoudelijke dialoog. Ik ben nog nooit een moslim tegengekomen (zelfs niet in de digitale, virtuele ruimte) die in staat was uit te weiden over zijn persoonlijke opvattingen over het godsbeeld.

    BeantwoordenVerwijderen
  31. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  32. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  33. @Morika,
    Je kunt naar het gedrag van gelovigen kijken en je kunt een geloof als denksysteem onder de loep nemen. Vergelijken we op deze beide dimensies islam en christendom dan vind ik de verschillen zó groot dat me de overeenkomst -dat het beide monotheïsmen zijn- bijna onbeduidend voorkomt.
    Het christendom heeft over het geheel genomen zijn (beperkte) plaats in de vrije westerse samenleving, niettegenstaande de gelovigheid van christenen. Daargelaten de bekende conflicten over euthanasie en abortus is er, als het over moraal gaat, niet zo veel verschil tussen christenen en atheïsten. Laatstgenoemden zijn in zekere zin kinderen van christenen, en eerstgenoemden zijn in meerderheid allang niet meer zo "theïstisch" als hun verre voorvaderen. Zij vinden elkaar in de gulden regel "wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet". De inpasbaarheid van de islam in de vrije westerse samenleving is daarentegen een probleem. Dat probleem is niet zozeer gevolg van het feit dat moslims in een god, c.q. allah geloven, als wel wat hun (sedert eeuwen nauwelijks geevolueerde) geloof (waarvan de sharia een essentieel bestanddeel is) voor gedragsgevolgen heeft.
    Ik verzet me tegen de gedachte de kern van alle kwaad in religiositeit op zichzelf zou liggen.
    Overigens, voor de duidelijkheid, ben ik noch christen noch christenvriend. Voor de palestinofiele leiding van de PKN voel ik zelfs diepe walging. Maar wat me doet walgen is dus niet dat ze in god geloven -gesteld dat die lamzakken dat doen- want in god geloven, dat is niet de doorslaggevende factor in hun mallotigheid; in god geloven dat deed, zoals ik eerder al opmerkte, Newton ook; en behalve Newton ook Bach en Mozart, en zo zijn er nog wel een paar te noemen, dankzij wie de westerse beschaving überhaupt de moeite van het behouden waard is (en -n'en déplaise de cultuurrelativist- superieur aan de islamitische beschaving).

    BeantwoordenVerwijderen