IMES-wetenschappers bedrijven politiek en verdraaien hun eigen onderzoeksresultaten

Eerder schreef ik een artikel in het NRC Handelsblad over het salafisme-onderzoek. Nadat ik het rapport gelezen had, moest ik namelijk concluderen dat dit rapport helemaal niet bewees dat het salafisme geen bedreiging vormde voor de democratie, zoals de IMES-onderzoekers in allerlei media – van het NRC Handelsblad tot en met de NOS – beweerd hadden. Integendeel: het rapport maakte duidelijk dat het salafisme een buitengewoon democratie-vijandige stroming is. Hoe konden de onderzoekers dan het omgekeerde stellen?

Op 11 oktober 2010 kreeg ik antwoord op deze vraag. Onderzoekers Ineke Roex, Sjef van Stiphout en Jean Tillie van het IMES reageerden die dag in het NRC Handelsblad op mijn kritiek. Het begin van hun betoog kon ik goed volgen. ‘De conclusie of het salafisme en de gevoeligheid daarvoor een bedreiging vormen voor de democratie, staat of valt bij de opvatting wat die bedreiging dan behelst.’ Daarmee kon ik niet anders dan hartgrondig instemmen. Vervolgens kwamen zij met hun eigen definitie van een bedreiging: ‘Wij hebben deze bedreiging opgevat als het gewelddadig bestrijden van de Nederlandse democratie en rechtsstaat.’
Goed, dacht ik. Dan kan ik meteen controleren of die definitie van ‘een bedreiging voor de democratie’ volgens hun eigen rapport hun eigen conclusie rechtvaardigt. Dat bleek om de volgende vier redenen niet het geval te zijn:

1. Er zijn volgens het rapport ook salafisten die openlijk zeggen geweld goed te keuren als legitiem middel. Deze salafisten opereren op enige afstand van de officiële salafistische organisaties, maar zij vormen volgens de definitie van de onderzoekers wél een bedreiging voor de democratie.

2. De salafisten binnen de officiële organisaties die geweld zeggen af te keuren geven aan dat zij dit doen omwille van strategische redenen. Zij zeggen dat de gewelddadige jihad onder de huidige omstandigheden in Nederland de islamitische gemeenschap eerder schaadt dan baat. Dat is een strategische, maar geen principiële veroordeling van geweld. Mochten de gelovigen morgen tot de conclusie komen dat de gewelddadige strategie meer voor- dan nadelen oplevert, dan kan morgen alsnog voor geweld gekozen worden. Uit een instrumenteel-strategische veroordeling van geweld als middel kunnen – gezien het feit dat de omstandigheden kunnen veranderen - geen garanties worden afgeleid voor een niet-gewelddadige toekomst. Daarom kan alleen gesteld worden dat de onderzoekers in de afgelopen periode nauwelijks salafisten konden vinden die zeiden dat de democratie en rechtsstaat gewelddadig bestreden moesten worden. Dat zegt niets over de geweldloosheid van het salafisme in het algemeen.

3. De salafisten die zeggen geweld als middel af te keuren, hoeven niet op hun woord geloofd te worden. Het moge duidelijk zijn dat predikers en aanhangers van orthodox-islamitische moskeeën die door de AIVD nauwlettend in de gaten worden gehouden niet snel openlijk zaken zullen zeggen die het voortbestaan van deze moskeeën in grote problemen zou kunnen brengen. Daaruit kan alleen geconcludeerd worden dat de meeste salafisten in Nederland geweldloosheid met de mond belijden, niet dat zij ook echt geweldloos zijn.

4. De verondersteld geweldloze salafisten in Nederland kunnen ook gebruik maken van broeders in het buitenland die geweld niet schuwen. Het rapport laat het transnationale karakter van het salafisme buiten beschouwing. Daarmee blijft het mogelijk dat de democratie en de rechtsstaat gewelddadig bestreden worden vanuit transnationaal opererende netwerken die niet zijn onderzocht.

Het is niet al te moeilijk om aan de hand van het rapport en wat algemeen bekend is aan te tonen dat er salafisten zijn die ‘de Nederlandse democratie en rechtsstaat gewelddadig bestrijden.’ De conclusie zou dus moeten zijn dat er van het salafisme een potentiële bedreiging uitgaat voor de democratie.

Maar de onderzoekers komen tot een andere conclusie. Dat komt, omdat zij hun definitie van een bedreiging voor de democratie tussen de regels door aanpassen. Zij schrijven: ‘De vraag of zij [orthodoxe moslims, YS] als groep klaar staan om de Nederlandse democratie gewelddadig omver te werpen, moet (…) met “nee” worden beantwoord.’ Omdat de orthodoxe moslims niet ‘als groep klaarstaan’ om met machinegeweren en raketwerpers het Binnenhof, Paleis Soestdijk en Hilversum te bestormen is er volgens de onderzoekers geen sprake van een bedreiging voor de democratie.

De nieuwe impliciete definitie van de onderzoekers van een bedreiging voor de democratie is dat alleen een groep die de mogelijkheden heeft om op korte termijn een staatsgreep te plegen de democratische rechtsstaat kan bedreigen. Daarmee wijken zij niet alleen af van hun eerdere definitie, maar ook van wat de salafisten zelf denken. De salafisten zien zelf namelijk meerdere manieren om hun doel – het afschaffen van de democratische rechtsstaat – te bereiken. Vanwege dit verschil van mening over hoe orthodoxe moslims precies een einde kunnen maken aan de democratie, ontstaan de drie groepen salafisten die door het rapport onderscheiden worden: apolitiek, politiek en jihadistisch. Deze drie stromingen verschillen van mening over de middelen om de democratische rechtsstaat te vernietigen, maar zij streven wel alle drie ditzelfde doel na
1. De apolitieke salafisten ‘zijn felle tegenstanders van de democratie’ (p.20). ‘Ze zijn ervan overtuigd dat de islamitische staat van onderaf opgebouwd moet worden, door middel van da’wa [bekering, YS], kennisvergaring en opvoeding.’ (p. 20) ‘De term “apolitiek” kan voor verwarring zorgen, doordat ook deze salafi’s een ideaal nastreven waarbij zij menselijke wetten als inferieur beschouwen aan de wetten van Allah. Ook zien zij de islam als een holistisch kader dat alle sectoren van het menselijk bestaan bepaalt en ordent, dus ook het politieke bestel.’ (p. 21)
2. De politieke salafisten beschouwen de democratie als een trein die je brengt naar de gewenste bestemming: de islamitische heilstaat. Politieke salafisten willen gebruikmaken van democratische instituties om politieke macht te verkrijgen. Wanneer zij die macht eenmaal hebben, kunnen de verworvenheden van de democratische rechtsstaat langzaam vervangen worden door de wetten van de islamitische heilstaat. (p.21)
3. De jihadisten ‘geloven dat de verdragen met de “ongelovige landen”, zoals Nederland verbroken zijn en dat daarom geweld, ongehoorzaamheid aan de wet en verzet toegestaan zijn.’(p.21) In Nederland heeft het Jihad-salafisme zich niet georganiseerd in moskeeën en organisaties. Jihadistische opvattingen komen voor in informele netwerken en onder enkele individuen die moeilijk zichtbaar zijn.’ (p. 22)
De drie stromingen zijn ‘modelmatig’, schrijven de onderzoekers, ‘de scheidslijn is niet altijd duidelijk te trekken’ (p.23). Een apolitiek salafist kan vrij makkelijk van strategie veranderen en zich aansluiten bij het politiek salafisme of bij het jihadisme.
Centraal in alle drie de vormen van het salafisme staat met andere woorden de verachting voor de democratische rechtsstaat en het streven om deze te veranderen in een islamitische theocratie. In het bepalen van wat een ‘bedreiging voor de democratie’ is, concentreren de onderzoekers zich op de middelen, terwijl het logischer lijkt zich om zich te concentreren op de doelen die de aanhangers van deze ideologieën willen bereiken. Stel dat nazistische groepen niet massaal klaar zouden staan om de Nederlandse democratie gewelddadig omver te werpen. Stel dat er misschien wat nazistische groepjes en individuen zijn die in het verborgene dergelijke fantasieën koesteren, maar stel dat het overgrote deel – evenals de salafisten - inziet dat dit in Nederland op dit moment geen haalbaar streven is. Met de door de onderzoekers gebruikte criteria zou je in dat niet geheel denkbeeldige geval ook moeten concluderen dat het nazisme geen bedreiging vormt voor de democratie. Toch zou het NRC Handelsblad een krantenkop met de strekking ‘nationaal-socialisme vormt geen bedreiging voor de democratie’ nooit plaatsen. De reden hiervoor is dat het volkomen duidelijk is dat het nationaal-socialisme een politieke ideologie is die de democratie tracht te vernietigen, en dat ideologieën met een dergelijk doel in potentie een bedreiging vormen voor de democratie.
Hoe groot is nu de acute dreiging die uitgaat van de salafisten voor de democratie? Dat is afhankelijk van hun dreigingsmacht. Vaak wordt daarbij alleen gekeken naar aantallen. Veertigduizend tot vijfenzestigduizend mensen is slechts 0,7 procent van de Nederlandse bevolking, wordt dan gezegd. Dat is een stuk kleinere groep dan die op de PVV van Wilders heeft gestemd. Van zo’n kleine groep kan daarom geen dreiging uitgaan. Dit is om twee redenen een vergissing. Ten eerste kan van een radicale en gewelddadige minderheid zo’n dreiging uitgaan dat de meerderheid besluit om sommige dingen - zoals het tekenen van de profeet Mohammed, het openlijk uiten van homoseksuele gevoelens, het openlijk dragen van een keppel of het openlijk niet dragen van een hoofddoek - maar niet meer te doen. Ten tweede is het in een geglobaliseerde wereld, waarin 1 miljard moslims wonen niet meer zinvol om over minderheden te spreken op het niveau van de natiestaat. Zoals de cartoonrellen hebben aangetoond, kan een kleine islamitische minderheid op het nationaal niveau soms rekenen op de gewelddadige steun van een omvangrijke islamitische groep op het niveau van de wereld..

Ook is het een vergissing om te stellen dat Geert Wilders’ PVV de echte dreiging voor de democratie zou zijn. Wilders is weliswaar vaak grof, beledigend en ongenuanceerd, maar hij is wel een democraat. Voor zover Wilders discriminerende wetgeving wil invoeren ten opzichte van moslims, doet hij dat met het oogmerk om de tolerantie in de samenleving jegens andersdenkenden te beschermen, niet met het doel intolerantie te bevorderen. Het is niet zo dat PVV-aanhangers een ander ‘frame’ gebruiken dan PVV-bestrijders. Beide hebben het over het belang van tolerantie en vrijheid en beide onderschrijven het belang van de lessen uit de Tweede Wereldoorlog. Alleen zien PVV-aanhangers radicale moslims als een bedreiging voor de democratie, de tolerantie en de vrijheid, terwijl PVV-bestrijders rechtspopulisten zien als een bedreiging voor de democratie, de tolerantie en de vrijheid. In het ‘frame’ van de salafisten daarentegen zijn democratie, tolerantie, vrijheid en de lessen van de Tweede Wereldoorlog helemaal geen intrinsiek waardevolle zaken. Integendeel.

De onderzoekers van het IMES laten met de wijze waarop zij hun onderzoek presenteren zien dat zij tot de PVV-bestrijders horen. Hun onderzoek dient een politiek doel: het moet uitleggen waarom de PVV-aanhangers wetenschappelijk gezien ongelijk hebben en de PVV-bestrijders wetenschappelijk gezien gelijk. De onderzoekers, zo schrijven zij zelf op de site van het IMES, ‘weerleggen de stelling dat de orthodoxe Islam een politieke ideologie zou zijn die de Nederlandse democratie onderuit wil halen.’ Als dit waar zou zijn, zou dat natuurlijk geweldig nieuws zijn voor al diegenen die het rechts-populisme van Wilders’ PVV willen bestrijden. Maar helaas voor de PVV-bestrijders wordt dit helemaal niet weerlegd in het rapport waarin geschreven staat dat ‘een overtuiging die islamitisch extremisme kenmerkt en ook samengaat met orthodoxie’, het idee betreft ‘dat het nastreven van een goddelijke samenleving een plicht is die alle middelen heiligt, inclusief geweld.’ (p. 294)

Het probleem is hier niet alleen dat de wetenschap wordt gebruikt om politiek te bedrijven. Erger is dat de waarheid – de politieke ideologie van de salafisten vormt een bedreiging voor de democratie - door ‘wetenschappers’ wordt afgedaan als een illusie. Het gevaar wat dreigt van de hetze tegen mensen als Fortuyn, Hirsi Ali en Wilders is dat de dragende instituties van onze democratische rechtsstaat - evenwichtige journalistiek, onafhankelijke rechterlijke macht en objectieve wetenschap - hun onparijdige karakter opofferen aan een tot mislukken gedoemde strijd tegen islamcritici. Wat de IMES-onderzoekers hadden moeten zeggen, is dat uit hun onderzoek geconcludeerd kan worden dat er op dit moment geen acute dreiging van het salafisme voor het voortbestaan van de Nederlandse democratie en rechtsstaat uitgaat. Dan had ik minder problemen gehad met de conclusies van dit rapport, al had er dan wel serieuze aandacht besteed moeten worden aan wat ‘dreigingsmacht’ precies is.

Yoram Stein

Surf ook eens naar Yoram Stein Weblog

8 opmerkingen:

  1. Yoram Stein stelt heel terecht hoe bizar het zou zijn geweest als het NRC zou hebben gezegd "Neo-nazi's zijn geen gevaar voor de democratie". Natuurlijk zijn alle groepen die hun intolerantie willen opleggen een gevaar voor de democratie. Daarom vind ik het grootste gevaar uitgaan van de intolerante en totalitaire islam. Juist dat geloof zet mensen aan tot intolerantie en afwijzing van de ander. Nergens is dat meer te zien dan bij veel moslims. Bizar is ook dat veel asielzoekers die moslim zijn, hun afschuwelijke intolerantie niet thuis laten, maar hier importeren en wat dacht je wat dit gaat betekenen als jaar in jaar uit steeds maar van zulke intolerante mensen worden toegelaten? Een ware ramp en dat zijn dan nog niet eens salafisten, laat staan bommenleggers, maar mensen die hun medemensen die niet-moslim zijn terroriseren. Een bewijs van dit feit vind je in deze schokkende reportage over afvalligen en christelijke asielzoekers die worden bedreigd door hun islamitische mede-asielzoekers.

    --

    Mishandeling christelijke asielzoekers in Nederland
    Voor veel asielzoekers is Nederland hét land als het gaat om vrijheid en tolerantie. Maar is dat ook echt zo?

    - 19 okt 2010 - 10:45

    Uitgesproken EO toont dat christelijke asielzoekers in Nederlandse AZC's vanwege hun geloof regelmatig worden bedreigd en mishandeld door hun (veelal islamitische) medebewoners.

    Onhoudbare situatie

    Het heeft als gevolg dat veel christenen in asielzoekerscentra hun christenzijn geheim willen houden. Voor veel van hen is het ondertussen een onhoudbare situatie geworden.

    In een uitgebreide reportage de verhalen van twee asielzoekers die de bedreigingen aan den lijve ondervinden. Een man krijgt regelmatig doodsbedreigingen via de sms van mensen die zijn christelijke overtuiging niet tolereren. Ook ziet u het verhaal van een moeder die noodgedwongen het AZC moest ontvluchten omdat er fysiek geweld op haar werd uitgeoefend.

    Kijk via Uitzending gemist of de website van de EO naar de uitzending van 19 oktober 2010 van Uitgesproken.

    http://www.uitzendinggemist.nl/

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Glashelder artikel, dat exact laat zien waar die IMES-wetenschappers de fout in gaan. Ik had toen ik erover las al een vaag gevoel dat er iets niet klopte en hier wordt precies aangewezen wat er niet klopt. Pet af voor Yoram Stein.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Uitstekend stuk! Kan zo als addendum aan het rapport worden toegevoegd.

    Ik vond het al vreemd dat in elk interview Tillie het rapport een andere lading gaf: dan weer was er wel dan weer geen latente dreiging; en nooit was die manifest.

    Toch nog een aanvulling op "bedreiging van de democratie".
    Ik vind dit een wel heel stricte definitie.
    Waarom is de VS met zijn vrienden bezig tegen Afghanistan, de Taliban etc? Niet per se omdat onze democratie wordt bedreigd, maar wel onze maatschappelijke orde.
    Dat was ook het effect van 9/11, van de aanslagen in madrid en Londen, van de moord op Theo van Gogh, zelfs van de moslim leger zielzorger die zijn collega´s neerschoot omdat ie niet naar het front wou.
    Het ondermijnt de maatschappelijke rust en creeert een voedingsbodem voor alternatieve stromingen.

    Vreemd dat dat rapport daaraan voorbij lijkt te zijn gegaan.
    Zoals Hirsi ali al zei: je hebt maar een paar gekken nodig om het maatschappelijk klimaat te verstoren. En 0,8% van de bevolking zijn heel wat potentiele gekken..
    En allemaal uit de moslim hoek!

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Syrisch orthodox, Grieks orthodox en Russisch orthodox hebben weinig of helemaal niets van doen met de orthodoxe islam. De islam is feitelijk een mutatie van het joods/christelijke geloof, met dien verstande dat de verlossing en de vergeving radicaal uit het geloof zijn verwijderd. Als een moslim orthodox zou worden zou hij zich moeten afwenden van zijn pijnlijke vergissing en wederom de verlossing van de zonde opnemen als deel van zijn geloof.

    Echter dit is onmogelijk omdat voor het voortbestaan van de islam het onmisbaar is om domme en slecht geïnformeerde mensen te hebben die gewetenloos hun opdrachten uitvoeren. Omdat er in de islam alleen een wraakzuchtige Allah is die alleen slaven nodig heeft is er geen vergeving van de schulden. Als er wel vergeving van de schulden en een verlossing zou zijn was het voor de imam niet langer mogelijk om wekelijks twee tot vijf procent van het inkomen te eisen. Dan zou die oplichter aan het werk moeten.

    Jezus Christus (één van de grootse Joodse filosofen) heeft in de tempel in Jeruzalem alle geldwisselaars uitgeworpen. Hij heeft er voor gezorgd dat god niet langer de hoer is van de priester of rabbi. Maar er kan meer geld uit gelovigen worden gehaald als men wel doet alsof er een god is die als de eerste en de beste klootzak iedereen naar de verdommenis helpt als hij niet wekelijks zijn geld krijgt.

    Als een moslim orthodox wordt, dan moet hij terug naar de deugden die Jezus Christus de wereld heeft gebracht, alles van het joodse geloof, maar voortaan met een god die als een liefhebbende vader is. En aan je vader hoef je geen geld te geven. Een vader zorgt voor jou. Sinds Jezus rondwandelde in het Heilige Land hoeven de joden ook geen offers meer te brengen in de tempel. Laat de rabbi zelf maar werken voor zijn eten! Er is al genoeg bullshit op de wereld.

    Een moslim kan niet orthodox worden omdat dan de geldvoorziening van de moskee en de inkomsten van de imam onder druk komen te staan.

    Het is daarom beter om NIET te spreken van de orthodoxe islam, maar over de "zuivere islam!" Dat doet men zelf ook. De nog extremere islam dan de gewone islam wordt zuivere islam genoemd, niet orthodox! Zowel zuiver als ook de term orthodox zijn beide niet goed van toepassing op de islam. Maar orthodox in combinatie brengen met islam is beledigend naar zowel de Joden, de Russen, de Syriërs en de Grieken die allen hun orthodoxie als een legitiem deel van de bevolking accepteren.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Geachte heer Jansen,

    Als een goede vriend mij opzettelijk in verlegenheid zou brengen en door zijn handelen mijn professionele integriteit in diskrediet zou kunnen brengen, dan zou het met die vriendschap snel over zijn.
    Dat u over de gevolgen van zijn handelen voor uw wederzijdse genegenheid verder zwijgt doet mij vermoedden dat daar niet zoveel meer van over is.
    Of is het artikel (met naamsvermelding) al voldoende genoegdoening?

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Sorry,
    Goede reactie bij verkeerd artikel

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Prima artikel.

    Dat Trouw een reactie als deze laat staan, begrijp ik niet.

    "Yoram Stein is zelf een een pro-joodse activist, dus hoe afhankelijk is zijn oordeel?

    Jos, Tilburg op 20-10-2010, 15:22

    BeantwoordenVerwijderen