Elma Drayer: Het sprookje van de religieuze hoogachting

Het vrouwenstandpunt van de SGP en moslima’s met hoofddoekjes worden welwillend bejegend. Uit respect voor hun overtuiging – ook door feministen. Elma Drayer noemt dat misplaatst religieus seksisme.

Man en vrouw zijn niet gelijk, maar wel gelijkwaardig. En ze vullen elkaar prachtig aan. Deze mantra uit mijn – orthodox-gereformeerde – jeugd is tot op de dag van vandaag wijdverbreid, onder gelovigen van allerlei snit en signatuur. En nog altijd gaat die gepaard met roerende lofprijzingen aan het feminiene wezen.

Ik heb me daar van jongs af aan over verbaasd. Want als God Zijn vrouwelijke schepselen zo hoogacht, dan laat Hij dat op wel héél omslachtige wijze merken. Overal op aarde zijn zij het immers die in Zijn naam verstopt, verhuld, bedekt, vernederd, verminkt en nederig gehouden worden. Omdat wij zulke fijne wezens zijn, dienen wij een sluier te dragen, het altaar te mijden, geen ambten te begeren, en ook voor het overige in het openbaar onze mond te houden. Weliswaar heeft de Schepper ons begiftigd met hersenen, wij worden geacht die zo min mogelijk te gebruiken.

Houdt God eigenlijk wel van vrouwen?

Over talloze theologische vraagstukken mogen jodendom, christendom en islam diepgaand van mening verschillen, over één kwestie heerst hartverwarmende eensgezindheid: de buitenwereld is het domein van de man, terwijl de binnenwereld aan de vrouw toekomt.

De drie monotheïstische godsdiensten wisten zich daarbij van oudsher prettig gesteund door hun heilige geschriften. Daarin lazen ze dat God geheel aan hun zijde stond. En anno 2010 beroept Zijn aanhang, althans het rechtzinnige deel daarvan, zich nog steeds op de eeuwenoude verzen die verordonneren dat de ene helft van de mensheid zo veel mogelijk binnenshuis moet blijven. „Iets in verband met de baarmoeder en de daarmee verbonden seksuele en reproductieve functies vormt voor mannen een magische bedreiging”, schreef de Amerikaanse historicus Edward Shorter in ’Geschiedenis van het vrouwelijk lichaam’ (1982). „Deze angst van de man voor de seksuele macht van de vrouw raakt de kern van de zaak.”

Velen hebben al gewezen op de samenhang tussen dit amalgaam van jaloezie, lust, onmacht en angst, en de godsdienstige voorschriften die vrouwen van oudsher op hun plaats moesten houden.

Fraaie illustratie biedt het ’vrouwenstandpunt’ van de Staatkundig Gereformeerde Partij, thuishaven van bevindelijk-christelijk Nederland. Al sinds haar oprichting in 1919 tracht de SGP onder het volwaardig kiesrecht voor vrouwen uit te komen. Dat is in strijd ’met de roeping van de vrouw’, aldus het Program van Beginselen. „Ik heb vrouwen ongelooflijk hoog staan”, zei toenmalig fractieleider Bas van der Vlies in 2006. „Maar een meerwaarde in de politiek? Nee, dat kan ik niet zeggen. Ieder mens krijgt talenten van zijn Schepper mee. Dat geldt voor mannen en vrouwen. Alleen de vraag is: waartoe word je geroepen?”

Ten einde hun vrouwenstandpunt te mogen behouden beroepen SGP’ers zich op de grondwettelijke vrijheid van godsdienst. Die gunt hun de ruimte, menen zij, om hun eigen visie volop te belijden en te beleven.

Lange tijd ging de Nederlandse overheid in die redering mee. In feite gedoogde zij zo dat de partij zich juist níet aan de Grondwet hield. Want onder de godsdienstvrijheid valt inderdaad dat gelovigen binnen de eigen muren van synagoge, kerk of moskee hun vrouwen naar hartelust de mond mogen snoeren. Niemand zal ze voor de rechter slepen als ze vrouwen weren van preekgestoelte, ambten of altaar. Maar bij politieke partijen ligt dat anders. Dan is zelfs de SGP gehouden aan de grondbeginselen van de rechtsstaat, en dus aan het volledig kiesrecht, ook voor penislozen.

In 2003 spande het Clara Wichmannfonds een juridische procedure aan. Interessant genoeg was op dat moment de achterban allang niet meer eensgezind. Uit onderzoek bleek dat driekwart van de SGP-jongeren geen enkel bezwaar meer had tegen vrouwen op de kieslijst. En ook elders in de bevindelijke hoek groeide de toeschietelijkheid. Binnen de partijtop bleef evenwel de klassieke visie domineren – dankzij een relatief kleine, maar uitstekend georganiseerde lobby.

Helaas drong die interne machtsstrijd tot de buitenwereld nauwelijks door. Daar bleef de misvatting voortleven dat de partij een massief blok vormde. En dat geen SGP-vrouw méér zeggenschap wenste dan ze nu bezat.

In april 2010 kwam de Hoge Raad met de langverwachte uitspraak in deze zaak: de partij mocht vrouwen niet langer uitsluiten van de kandidatenlijsten.

De partijtop was ’zeer verontwaardigd’ en ’diep geraakt’ door de uitspraak. Scheidend fractievoorzitter Bas van der Vlies kreeg naar eigen zeggen reacties ’van opperste verbazing en ergernis’. „Als je denkt de vrijheid te hebben naar de Bijbel te handelen zoals wij dat voorstaan”, zei hij, „dan heeft dit een geweldige impact.”

Het verdriet van de mannenbroeders was wellicht begrijpelijk. Ronduit onbegrijpelijk waren de reacties in de seculiere buitenwereld. Hier triomfeerde, meende weekblad Elsevier, de ’fundamentalistische ijver’ van organisaties die niets liever doen dan de partij ’treiteren’. Dit was een manier, schreef NRC Handelsblad, om de SGP ’geforceerd’ tot inkeer te dwingen. De krant vond het heel sneu dat de wet zo ’hard’ uitpakte voor wat toch niet meer was dan ’politiek-religieuze folklore’. Zeer velen, schreef de Amsterdamse hoogleraar rechtsfilosofie Wouter Veraart, vroegen zich inmiddels af waar deze uitspraak ’eigenlijk’ voor nodig was.

Lees hierr verder.

Van Elma Drayer verscheen onlangs een nieuwe bundel columns, die hier te bestellen is.

[Zie hierbij ook Een daad van eenvoudige rechtvaardigheid en Twintig zotte excuses voor die malle hoofddoek.]