De afgang van een partijleider

Er zijn politieke culturen waarin het als goede gewoonte geldt dat een partijleider na een verpletterende nederlaag vertrekt. Hij/zij kondigt dat zelf af, zodra die nederlaag en het karakter van die nederlaag voldoende zichtbaar zijn. In Nederland is aftreden na een ramp niet echt een wet van Meden en Perzen, maar bijvoorbeeld Balkenende heeft zich er aan gehouden toen het CDA in 2010 de helft van haar zetels in de Tweede Kamer verloor, en van 41 op 21 zetels terecht kwam.

Zo’n aftreden heeft weinig te maken met het welbekende zondebok-ritueel: alle fouten en zonden toeschrijven aan één slachtoffer dat vervolgens ritueel uit de gemeenschap verwijderd wordt. Het is eigenlijk ook niet eens zo belangrijk of die partijleider werkelijk de schuld heeft, of mogelijk uitsluitend formeel de verantwoordelijkheid voor het debacle draagt. Zowel de verantwoordelijkheid als het zondebok-mechanisme worden vaak gegeven als verklaring voor het aftreden na een debacle, maar beide verklaringen raken net niet de kern.

Die kern is dat het om een puur pragmatische regel gaat: Als het met de ene partijleider gebleken is niet te lukken, dan moet er maar weer eens een ander de kans krijgen om te laten zien wat hij kan. Wie weet wat dat zo’n nieuw gezicht en zo’n nieuw beleid oplevert. Misschien gaat het met die nieuwe ook fout, maar na een dramatisch fiasco doormodderen met de oude leider leidt zeker tot niets, zie taferelen zoals we die nu binnen GroenLinks zien waarbij we er gif op kunnen innemen dat nog niet de helft van alle wederzijdse gemeenheden naar buiten komt.

Natuurlijk is het meegenomen als de aftredende leider het debacle aan zichzelf wil wijten, en als een echte zondebok de woestijn intrekt met de schuld van het debacle op zijn/haar schouders. Daar ligt die schuld veilig, en de partij heeft er geen last meer van. De aftredende leider/leidster bewijst de partij een grote dienst met die opstelling. Maar niet alle partijleiders hebben die grootheid en de innerlijke kracht om zoiets te kunnen opbrengen.

Het laatste wat we ons van Jolande Sap als politica en BN-er zullen herinneren is hoe ze op de avond van de verkiezingsuitslagen, 12 september 2012, geheel ontregeld, met een opgewonden blosje op de wangen, zich in het openbaar vrolijk maakte over het verlies van anderen (‘Het populisme is tot staan gebracht’, of woorden van gelijke strekking). Nadenken of bespiegeling over wat er nu met ‘haar’ eigen partij gebeuren moest, was er niet bij. De kortzichtigheid, onverantwoordelijkheid en wereldvreemdheid van haar en van de beweging die zij heeft geleid, werd onverhoeds helder in het licht van de publiciteit gezet.

Natuurlijk heeft een kleine partij als GroenLinks weinig talent in haar midden. Waar zouden ze het vandaan moeten halen. Maar het blijft vreemd, heel vreemd, dat de leider van een partij in het Nederlandse parlement, zelfs een zo kleine partij, het belang van de eigen partij zo verkeerd ingeschat heeft, en zo weinig op de hoogte leek te zijn van de wetten die gaan gelden bij een verpletterend verlies.

Laten we hopen dat haar partij en haar opvolger meer verstand hebben van hoe de natuurwetten werken die de wereld Groen kunnen houden, en van de sociaal-economische medicijnen die de maatschappij zonder fatale bijwerkingen links kunnen maken.

Maar wees niet te optimistisch: De nieuwe GL-leider Bram Ojik komt ook uit een wereld (de ambtenarij van Ontwikkelingshulp) waar het leren van eigen fouten taboe is, en waar het niet politiekcorrect is de wetmatigheid van wetmatigheden te erkennen.

Denk niet langer, stem GroenLinks.