De jaarlijkse prijzencarrousel op het Nederlands Filmfestival

Theo Maassen opende het filmgala vrijdag 5 oktober met een miniconference. Jandino Asporaat en Doutzen Kroes presenteerden de uitreiking van de Gouden Kalveren. Holleeder was ook hier – incognito -  aanwezig. En de jury, onder leiding van  Alexander Rinnooy Kan, had er een prijzenpotje van gemaakt. Want waarom werd de overal gelauwerde jeugdfilm Kauwboy afgescheept met alleen een Gouden Kalf voor de muziek? En wat bewoog de jury om alle andere door het publiek gewaardeerde kinderfilms te negeren en de awards voor beste acteur en actrice aan debutanten te schenken? Hoezeer die hun ook gegund zijn natuurlijk.

Miniconference

“Nova Zembla was de eerste Nederlandse film in 3 D. Dat is net als met pannenkoeken bakken: de eerste mislukt altijd.” Ook de succesvolle thriller De verbouwing kreeg van Theo Maassen in zijn miniconference, waarmee hij de gala avond van het 32^e filmfestival opende, de volle laag: “Goed dat er ook films worden gemaakt voor mensen met een ontwikkelingsachterstand.” En Joris en Boris en het geheim van de tempel deed hij af met de vernietigende opmerking “Ik ben bang dat de films van Robert M met meer passie zijn gemaakt”. Maar gelukkig had hij ook goede films gezien. Bijvoorbeeld Doodslag (waarin hij zelf een rol speelt): “Ik zeg dat nu even met twee petten op. Maar ik neem de ene pet diep voor de andere af.” Ook Jandino Asporaat (“Ik ben een Curaçaose Nederlander, ik heb mijn eigen theater- en tv-show, en ik sta hier toch maar mooi te presenteren” - jawel: lichte verwijzing naar de toespraak van de winnende Nasrdin Dchar vorig jaar) haalde met zijn energieke en relativerende optreden meteen de spanning ervan af bij alle filmbelanghebbenden in de zaal. Doutzen Kroes werd door beide heren herinnerd aan haar rol in de al genoemde 3D film, maar stoorde zich daar verder niet aan.

De hoofdprijzen

En toen kon de verzilvering van de nominaties en de uitreiking van de Gouden Kalveren beginnen. De prijs voor de beste film ging naar Het meisje en de dood van regisseur Jos Stelling, in 1981 één van de initiatiefnemers van de eerste Nederlandse Filmdagen. Hij had  al vier kalveren, o.a. voor De illusionist (1984). Stelling is trouwens nog altijd de laatste Nederlander die doordrong tot de competitie van het filmfestival in Cannes met Mariken van Nieumeghen (1974). In zijn nieuwste film ontmoet een Russische jonge arts  op zijn reis eind vorige eeuw naar Parijs in het oosten van Duitsland de liefde van zijn leven, een sterke rol van Sylvia Hoeks die niet genomineerd was, ook niet voor haar spel in de TV-serie Overspel en de film De bende van Os. De film van Stelling, die ook een kalf kreeg voor geluid en camera,  is een mooi aangekleed melodrama in een klassieke stijl over dood en liefde. Voortreffelijke art direction  maar het verhaal overtuigde mij minder. Het meisje en de dood komt pas 11 november in de bioscoop. 

De prijs voor de beste regie was voor Paula van der Oest met The domino effect, een film over de gevolgen van de kredietcrisis. Vorig jaar won Van der Oest een kalf voor beste film met Black Butterflies (zie Black Butterflies). In deze mozaїekfilm zijn verschillende verhaallijntjes met elkaar verknoopt en bevinden zich de personages op vele plaatsen op de aardbol, van Detroit tot Rotterdam en van Londen tot Kaapstad, waardoor de keten van oorzaken en gevolgen van de crisis zichtbaar wordt. De cast is, evenals in Black Butterflies, internationaal en bestaat uit acteurs van over de hele wereld, met o.a. Bracha van Doesburgh, Jelka van Houten en Theo Maassen uit Nederland. De veelheid aan locaties en personages zorgt er wel voor, dat je als kijker in een uur en veertig minuten maar moeilijk een band opbouwt met de personen om wie het gaat. Maar de maatschappelijke implicaties van de crisis worden inzichtelijk aan de hand van persoonlijke verhalen, en daar gaat het om in een mozaїekfilm. 

En nog vele andere prijzen

De kalveren voor de beste acteur en actrice gingen naar twee debutanten. Reinout Scholten van Aschat kreeg ‘m voor zijn op Holleeder gebaseerde ontvoerder in De Heineken-ontvoering (zie Heerlijk Helder – Holleeder of Hauer?)  Opmerkelijk was dat Rutger Hauer (zijn rol van Heineken in dezelfde film was niet eens genomineerd) per motor het podium kwam opgereden om de prijs uit te reiken. Hanna Hoekstra ontving het kalf voor haar filmdebuut in Hemel, een bijzondere liefdesfilm van Sacha Polak die al eerder dit jaar op het filmfestival van Berlijn in première was gegaan. 

Olga Zuiderhoek (Süskind) en René van ’t Hof (bijzonder komisch in Plan C) verzilverden hun nominatie voor beste bijrol. In de categorie tv-drama waren Rifka Lodeizen (Overspel, dat ook het beste TV drama bleek) en Jeroen Willems (Cop vs Killer) de beste acteurs. 

Het onafhankelijk gemaakte Plan C (scenarist en regisseur Max Porcelijn had evenals Theo van Gogh indertijd een extra hypotheek genomen) had 7 nominaties gekregen maar verzilverde er twee (mannelijke bijrol en scenario). Geen hoofdprijs dus voor deze erg geestige misdaadkomedie. 

Ook De Heineken ontvoering moest het – behalve met het kalf voor beste acteur - doen met troostprijzen in de technische categorie (production design, montage). En Kauwboy  kwam er het meest bekaaid vanaf. Deze prachtige jeugdfilm (zie Kauwboy – en het meisje met de blauwe kauwgombal) is internationaal gelauwerd, wordt de Nederlandse inzending voor de buitenlandse Oscar en kreeg op het Utrechts Filmfestival de prijs van de kritiek maar ontving van de jury alleen een kalf voor de beste muziek. Het publiek had deze film ook op de eerste plaats gezet, maar verwarrend genoeg ging de officiële publieksprijs naar de jeugdfilm Achtste-groepers huilen niet. Andere jeugdfilms, zoals het fantasievolle Nono, het zigzagkind van de Vlaamse regisseur Vincent Bal (maker ook van Minoes), werden niet eens genomineerd. 

De jury

Een jury zit natuurlijk vooral te passen, te meten en te schuiven. Die film wordt de beste, dan moet deze de film met de  beste regie worden, maar dan krijgt deze hier een paar kleinere prijzen. Die heeft al een prijs van de kritiek of het publiek, dan kunnen wij als jury wel volstaan met een prijs in de technische categorie. Tegenover twee debuterende acteurs in het filmgenre geven we twee oudgedienden in de tv dramaserie een prijs. Enzovoort. Een vrij opportunistisch spel. Een lekkere tombola. Toch lijkt er ook wel enige lijn in het prijzenbeleid van de jury te zitten. Films die tijdens het festival voor het eerst vertoond werden, kregen meer of belangrijkere prijzen dan films die al in de bioscoop te zien waren. Is dat een gemakkelijke marketingtruc? Films die nog de bioscoop in gaan zijn gebaat bij prijzen op het festival. Voor films die tot de filmproductie van het afgelopen jaar behoren en al vertoond zijn, speelt dat geen rol meer. Bovendien maakt het festival zich zo aantrekkelijker voor producenten om er films in première te laten gaan. 

Wat betreft het genre van de documentaire heeft de jury wat mij betreft de juiste keuze gemaakt. In de categorie van beste documentaire  wees de jury trouwens dezelfde film aan als die waarvoor het publiek al had gekozen: De regels van Matthijs van Marc Schmidt over zijn inmiddels overleden 42-jarige autistische vriend. De film was afgelopen maandag op tv te zien. De vraag is nog of deze indringende en  emotionele documentaire ook in de bioscoop komt. Maar dat zal wel na deze dubbele hoofdprijs.