De gestaalde kaders van het Vogelarisme

Het weekblad Revu had vorige week een reportage over de voor- en tegenstanders van Geert Wilders. Daarbij werd ik getroffen door het volgende citaat van de ongemaskerde René Danen, opperantiracist van Nederland en voorzitter van de in trotskistische golfslag varende stichting Nederland Bekent Kleur. Danen: “Het is onder voormalig linkse intellectuelen hip geworden om islam-basher te zijn. Zoals bij Theodor Holman en Sylvain Ephimenco, hoogopgeleide blanke mannen die met angst naar de nieuwe samenleving kijken.”

Hé, wie had het onlangs ook al over Ephimenco? Op pagina 134 van Twintig maanden knettergek, het door partner Onno Bosma opgeschreven dagboek over het ministerschap van Ella Vogelaar, lees ik het volgende: “Sylvain Ephimenco, deel van het anti-islamfront in het land, noemde je begin november in Trouw een spookminister.”

Zie daar in enkele zinnen de denkwereld van mensen als Danen, Bosma en Vogelaar. Wie kritisch schrijft over negatieve aspecten van de islam is een ‘islam-basher’. En dat handjevol onafhankelijke intellectuelen, dat tegen de in Hilversum en Den Haag gangbare opinies durft in te gaan, vormt een ‘anti-islamfront’. Op bladzijde 102 van Ella’s dagboek komen we ze ook al tegen, in een passage over de afvallige Ehsan Jami. “Jami heeft de aandacht getrokken van de mensen die zich als beschermers van Ayaan Hirsi Ali hebben opgeworpen, felle bestrijders van de islam in Nederland: Afshin Ellian, Leon de Winter, Theodor Holman en anderen.”

Bosma en Vogelaar stammen uit een politiek milieu waarin het woord ‘front’ altijd heel populair was. De communistische geschiedenis zit vol met volksfronten, bevrijdingsfronten en nationale fronten. Dacht Bosma bij het neerpennen van die zin over het anti-islamfront onbewust terug aan zijn communistische verleden?

De naam Onno Bosma kwam ik voor het eerst tegen in 1980. Mijn Parool-collega Theo Gerritse had enkele kritische artikelen geschreven over de Amsterdamse wethouder van onderwijs Rudi van der Velde. CPN-fractieleider Roel Walraven sprak van een ‘hetze’ door ‘het monsterbrein’, een geuzennaam die Gerritse nog altijd met trots vervult. De positie van Van der Velde wankelde.

Het was vooral Onno Bosma als voorzitter van de door de CPN beheerste Amsterdamse afdeling van de onderwijsvakbond ABOP, die destijds de steun voor Van der Velde organiseerde. Vanuit scholen, buurthuizen en andere steunpunten van de CPN stroomden de solidariteitsbetuigingen met de geplaagde wethouder binnen. Het baatte niet, want na een emotioneel politiek debat kwam er een einde aan Van der Velde’s politieke loopbaan.

Rond deze tijd leerde Bosma zijn toenmalige partijgenote Ella Vogelaar kennen. Zij was destijds bestuurster van de ABOP. Later werd ze vice-voorzitter van de FNV, projectleider van de Taskforce Inburgering en voorzitter van de Raad van Bestuur van Unilever. In 2007 werd Vogelaar door Wouter Bos aangezocht als minister van Wonen, Werken en Integratie. Na twintig maanden maakte de PvdA-leider een voortijdig einde aan haar politieke lijden.

Kort daarna dook de naam Onno Bosma opnieuw op. De uitgeverij maakte bekend dat Vogelaar en haar partner een dagboek van haar ministerschap hebben bijgehouden. Het resultaat, Twintig maanden knettergek, ligt sinds enkele weken in de winkel.

Om eerlijk te zijn, ik heb het dagboek verslonden. Niet uit sympathie met Vogelaar, maar omdat het zo’n prachtig inkijkje geeft in de denkwereld van Vogelaar en Bosma. De meest onthullende zin staat op bladzijde 152. “Eimert van Middelkoop vraagt je of het nou echt waar is, dat je lid bent geweest van de CPN. En hoe je nu terugkijkt op zo’n vergissing. ‘Zonder spijt’, zeg je, ‘maar wel met verbazing over het feit dat je, als je een bepaald idee aanhangt, je zo hardnekkig kan afsluiten voor informatie die onwelgevallig is.’ ”

Het is een sleutelpassage in het dagboek. Want 348 bladzijden lang zien we een Ella Vogelaar die zich hardnekkig afsluit voor onwelgevallige informatie. Ze mag dan in 1983 zijn vertrokken uit de CPN, nog steeds gedraagt Ella zich als een gestaalde kader - niet meer van de klassenstrijd, wel van het multiculturalisme.

Haar tocht door de veertig prachtwijken ziet ze als een zegetocht langs buurtbewoners, die haar nieuwe beleid luid toejuichen. Geen moment komt het bij haar op dat bij deze werkbezoeken Potemkin-achtige façades worden opgetrokken. In het dagboek gaat het steeds over enthousiaste buurtbewoners. Wie goed tussen de regels leest, beseft dat het vooral gaat om de woordvoerders van de vele gesubsidieerde buurt- en welzijnsorganisaties. Hun enthousiasme voor Vogelaar is logisch. Na de magere jaren onder Verdonk verheugen ze zich op de subsidiedouche van de nieuwe minister.

Fascinerend maar staatsrechtelijk zeer bedenkelijk in het dagboek is ook de rol van partner Bosma. Hij werpt zich op bijna Raspoetin-achtige wijze op als een soort onbezoldigd adviseur van de minister. Op een bepaald moment helpt hij zelfs mee met het redigeren van brieven en persberichten. Max Pam zette in Buitenhof terecht vraagtekens bij het feit, dat Bosma bij het schrijven van dit dagboek inzage heeft gehad in de notulen van de ministerraad.

Wouter Bos heeft Vogelaar uit het kabinet gegooid. Maar dat betekent niet dat hij van haar af is. In het debat over de integratienota loopt de ex-minister haar partijleider voortdurend voor de voeten met kritiek over de toon van de inmiddels bijgestelde nota-Ploumen. De PvdA zit vol met kaderleden, die precies zo denken als Vogelaar en nog steeds het multiculturalisme uit het tijdperk vóór Pim Fortuyn koesteren. Nu de gestaalde kaders van het Vogelarisme zich zo nadrukkelijk roeren, is de partij aan een nieuwe duikvlucht in de peilingen begonnen.

Er is één troost voor Bos. Ook regeringspartner CDA blijkt niet immuun voor de steeds weer oplaaiende veenbrand rond de onderwerpen islam, integratie en immigratie. De Wilders-stemmers komen niet alleen uit de VVD, maar ook uit het CDA, en in mindere mate uit de SP en de PvdA.

Carel Brendel

Carel Brendel is auteur van Het verraad van links (Uitg. Aspekt)