"Pada mulanga Allah menciptakan langit dan bumi."

Yogyakarta, 11 July 1978

Beste Bert,

(...)
Een jongen van 18, zekere Sunar, die 7 dagen van de week van des morgens 6 tot des avonds 10 uur in een restaurant werkt, heeft zichzelf een beetje Engels geleerd, en is geïnteresseerd in het christelijke geloof. (Hij is Moslim.) Zijn vader en moeder stierven aan de tering toen hij onderscheidelijk 12 en 16 was. Wat hij met een God moet doen die Zelf op de 7de dag rust nam, maar zijn kind 7 dagen van de week een 16 uren dag oplegt, is mij niet duidelijk. Maar ik heb een Engelse bijbel voor hem gekocht, nog in de King James Authorised Version (1611), plus Gods Woord in het Bahasa. De bijbel lezen in het Engels is de beste weg om goed Engels te leren. Hij was erg gelukkig, toonde de boeken overal door het gehele restaurant, en kuste ze ten slotte. In het Bahasa begint de zaak als volgt: Pada mulanga Allah menciptakan langit dan bumi. 'langit dan bumi' = hemel en aarde. Bumi (spreek uit 'boemi') = de aarde. Het woord zegt het al. Maar wat zijn zoekerschap betreft, was ik een beetje bezorgd, want zijn voorkeur ging uit naar het katholicisme. Ik heb hem aangeraden maar eerst eens alle keristen denominaties af te lopen (Baptisten, 7e dags Adventisten, Gereja Protestan Indonesia, etc.) en als het Ware Geloof dat aan te nemen van degenen die hem een baantje geven of hem één avond in de week willen vrijkopen voor Engelse les. Hij begreep noch de humor, noch de ernst van mijn advies. De R.K. priesters vergrijpen zich nogal eens aan jongens, waarbij het usance is dat men bij ontdekking niet de priester, maar de jongen op straat zet. De ellende is hier echt ellende, dat wil zeggen bodemloos en uitzichtloos. Ik kan wel naar een avondschool stappen en zeggen: 'ik betaal een jaar lang twee avonden Engelse les voor Mas Sunar', maar Mas Sunar heeft niet één avond vrij! Nu jij weder! Toch is de maatschappij hier in beweging, onherroepelijk. Men is niet anti-westers, maar gelooft in de westerse idealen van sociale gerechtigheid en verantwoordelijkheid voor het welzijn van de naaste - Joods-christelijke beginselen, die het Hinduïsme en de Islam ten enenmale vreemd zijn. Wij, Europeanen, zien vooral het falen van het christendom. Hij, de pelopper, ziet de tehuizen voor kinderen, kreupelen, de ziekenhuizen van de 'Dochters van de Moeder van het Allerheiligst Hart'. etc. en trekt de vergelijking. Niet tobben.

Ik wil te gelegener tijd gaarne kennis nemen van de geschriften van Van de Wetering, om het geheim van sukses te ontraadselen. Maar Zen-Buddhisme is, naar de aanhangers ervan die ik gekend heb te oordelen, een debielen geloof, dat er natuurlijk óók moet zijn.

(...)

Gerard Reve - Moedig Voorwaarts
Brieven aan Bert en Netty de Groot
1974-1997
Bezorgd door Nop Maas
pag. 200/201
Uitgeverij L.J. Veen
Amsterdam/Antwerpen
2007