Iran in Crisis: Een ayatollah verliest zijn status

De gebeurtenissen die de laatste vier dagen plaatsvonden in Iran hebben de ‘Hoogste Gezagsdrager’ Ali Khamenei gereduceerd tot een politicus als alle andere – en de crisis is nog niet afgelopen.

Op zaterdag noemde Khamenei President Mahmoud Ahmadinejad’s herverkiezing een ‘historische overwinning voor de islam’ en nodigde hij Iraniërs uit samen feest te vieren. Slechts 48 uur later beloofde diezelfde Khamenei een hertelling en ‘andere maatregelen’ om ‘onregelmatigheden die mogelijk zijn opgetreden’ tijdens de verkiezingen te herstellen.

Deze gedeeltelijke ommezwaai gebeurde nadat miljoenen Iraniërs de straten van de hoofdstad Teheran en andere steden opgingen onder het slaken van de kreet ‘Marg bar Doktator!’ (Dood aan de dictator!), en een oproep deden de verkiezingen nietig te verklaren.

Niemand verwacht dat Khamenei werkelijk een hertelling zal houden, laat staan een herverkiezing – als het hem lukt er onderuit te komen. Maar zijn overijlde bevestiging van de verkiezingsuitslag, gevolgd door zijn gedeeltelijke ommezwaai, heeft een groot deel van zijn aanzien al geruïneerd.

In het Khomeinistische systeem wordt Khamenei geacht de goddelijke macht op aarde te vertegenwoordigen via de “Verborgen Imam”. Hij wordt gezien als de leider van alle 1.3 miljard moslims wereldwijd, met de macht om de regels van de islam zelf op te schorten als en wanneer hij dit wenst.

Zijn woord wordt geacht het definitieve woord te zijn in alle kwesties; als hij spreekt heeft Allah gesproken. Nu is hij verworden tot een politicus als alle andere, verwikkeld in een bittere machtsstrijd om de controle van het land.

Deze vervalste verkiezingen hebben de aandacht gevestigd op een drieledige breuk binnen het regime:

* Een fractie – noem ze “de bittere-einders” – gelooft nog steeds dat er niets is veranderd, dat ze kunnen voortgaan met Ahmadinejad’s agenda die de wereld ‘moet voorbereiden op de terugkeer van de verborgen imam.’

* Een tweede fractie, in feite onder leiding van voormalig President Hashemi Rafsanjani en waartoe nu ook Mir Hussein Mousavi behoort (de voornaamste verliezer in de presidentsverkiezingen), hoopt het regime intact te kunnen houden door haar imago aan het thuisfront en in het buitenland te verzachten via een verandering zoals deze zich in het Chinese systeem heeft voltrokken, waar strikte politieke controle wordt gecombineerd met economische vrijheid.

* Een derde fractie gelooft dat het gehele Khoministische systeem over haar houdbaarheidsdatum heen is en dat Iran klaar is voor een verandering in de leiding op dezelfde wijze waarop de oostbloklanden daarvoor klaar waren in de late jaren 80. Deze fractie wordt geleid door voormalig Minister van Binnenlandse Zaken Abdallah Nuru (een geestelijke van middelbare rang), voormalig rector van de Universiteit van Teheran Muhammad Abbas Sheybani en de voormalige parlementsleden Mahmoud A’alami en Imadeddin Baqi.

Het lijkt er nu op dat Mehdi Karrubi – een mullah en een van de andere drie verliezende kandidaten – zich bij deze groep zal voegen. In een verklaring die gisteren werd gepubliceerd in Teheran, beweerde Karrubi dat Khamenei’s nominatie als ‘Hoogste Gezagsdrager’ in 1989 ook “een resultaat van fraude” was – een impliciete oproep aan hem om op te stappen.

Deze vervalste verkiezingen hebben ook een wig gedreven binnen het leger. De derde verliezende kandidaat was Generaal Mohsen Rezai Mir-Qaed — die de Islamitische Revolutionaire Garde 16 jaar leidde.

Rezai’s vernederende verlies – in een verkiezing die algemeen als vervalst wordt gezien – heeft de woede opgeroepen van veel Garde-officieren, die in hem een soort vaderfiguur zien. Minister van Defensie Generaal Mustafa Muhammad Najjar heeft Ahmadinejad publiekelijk geprezen — maar de bevelhebber van de Revolutionare Garde, Generaal Ali Jaafari, heeft zich in een veelzeggend stilzwijgen gehuld. Erger nog; hij heeft geweigerd eenheden van de Garde in te zetten om protestdemonstraties in Teheran en 16 andere steden neer te slaan.

Aangezien Ahmadinejad zijn opkomst dankt aan de steun van de militaire-veiligeheidsestablishment, kan elke scheuring binnen de aan haar verwante organen duiden op komende problemen.

Sommigen vergelijken de huidige demonstraties met de rellen die Iran op zijn grondvesten deden schudden ten tijde van het presidentschap van Mohammed Khatami. Maar er zijn enkele belangrijke verschillen:

* Als persoon was Khatami niet zo impoplulair als Ahmadinejad nu is. Aldus was het voor hem altijd mogelijk op te treden als brug tussen demonstranten en de ‘autoriteiten’.

* Toen slaagde Khamenei er nog in zich boven de strijd te plaatsen – en aldus het prestige van het systeem hoog te houden, ook al gold dat niet voor haar populariteit. Deze keer heeft hij (om redenen waarnaar het vooralsnog gissen is) zich in de srijd gemengd door zijn steun voor Ahmadinejad uit te spreken.

* Momenteel kiezen enkele zwaargewichten van het regime de kant van de demonstranten – waarmee ze de eenheid van het Khomeinsitsische regime aan diggelen slaan terwijl datzelfde regime wordt uitgedaagd door het volk. Het aantal hoogwaardigheidsbekleders dat Ahmadinejad steunt, vermindert met de dag – terwijl het aantal dat roept om zijn ontslag toeneemt.

* Deze protestbeweging beperkt zich niet tot studenten in de grote steden. Er zijn talloze berichten over onrust in kleine steden en dorpen in het hele land. In sommige steden, zoals Marivan en Gohar-Dasht, heeft de bevolking regeringsgebouwen aangevallen, portretten van Khomeini en Ahmadinejad verbrand en zich meester gemaakt van stembussen.

Hoe de huidige strijd ook zal verlopen, het regime is een goed deel van haar legitimiteit kwijt. Het is ook duidelijk geworden dat vreedzame evolutie van binnenuit niet mogelijk is. Dat maakt de optie voor ‘regime change’ aantrekkelijk voor de eerste keer sinds het midden van de jaren 90.

Amir Taheri

Vertaling: Kees Bakhuyzen, Hoeiboei

Bron: hierr.