Nog niet zo lang geleden...




Nog niet zo lang geleden vond bijna iedereen dat het in de bres springen voor vervolgden in communistische landen schadelijk was voor die vervolgden en daarom beter achterwege kon worden gelaten.


Bijna iedereen vond dat, en toch was het niet zo. Nog nooit heeft bij mijn weten een vervolgde in een communistisch land zich tot het Westen gewend met het verzoek om in godsnaam over hem te zwijgen. Het merkwaardige van deze opvatting - dat men over de schanddaden van een slecht regiem beter kan zwijgen omdat anders de slachtoffers het nog beroerder zullen krijgen - het merkwaardige van die opvatting is dat hij zo zelden over 'rechtste' regiems wordt verkondigd. Niemand heeft geloof ik ooit beweerd dat de toestand der swartes in Suidafrika slechter wordt naarmate de rest van de wereld meer protesteert tegen de manier waarop zij behandeld worden. Ook heeft nooit iemand beweerd dat de gevangenen van Franco of Pinochet langer zouden worden vastgehouden en slechter zouden worden behandeld als er meer aandacht op hun toestand werd gevestigd. Maar ten aanzien van communistische regimes is dat jarenlang schering en inslag geweest. Het woord 'contraproductief' is er, geloof ik soms, speciaal voor uitgevonden.

Uit deze onmiskenbare feiten heeft men wel de theorie afgeleid, dat de 'linkse' media - voor aanhangers van die theorie zijn zowat alle media 'links' - wel protesteren tegen schending van mensenrechten in 'rechtse' landen als Spanje, Portugal, Zuid-Afrika en Griekenland, maar angstvallig zwijgen als het om Oost-Europa gaat. Deze theorie is niet juist. Ten eerste werd dat zwijgen over Oosteuropese vervolgden zowel door rechtse als door linkse personen en instellingen beoefend, en ten tweede, toen dat zwijgen eenmaal voorbij was, werd het spreken en schrijven ook weer ongeveer in gelijke mate door rechts en links gedaan. En ten derde is er een groot 'rechts' tegenvoorbeeld: Hitler. Zijn regiem heeft immers ook tot 'zwijgen om het niet erger te maken' geleid.

Het ligt geloof ik ook niet aan de rechtsheid of linksheid van een regiem, maar aan de graad van barbaarsheid. Van der Stoel heeft geen ogenblik gedacht dat het beter was om maar niet openlijk te protesteren tegen het gevangen zetten van Griekse dissidenten, omdat ze anders de kans zouden lopen het nog beroerder te krijgen dan ze het al hadden. Maar van Russische dissdidenten heeft hij dat vroeger wel gedacht. Onder een beetje ontwikkelde mensen was het in 1960 de rigueur om van mening te zijn dat men Pasternak die Nobelprijs niet had mogen geven. Niet omdat hij hem niet verdiende, maar omdat die prijs hem in 'moeilijkheden' zou kunnen brengen.

Waarom werd wel in Athene geprotesteerd en niet in Moskou? Ik geloof dat men instictief het gevoel had dat die kolonels in Chili, Portugal, Griekenland, Spanje en die verkramptes in Suidafrika weliswaar slechte mensen waren, maar toch niet zo in-slecht dat ze, als je een goed woordje probeerde te doen voor een gevangene, die gevangene juist extra-slecht gingen behandelen. Terwijl je bij wijze van spreken door de toon alleen al van De Waarheid en de Pravda de indruk krijgt dat Leonid en Marcus dat met hun gevangen wel degelijk zullen doen.

In werkelijkheid is dat, zelfs bij de grootste boef, niet zo. Een goed woord doen voor een gevangene, zelfs voor een gevangene van Amin, kan nooit kwaad.

Toch dachten en denken veel mensen dat een moordenaar zijn slachtoffer kwaad zal doen als men met hem over dat slachtoffer spreekt. Men neemt stilzwijgend aan dat de toestand van een politieke gevangene in de Sovjet-Unie te vergelijken valt met die van Sideria in Elsschots Verlossing, die vol blauwe plekken achter de toonbank stond en de klanten smeekte er vooral niets van aan Pol te zeggen want dan zou hij haar nog veel meer slaan.

Een goed voorbeeld van deze houding is het geruime tijd zwijgen van de geallieerden over het door Hitler uitroeien der Europese joden - door de Oostelijke geallieerde omdat hij graag zelf het monopolie van de jodenvervolging en het uitroeien van volksgroepen wilde houden en vreesde dat bekendmaking van de Duitse massamoord op joden een deel van de publieke opinie naar Duitse kant zou doen overhellen (zoals de waard is vertrouwt hij zijn gasten), bij de Westelijke geallieerden het gevoel: laten we in godsnaam niets zeggen want dan maken we het alleen maar erger. Een ander en meer actueel voorbeeld is de gewoonte om terroristen die mensen gijzelen vooral geen terroristen of moordenaars te noemen zolang er nog gijzelaars in leven zijn. De onuitgesproken theorie is: als we ze moordenaar noemen gaan ze misschien juist meer moorden. Laat ons daarom neutrale, deftige termen gebruiken, zoals idealisten, revolutionairen, nationalisten, leden van het bevrijdingsfront, kapers, 'gijzelhouders'. Of de uitwerking ook zo is staat te bezien. Denkbaar is dat de uit deze terminologie blijkende aanvaarding van terreur juist aanmoedigend werkt.

Een andere factor die geloof ik tot dat zwijgen geleid heeft is vrees. Niet voor de vervolgden, maar voor zichzelf. Het gevoel van 'als wij nou maar heel stil zijn, dan doet hij ons niets'. Laten wij conflicten vermijden. Of áls er een conflict is (met Brezjnev) of zelfs een oorlog (met Hitler), laat ons dan dat conflict binnen het kader van SALT of de VN en die oorlog binnen de grenzen van het landoorlogsreglement houden. Laat ons de tegenstander zo netjes mogelijk behandelen en hem vooral niet kwaad maken. Onze officieren zitten in Polen gevangen en worden keurig behandeld. Onze joden worden in Polen vergast. Laat ons over dat laatste in godsnaam zwijgen, anders mogen onze officieren geen pakjes meer ontvangen.

Je moet, als je het spreken over Spaanse, Chileense, Potugese, Griekse gevangen tegenover het zwijgen over Oosteuropese gevangenen plaatst, niet vergeten dat Chili en Zuid-Afrika ontzettend ver weg zijn, dat de regiems in Spanje, Portugal en Griekenland er niet over peinsden om ook maar iets terug te doen, dat zij de vertegenwoordigers der linkse media goedkope tweede huizen bleven aanbieden en ons gedwee hun sinaasappels en gastarbeiders bleven sturen, terwijl Adolf en Leonid enorme hoeveelheden tanks aan onze oostgrens hadden en hebben staan. Het is een groot verschil of je je zedelijke verontwaardiging moet uiten tegen een klein, gebrekkig, op een stok leunend en door een breed water van je gescheiden mannetje of tegen een grote zware kerel die bijna op je tenen staat, voortdurend aan zijn pistoolholster zit te frunniken en - wat bizonder angstaanjagend is - telkens weer zegt dat hij heel vredelievend is en niet in het minst van plan je aan te vallen.

Blijft de vraag wat dan toch tot het doorbreken van dat zwijgen over Oosteuropa geleid heeft. Waarom dacht tien jaar geleden bijna iedereen dat het in de bres springen voor een Russische gevangene alleen maar schadelijk voor die gevangene kon zijn en waarom denkt niemand dat nu meer?

Twee dingen goed begrijpen. De belangrijkste factor zou hier wel eens het optreden van die vervolgden zelf kunnen zijn, die tien jaar lang schier dagelijks dat misverstand te lijf zijn gegaan. De tweede factor lijkt me de verschuiving naar links in de publieke opinie de laatste jaren in de Westelijke wereld. Ik bedoel daar dit mee: als de VVDM bekend maakt, dat het poetsen van knopen bij de landmacht afgelopen moet wezen, dan komen de bestuursleden van de VVDM voor de buis en in de pers en worden ze door de minister welwillend ontvangen. Als daarentegen een generaal een bevel rondstuurt dat het godverdomme met dat slappe gedoe uit moet zijn en dat iedereen die voortaan zijn knopen niet poetst op een week verzwaard arrest kan rekenen, dan wordt die generaal (ik weet niet of we nog generaals en koperen knopen hebben, ik geef dit maar als illustratie) op het matje geroepen bij de minister en met vervroegd pensioen gestuurd. Dat bedoel ik met 'verschuiving naar links'. Er is geen respect meer voor autoriteit. En daardoor is de angst voor Brezjnev ook verminderd.

Uit: Uren met Henk Broekhuis - Karel van het Reve (1978)

Inmiddels zijn de eerste twee delen van Het Verzameld Werk van Karel van het Reve verschenen. Voor meer info, klik hierr en hierr.

5 opmerkingen:

  1. "Van der Stoel heeft geen ogenblik gedacht dat het beter was om niet openlijk te protesteren tegen de gevangenschap van Griekse dissidenten, omdat ze het dan nog beroerder zouden krijgen. Maar van Russische dissidenten heeft hij dat vroeger wel gedacht"

    Ja - maar wel degelijk omdat de kolonels rechts waren en de russische beulen links..Dat vond en vindt men hier pijnlijk en smakeloos, alsof je je eigen familieleden afvalt. En zoals een linkse politica toen bloedserieus zei: een linkse dictatuur is nu eenmaal beter te verdragen dan een rechtse (Ria Beckers staat me bij, maar ik me vergissen - anybody?) en ach, daar was iedereen het eigenlijk wel mee eens. Rabiaat anti-communisme was en is niet bon-ton, niet beschaafd en een teken van ongelikt gedram.

    Uit de weerstand van àlle partijen tegen de CPN trok Van het Reve de conclusie dat de tegenstand het communisme an sich gold, maar het was vooral gebakkelei om de macht in een kleine landje. Ongeveer zoals Stalin zijn vroegere kameraad Hitler opeens een 'fascist' noemde omdat de heren toch wel erg in dezelfde vijver visten

    Zelfs Karel had geloof ik niet in de gaten hoe gerieflijk het communisme al sinds '45 in het zadel zat en zit: de 'gang door de instituties' is veel sneller en voorspoediger verlopen dan menigeen denkt vrees ik

    Politici hebben er belang bij om hun onderlinge verschillen zwáar aan te zetten, maar eigenlijk zijn ze te verwaarlozen. Het zijn theatrale catfights voor de bühne over onbetekenende details - procentje hier, motietje daar..
    Maar zoals Hirsi Ali zei: heel de nederlandse politiek past vredig in éen Kamer

    "over Oosteuropese vervolgden werd zowel door rechtse als door linkse personen en instellingen gezwegen"

    Hm - als je denkt dat de VVD en de christelijke partijen rechts waren tenminste. Maar dat is natuurlijk onzin - het waren en zijn allemaal 'sociaal-democraten', die eensgezind het zelfde discours aanhangen - Doekle, Pechtold, Halsema of Bos: 't Is allemaal éen pot nat

    Dat democraten moet je trouwens niet te letterlijk nemen, want het zijn bij uitstek de mensen die aan ongeregisseerde "inspraak" een broetje dood hebben, en die zich bij het minste of geringste hardop zorgen maken over de 'bestuurbaarheid' van het land - vooral als zich opeens brutale outsiders melden, die lak hebben aan de linkse leer en mores

    Nee, dàn Brùssel - zo vleiend kosmopolitisch, en je kunt er zo efficient opschieten zonder het gehakketak van dissidente burgers en partijen; fijn in alle stilte verlanglijstjes doorvoeren zonder geharrewar in de kamer - dáar houden ze van!
    En daarom heffen ze Nederland en het staatsbestel gewoon op.

    Linkse regimes worden gewoon met rust gelaten omdat het verwanten zijn..
    Zoals Obama een lans breekt voor de verjaagde potentaat in Honduras, maar Iran nauwelijks een item vindt; zoals de EU zich in de stress gooit tegen Israel maar Soedan met fluwelen handschoentjes aanpakt..

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Vervang in dit artikel de woorden communistische landen door islamitische landen en je hebt een treffende actuele beschrijving van de houding over het algemeen jegens de mensenrechtenschendingen in naam van de islam, zoals vervolging van niet-moslims, afvalligen, haatpreken enz.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ik denk dat @Rudolf gelijk heeft. Lees vooral "Het geloof der kameraden" van Karel van het Reve.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Karel van het Reve was elders ook al eens duidelijk over die opvallende andersgelijke behandeling:
    http://victacausa.blogspot.com/search/label/Reve%20%7C%20Karel%20van%20het

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Hello

    Iran Solidarity is calling for people across the world to stand with the
    people of Iran on July 25 and every day.

    Since its establishment last week, over 1,000 individuals and organisations
    have joined Iran Solidarity, including Nazanin Afshin-Jam, Mina Ahadi,
    Richard Dawkins, Daniel Dennett and Taslima Nasrin. Its successful launch at
    the House of Lords on July 13 was hosted by Dick Taverne and chaired by
    Fariborz Pooya, head of the Iranian Secular Society. Speakers included the
    philosopher AC Grayling, campaign organiser Maryam Namazie, and human rights
    campaigner Peter Tatchell. You can see footage of the launch here:
    http://www.iransolidarity.org.uk/stay_informed.html

    Iran Solidarity is calling on people everywhere to step up their support for
    the people of Iran by joining July 25 demonstrations at embassies of the
    Islamic regime of Iran in cities across the globe. The global day of action
    is being sponsored by human rights activists, Amnesty International USA,
    Reporters without Borders and others.

    We are also calling for every day to be a day of solidarity with the people
    of Iran and are looking to have one person every day in central London for
    half an hour for the next year. With your help, we plan to organise daily
    acts of solidarity in Trafalgar Square from 6:00-6:30pm for 365 consecutive
    days starting July 26. We are asking you to volunteer to express your
    solidarity as you see fit on a day that you are available during the next
    365 days. You would need to stand alone, be over 16 years of age, and spend
    the half hour doing whatever you'd like to do to show your support and
    solidarity.

    To volunteer to take part, email iransolidaritynow@gmail.com with your name,
    email and mobile number as well as the dates you are available. We will than
    get back to you with a confirmed date. We aim to film or photograph all the
    daily acts of protest and solidarity.

    If you do not live in London and want to take part or organise daily acts of
    solidarity in other cities contact us so we can help you. You can also
    organise a flash mob that can highlight the situation in Iran, set up
    information tables or mobilise support for our campaign. You can set up Iran
    Solidarity groups at your schools and universities, neighbourhoods and
    workplaces - similar to the anti-apartheid groups that helped get rid of
    racial apartheid in South Africa. You can join us if you haven't already
    done so and get others to join, volunteer your time and skills, donate and
    raise funds or help organise speaking tours and public meetings. Please feel
    free to download Neda masks and posters and those calling for the
    prosecution of Ali Khamenei for crimes against humanity from our website to
    take to protests or for your own acts of solidarity. You can also download
    and hand out the leaflets and postcard available on our site.

    We have a responsibility and duty to unite to support a hugely important
    movement in Iran that will help the people of Iran and the world in
    heralding a new dawn.

    We can and will make a difference; the future is ours!

    For more information, visit our website: www.iransolidarity.org.uk or blog:
    http://iransolidarity.blogspot.com/ or contact:
    Maryam Namazie
    Campaign Organiser
    BM Box 2387
    London WC1N 3XX, UK
    Tel: +44 (0) 7719166731

    (ingezonden)

    BeantwoordenVerwijderen