Een vrije Noordin Top blijft een reële dreiging.

De bomaanslagen op de Marriot en Ritz-Carlton hotels in Jakarta afgelopen vrijdag zijn zonder twijfel de meest effectieve terroristische aanslagen in Indonesië sinds de eerste Bali bombing in 2002.

Deze actie deed alle euforie teniet die was ontstaan na de herverkiezing eerder deze maand van Susilo Bambang Yudhoyono als president van Indonesië. Verhoudingsgewijs vielen er meer buitenlandse doden dan in alle aanslagen sinds Bali 1. De aanslagen lieten ook nieuwe tactieken zien aangezien de actie lijkt te zijn georganiseerd vanuit een van de kamers van het Marriott. De aanslag was gericht op zakenlieden, wat grote schade zou kunnen aanrichten aan de Indonesische economie. Uiteindelijk werd er ook nog een direct resultaat geboekt middels het afgelaste bezoek van Manchester United aan Indonesië.

De bomaanslagen hebben Yudhoyono zo van zijn stuk gebracht dat hij ten onrechte een link heeft gelegd tussen deze actie en de post-electorale teleurstelling. Daarmee heeft hij zich de woede van zijn tegenstanders op de hals gehaald en zij onderzoeken nu de mogelijkheid om Yudhoyono op legale wijze aan te klagen.

Onbedoeld heeft de president ook een belangrijk aspect van jihadisme in Indonesië onder de aandacht gebracht: het is niet direct gericht tegen de staat. Buitenlanders en Indonesische christenen zijn het belangrijkste, zo niet het enige, doelwit van de jihadisten.

Evenals andere goed geïnformeerde waarnemers, ziet voormalig Jemaah Islamiah-lid Nasir Abas in de laatste aanslagen de hand van zijn Maleisische landgenoot Noordin Top die de afgelopen tien jaar vrijwel voortdurend voortvluchtig is geweest. In die periode heeft Noordin de eerste aanslag op het Marriott (2003), de aanslag op de Australische ambassade (2004) en de tweede Bali bombings in 2005 georganiseerd.

Een van zijn bondgenoten merkte ooit op dat Noordin zich het liefst uitdagend midden in de leeuwenkuil schuilhoudt (het Indonesische equivalent is trouwens de ‘tijgerstal’). Bedoeld wordt Java, in het bijzonder Centraal Java, waar JI zich oorspronkelijk ontwikkelde vanuit de Ngruki school bij Solo en waar de bewaking wordt verondersteld nog strenger te zijn dan elders. Anderen daarentegen zijn naar Sulawesi of de Filippijnen gevlucht.

Noordin kan het best worden beschouwd als opvolger van de JI-sleutelfuguur Hambali; hij neemt hetzelfde soort risico’s, en hij is evenzeer op actie gericht en wars van hiërarchie. Ook recruteert hij volgelingen waar hij maar kan. Pas na Noordins eventuele arrestatie zullen we weten of hij zijn gaven als organisator en bommaker heeft overgedragen aan anderen. Maar men verwacht dat Noordin de dood verkiest boven overgave, waarmee hij de wereld onschatbare informatie zou onthouden.

Noordin verschuilt zich onder andere personages en verandert zijn voorkomen door zich te scheren of door een nieuw type baard te laten groeien. Hij brengt veel tijd door met het binnenshuis lezen van de Koran. Hij traint en motiveert ook nieuw gerecruteerden. Misschien dat hij tegenwoordig zelf de rechtvaardiging voor zelfmoordaanslagen aandraagt, ook al is hij geen islam-geleerde. Voor het kleine aantal Indonesiërs dat zich voelt aangetrokken tot de jihad heeft Noordin zonder twijfel een enorm charisma.

De Indonesische politie heeft een ambitieus ‘deradicaliserings’programma gevoerd, waarbij men verscheidene vooormalige leden van JI voor zich heeft weten te winnen. Maar de ideologie van Noordin en zijn volgelingen is waarschijnlijk immuun.

Indonesische jihadisten zijn ervan overtuigd dat bepaalde verzen uit de Koran eerdere verzen, geschreven in een vroegere periode uit het leven van de profeet, teniet doen. Dit wordt verwoord in de uit 2005 stammende tekst ‘Jihad zaaien, terreur oogsten’.

Laten we deze zienswijze eens nauwkeurig bekijken. Mohammed begon met een kleine schare medestanders in Mekka. Dit dwong hem om compromissen te sluiten in onderhandelingen met zijn tegenstanders en anderen die doof waren voor de roep van de islam. Doordat hij zijn positie wist te verstevigen kon hij een minder verzoenlijke houding aannnemen. Een vers dat karakteristiek is voor de eerste periode is het volgende: “Er is geen dwang in religie.” Maar dit wordt ongedaan gemaakt door een later vers als “O profeet, voer oorlog tegen de ongelovigen en hypocrieten.”

De schrijvers van ‘Jihad zaaien’ gebruikten deze methode en citaten van westerse schrijvers die Amerika’s zogenaamde oorlog tegen de islam bevestigen, ter rechtvaardiging van de bomaanslagen in Bali, en op het Marriott en de Australische ambassade. Hun tekst is op academische leest geschoeid, inclusief 396 voetnoten en een bibliografie van meer dan 200 boeken en artikelen. Niet gemakkelijk te weerleggen.

Als een nieuwe aanhanger met weinig of geen kennis van het Arabisch of de islam bezwijkt voor de invloed van een legendarische figuur als Noordin die zelfmoordaanslagen weet te verdedigen, lijkt de strijd tegen radicalisering bij voorbaat een verloren strijd.

Zolang Noordin een vrij man blijft zal terrorisme een reële dreiging blijven in Indonesië.

Ken Ward – Vertaling: Kees Bakhuyzen, Hoeiboei

Deze tekst verscheen op 20 juli in de Sydney Morning Herald: Seen by some as a legend, Noordin is a potent threat.

Ken Ward is een vooraanstaand Indonesiëspecialist en was voormalig werkzaam bij de Australische inlichtingendienst Office of National Assessments.