Academische bundels

Een universiteit is een academische organisatie. Dat wil zeggen dat wat er daar gebeurt niet alleen moet passen binnen wat we in Nederland van organisaties gewend zijn, maar ook moet voldoen aan de eisen die de internationale  wetenschapsbeoefening pleegt te stellen. Het is niet zo eenvoudig aan beide pakketten van eisen tegelijkertijd te voldoen. Bij de samenstelling van academische bundels wordt dat zichtbaar. Voelbaar. En dat is niet altijd leuk.

Kijk, dat werkt zo. Het idee wordt geboren. Hoog en laag in de afdeling waar het plan is ontsproten wordt gevraagd een stuk bij te dragen. Onderzoekers en publicisten van elders worden uitgenodigd. Financiering wordt veilig gesteld. Inrichting, onderwerp en lengte van de bijdragen wordt afgesproken. Er worden nog meer auteurs benaderd. Er worden deadlines vastgesteld. Die kunnen niet te dichtbij liggen, want iedereen heeft al zo zijn plannen, en daar zat deze bundel wel zeker niet bij. Nu krijgen we een periode van rust.

Op de datum van de afgesproken deadline wordt er geen enkel artikel ingeleverd. De redacteur stuurt nu een herinnering rond, en de meeste auteurs beginnen met nadenken, en schrijven. Een paar maanden later wordt er een aantal artikelen ingeleverd. Een jaar na de deadline is het meeste vaak wel binnen. Maar wat blijkt, tot grote schrik van de eindredacteur/organisator van de bundel? De meest prestigieuze namen, die de meeste macht uitoefenen binnen de academische organisatie waar hij zelf onder valt, hebben nog niets ingeleverd.

Er breekt nu een periode van beleefd soebatten aan. Gewoon een bundel uitgeven zonder bijdragen van deze niet-inleveraars is sociaal binnen de eigen organisatie niet haalbaar. Dat zou de heersende mandarijnenstand wraakzuchtig maken. Dat zou de soebattende redacteuren persoonlijk de kop kunnen kosten, in academische zin dan altijd nog. De mandarijnen kunnen immers het voetvolk maken en breken.

De vroege inleveraars worden nu langzaam steeds bezorgder. Tegen de tijd dat de bundel verschijnt, is hun bijdrage verouderd! De vroege inleveraars zijn degenen die binnen de organisatie de minste macht en invloed hebben. Zij zouden (als ze nog jong zijn) zo’n extra publicatie er bij goed kunnen gebruiken. Gaan ze navraag te doen over de verschijning van de bundel, dan zijn ze in de ogen van de redacteur zeurpieten. Dat is nadelig voor hun carrière. Gaan ze er niet achterheen, hebben ze in het beginstadium van hun onderzoeksloopbaan weken lang niks uitgevoerd dat tot enig resultaat heeft geleid. Dat is ook nadelig, zij het minder dan zeuren. Toch kan (gelukkig alleen in zeldzame gevallen) bij een beoordeling voor een vaste aanstelling zo’n moeilijk verklaarbare periode van ogenschijnlijk niets doen een beginneling noodlottig worden.

Nu gebeurt er een wonder. Bij een kop koffie in het buitenland, tijdens een congres of een onderzoeksreis, biedt een redacteur van een gezaghebbend wetenschappelijk tijdschrift plotsklaps de mogelijkheid het stuk in dat tijdschrift te publiceren! Dat is vele malen prestigieuzer dan die suffe bundel van de eigen faculteit, maar de onmiddellijke leidinggevende raadt het sterk af om op dat aanbod in te gaan, in het belang van de sociale harmonie binnen de lokale dierentuin: ‘Als het stuk eerst in dat prestigieuze blad komt te staan, hoeft het niet meer in die bundel te komen’. Dat klopt natuurlijk.

De vroege inleveraar zucht, maar legt zich er bij neer. Uiteindelijk zou het ook raar zijn als die bundel uitkomt zonder een stuk van hem erin. En voor een geheel nieuw stuk voor die bundel is het te laat, bovendien is het verschijnen van dat nieuwe stuk even onzeker als de verschijning van die bundel als geheel. En de redacteur van de bundel zal haast zeker gaan zeggen dat het nieuwe stuk ‘niet binnen de overeengekomen opzet van de bundel past’. Een poging het oorspronkelijke stuk terug te halen en een nieuw stuk aan te leveren zou haast zeker ook als ‘gezeur’ worden opgevat, met alle noodlottige gevolgen van dien.

Vroege inleveraars die niet jong meer zijn, kunnen één ding doen: er van dromen dat er postuum ooit een bundel van hen zal worden uitgegeven met daarin alle bijdragen die ze geschreven hebben voor academische bundels die niet zijn doorgegaan omdat de machtigste mandarijnen uit het vakgebied het hebben laten afweten, vaak omdat hun huis verbouwd moest worden, of hun tuin opgeknapt.

Maar ja, die postume bundel van zo’n inleveraar-op-tijd is natuurlijk wel verouderd als-ie verschijnt. En niet alleen verouderd, hij verraadt al evenzeer dat de auteur zich niet voldoende heeft weten aan te passen aan de alleszins redelijke eisen van de organisatie die belast was met het plannen van de wetenschapsproductie.

Er verschijnen tot op de dag van vandaag academische bundels die op deze manier tot stand gekomen zijn. Ze passen binnen de hiërarchie van de academie. Het komt niet zo vaak voor dat het veelgeciteerde bestsellers worden.

HansJansen