Amsterdam-Oost, het wonderland van Fatima Elatik

Door Carel Brendel


Amsterdam-Oost gaat onder Fatima Elatik van affaire naar affaire. De afgetreden stadsdeelvoorzitter kon terugkeren door een massieve lobby van de plaatselijke PvdA-leiding. Daarna volgden nieuwe toestanden met subsidies en dure debatavonden. Een nog onbekend wapenfeit: De aanstelling van een radicaliseringsexpert die zich verheugde over de moord op Theo van Gogh: “Joepie wat ben ik vandaag zo vrolijk.”

De Amsterdamse politiek kent vreemde verschijnselen. Maar het wonderlijkste van alles is wel de hardnekkigheid, waarmee

Fatima Elatik in het zadel wordt gehouden. Is er een nieuwe tweecomponentenlijm uitgevonden? Is Bisonkit een verbeterd product aan het uittesten aan de oevers van het IJmeer? Elatik, in 2009 op het schild gehesen in stadsdeel Zeeburg en na een stadsdeelfusie nu de voorzitter van Amsterdam-Oost, lijkt door magische krachten vastgekleefd aan het pluche.

In dit wonderlijke krachtenveld speelt met name de lokale PvdA-top een rol, veronderstelde ik in een eerder weblog over haar raadselachtige comeback in het najaar van 2010. Elatik en partijgenote Germaine Princen traden af in verband met de affaire rond het muziekcentrum MuzyQ. Voor de financiële strop was in eerste  instantie Princen verantwoordelijk. Maar ook de positie van Elatik was volgens haar eigen PvdA-fractie onhoudbaar geworden als gevolg van haar amateuristische optreden.
In normale gevallen is het na zo’n motie van afkeuring over en uit. Maar de politiek in Amsterdam-Oost is geen normaal geval. Binnen een week moest Meint Helder, de architect van Elatiks val, zijn excuses aanbieden. Met pek en veren werd de fractieleider op de Diemerzeedijk gedumpt. Princen kreeg de volledige schuld toegeschoven voor het MuzyQ-debacle. Elatik kon echter terugkeren onder het uitroepen van ‘weglopen is oude politiek’. Inderdaad, aan het pluche blijven plakken, dat is pas nieuwe politiek!

Hoe was dit mogelijk? “Hier ligt een mooie uitzoektaak voor ijverige journalisten,” schreef ik op 15 november 2010. Dertig jaar geleden zouden ambitieuze stadsverslaggevers van Het Parool hier een dankbaar onderwerp hebben gevonden. Die mooie tijden zijn voorbij. In dit geval nam echter Elsevier-verslaggever Wierd Duk het voortouw. Het resultaat verscheen op 18 december 2010 in het kerstnummer van het weekblad. Het was een profiel onder de kop ‘Fatima, zonnekoningin van Amsterdam-Oost; Troetelkind van links, haatobject van rechts’.

Duk had een uitgebreide rondgang gemaakt langs de voor- en tegenstanders van Elatik. Het resultaat was een evenwichtig portret met alle goede en slechte eigenschappen van de omstreden politica. Maar de reportage beschreef ook in detail hoe de ‘partijbonzen’ van de PvdA hadden ingegrepen om haar politieke carrière te redden.

De Elsevier-reporter: “Tijdens de rumoerige raadsvergadering die Elatiks herverkiezing mogelijk maakte, waren vertegenwoordigers van haar allochtone achterban nadrukkelijk aanwezig. ‘Haar hofhouding duikt altijd op,’ zegt Bas van Vliet van oppositiepartij Meerbelangen. Elatik had bovendien de steun van de partijtop. Haar terugkeer zou zelfs zijn afgedwongen door partijmastodonten als oud-burgemeester Job Cohen en wethouder Lodewijk Asscher. Elatik: ‘Hallo, ik kreeg zo veel shit over me heen. Ik werd al “de vrouw van 30 miljoen” genoemd. Dan mag je toch steun van je partij verwachten?’

Lokale partijbonzen als Bouwe Olij, voormalig stadsdeelvoorzitter in Oud-West, en ex-wethouder Jelle Prins, waren er om haar bij te staan – en zo te zien om de fractie tijdens schorsingen te adviseren. SP-raadslid Gerard van de Molen ergerde zich een ongeluk: ‘Ze proberen zelfs mij te vertellen wat ik moet doen. Die PvdA’ers beschouwen Amsterdam gewoon als hun wingewest.’ Bouwe Olij windt geen doekjes om het belang van Elatik voor de Amsterdamse sociaal-democraten: ‘Zij is een stemmenkanon.’ ”

Verderop schreef Duk: “Van Elatik is immers bewust een ‘beeldmerk’ gemaakt. Als je haar ziet lopen in het stadsdeelhuis, omringd door haar medewerkers, Marokkaanse vrienden en familieleden – haar ‘hofhouding’ – dan is Fatima Elatik duidelijk een instrument van haar partij: deze Marokkaanse is de link naar het moslimelectoraat. De PvdA vond in haar die weerbare, zelfbewuste moslima die Marokkaanse stemmen trekt voor de blanke mannen aan de partijtop. En ‘Fatima’, zoals iedereen – inclusief de baliemedewerksters van het stadsdeelhuis – haar noemt, beseft terdege hoe belangrijk het is om dit imago in stand te houden.”

Elatiks terugkeer werd mede mogelijk gemaakt door de stedelijke VVD. In Amsterdam is het namelijk mores om de heersende PvdA niet te veel voor de voeten te lopen. Liberale leiders als Eric van der Burg spraken openlijk hun steun uit voor het troetelkind van de Amsterdamse sociaal-democratie. Marianne Poot,  aanvoerder van de liberalen in Oost, weigert echter om zich te schikken in de politieke orde van de hoofdstad. Sindsdien komt met name door toedoen van haar fractie de ene na de andere Elatik-affaire in de publiciteit.

De titel ‘zonnekoningin van Oost’ verscheen voor het eerst in De Telegraaf van 25 november. Elatiks divagedrag zou onder meer blijken uit het regelen van een permanente huurauto. De ’diva’ verdedigde zich met het argument dat dit voertuig nodig was voor haar veiligheid. Sinds de moord op Theo van Gogh wordt ze namelijk regelmatig bedreigd. Behalve de VVD klaagden echter ook SP en de lokale partij Meerbelangen dat ze niet waren ingelicht.

In maart van dit jaar trok de VVD aan de bel toen het gesubsidieerde jongerencentrum Asri rond de Statenverkiezingen een verkiezingscampagne voerde tegen het zittende kabinet. Dat gebeurde onder de leus ‘toekomst of terug naar 1939’. Deelraadslid Rik Torn: “Het is raar dat een club die bijna 20.000 euro subsidie krijgt, een zeer actieve campagne voert die de sociale cohesie in het stadsdeel niet ten goede komt.”

Een maand later haalde Torn opnieuw de Telegraaf met kritiek op een debattenreeks onder de naam Verbinden in Oost. De organisatie hiervan kostte in totaal 40.000 euro en daarvan gingen er 18.000 op aan managementkosten. Deze ’geldsmijterij’ was volgens Torn tot stand gekomen zonder zeggenschap van de deelraad. Aanvankelijk zou het op deze avonden gaan over de ’verrechtsing’ van de samenleving. Na kritiek op de politiek vooringenomen stelling werd dit veranderd in ’verharding’ van de amenleving.

Torn had, aldus de Telegraaf (19 april 2011), ook kritiek op de inschakeling van jongerencentrum Argan. Hij noemde dit ’opmerkelijk’. “Niet alleen is het saillant dat de beleidsmedewerker Polarisatie van stadsdeel Oost, de voormalige voorman van Argan, de opdracht aan Argan heeft toegekend, maar grotendeels zelf het werk voor de reeks heeft gedaan. De bewuste beleidsmedewerker is persoonlijk door stadsdeelvoorzitter Fatima Elatik in dienst genomen.”

Het gaat in dit geval om Mohamed Azahaf, radicaliseringsexpert in Amsterdam-Oost. Hij was vijf jaar lang ’het gezicht’ van Argan totdat Elatik hem in 2009 naar Zeeburg haalde. Tegen AT5 vertelde de jongerenwerker bij zijn vertrek hoe hij in 2004 na de moord op Theo van Gogh bijna 12 uur per dag in touw was. Azahaf liet destijds in straatinterviews ‘horen dat we het niet eens zijn met wat er is gebeurd’.

“Niet alleen dat, we zijn het ook niet eens met wat er gebeurd is met onze moskeeën, met onze islamitische scholen. Daar ben ik hier voor vandaag en niet alleen om te laten horen dat ik tegen de dood ben van Theo van Gogh.” Terugblikkend omschreef hij zijn werk in die dagen als dat van een  brandweerman.

Azahaf beleefde zijn moment of fame toen Argan werd uitverkoren voor een bliksembezoek van koningin Beatrix en andere hoogwaardigheidsbekleders. De jongerenwerker was verheugd over de komst van de Majesteit, van burgemeester Job Cohen en wethouder Ahmed Aboutaleb. De vrijwilligers van Argan spanden zich in voor een dialoog tussen de bevolkingsgroepen, meldde Trouw op 18 november 2004.

De bezoekende autoriteiten wisten niet dat hun gastheer Azahaf op dat moment niet alleen als brandweerman maar ook als brandstichter aan de gang was. De in 1983 geboren jongerenwerker had een persoonlijke website (moaz-weblog.nl) waarin hij zich allerminst als bruggenbouwer en bemiddelaar manifesteerde. Op 3 december 2004 – enkele weken na het bezoek van Beatrix – publiceerde hij daar ‘een brief van een broeder’. Enkele citaten: “Hoe kan je als jongen of meisje die alleen bid in de maand ramadan of geen hooffdoek draagt zeggen dat je een moslim bent hoe kunnen deze mensen praten over de islam als ze de regels van allah niet volgen.”

Verderop volgt een vervloeking van de Verenigde Staten: “Zien jullie niet wat er gebeurt met amerika aarbevingen, orkanen, vulkaanuitbarstingen. Jullie gaan me toch niet zeggen zoals zij dat ook doen dat dit natuurrampen zijn nou dan is dat wel heel toevallig dat die natuurrampen alleen maar in amerika zijn of in australie. Mense denk na en je zult je antwoorden krijgen op je vragen. Mensen allah gaat over op bestraffing nadat hij de mensen heel vaak de kans heeft gegeven. Hij bestraf pas als mensen een gevaar worden voor het geloof. Waarlijk bij allah mensen willen niet luisteren. En de bosbranden van en in amerika zijn zeker ook natuurrampen. Mensen dit is de straf van allah voor wat zij allemaal doen met onze broeders en zusters in irak, palestina en afghanistan. Mensen ik gun amerika alleen de straf van allah, want dat is wat ze verdienen. Zij denken dat ze de machtige zijn en de heerser van de wereld zijn , maar waarlijk er is een heerser en een machtige en dat is allah soebhana watala.”

Een tekst met de zelfde titel ‘Een brief van een broeder’ met exact dezelfde interpunctie en spelfouten verscheen op 2 december 2004 op het Marokko Forum, geplaatst door Azahaf83, het alias van Mohamed Azahaf. Deze reaguurder was ook al bij de buitenwacht opgevallen op de dag van de moord op Van Gogh – bijvoorbeeld bij bezoekers van het Audiforum (pagina 11). Zij waren verbijsterd omdat Azahaf83 op Marokko.nl als volgt reageerde op het drama in de Linnaeusstraat: “Joepie wat ben ik vandaag zo vrolijk oh zo vrolijk ben ik nog nooit geweest. Hoy hoy joepieeeee 1 weg nog twee te gaan.” Nog twee te gaan, dat sloeg onmiskenbaar op de eveneens met de dood bedreigde politici Ayaan Hirsi Ali en Geert Wilders.

Wie dit leest, beseft hoe de Nederlandse autoriteiten – die de jongeren van Argan belangrijker vonden dan de getroffen familie Van Gogh – destijds bij de neus zijn genomen. Azahafs ontboezeming direct na de moord is nooit naar buiten gekomen. Maar het religieuze fanatisme van zijn website werd later openlijk besproken op het internetforum van de hoofdstedelijke PvdA, tijdens een discussie over een artikel van de lokale voorman Lodewijk Asscher. Daar klaagde Azahaf dat Amsterdam de islam niet accepteerde. De geharnaste PvdA-critica Bernadette de Wit opende de tegenaanval. Ze werd bijgevallen door D66-lid Ger Kranendonk, die de jongerenwerker ‘een gevaar voor onze burgerrechten’ noemde en uitgebreid van zijn website citeerde. “Alle vrouwen moeten hoofddoeken om, en alle Nederlanders moeten zich tot Allah bekeren. Want, zo schrijft deze jongeman uit Slotervaart, waarom hebben zijn ouders dan hier in Nederland moskeeën neergezet? Uiteindelijk, dat is zijn grote wens, zullen alle vijanden van de islam vernietigd worden.”

Azahaf verklaarde dat hij niet in Slotervaart woonde. Maar hij ontkende ook – in strijd met de waarheid – dat hij een eigen weblog had. Kranendonk noemde echter man en paard: de website moaz.web-log.nl. Hij citeerde uitvoerig uit de onverdraagzame teksten. In de discussie meldde zich ook nog PvdA-lid Ali Riza Karacaer, die het weblog van de aangevallen partijgenoot eveneens had gelezen en de inhoud sterk afkeurde.

Met heel veel goede wil kunnen Azahafs radicale uitlatingen worden afgedaan als onbezonnen reacties van een jonge moslim, die op internet een uitlaatklep zocht voor zijn gevoelens. Maar je vraagt je wel af waarom Elatik uitgerekend deze extremist aan haar ‘hofhouding’ heeft toegevoegd voor de bestrijding van polarisatie en radicalisering. Was het onwetendheid? Onnozelheid? Onverschilligheid? Verbijsterend is het wel.

Ondertussen is Amsterdam-Oost in een nieuwe affaire beland. Het stadsdeel is het mikpunt van spot wegens de subsidiëring van de meest vreemdsoortige activiteiten. De subsidies vallen onder GroenLinkser Lieke Thesingh, die het geld voor een cursus Surinaams hoofddoekvouwen verdedigt met een verwijzing naar de slavernij van 150 jaar geleden. Ook deze zaak is aangewakkerd door de VVD en straalt af op het imago van Elatik.

Kort na haar omstreden terugkeer beklaagde Elatik zich tegen het Parool over de enorme tegenstand tegen haar persoon. Ze zou alleen maar op de korrel worden genomen omdat zij moslima, Marokkaanse en van de PvdA is en een hoofddoekje draagt. Alles overziende vermoed ik eerder het omgekeerde. Elatik zit alleen nog maar op haar plek omdat zij moslima, Marokkaanse en van de PvdA is en een hoofddoekje draagt.