De gevolgen van het cultuurrelativisme


De gevolgen van het cultuurrelativisme

Religie noch afkomst mag een beroep op overtreding van de wet rechtvaardigen.
Frits Bolkestein

Uit: DIRK VERHOFSTADT IN GESPREK MET PAUL CLITEUR: EEN ZOEKTOCHT NAAR HARMONIE, Houtekiet 2012. (403 pagina's) Bestellen?

29. Sinds een tiental jaar wordt er felle kritiek gegeven op het cultuurrelativisme. Wat houdt dat in?

PC: Het cultuurrelativisme is de opvatting dat alle culturen en culturele uitingen gelijk zijn. Je kan nooit de ene cultuur de voorkeur geven boven de ander. Althans een dergelijke voorkeur is dan nooit meer dan een smaakoordeel waarvoor geen redelijke argumenten zijn aan te dragen die anderen zouden kunnen overtuigen.

29.1. Wat is er mis met het cultuurrelativisme? Net zoals Protagoras zou men kunnen stellen dat we de regels waarnaar we leven, ontlenen aan de maatstaven van de samenleving waarin men leeft. 

PC: Er is niets mis met cultuurrelativisme in de zin dat we sommige van onze waarden en normen nu eenmaal van onze directe omgeving hebben gekregen. Het klassieke voorbeeld is links of rechts houden in het verkeer. Je kan niet zeggen dat de Britten aan de verkeerde kant van de weg rijden en wij aan de goede kant van de weg. Zij zijn gewend links te rijden, wij rechts. Dat geldt ook voor sommige morele regels. Allerlei regels over groeten, het familieleven, de wijze waarop we omgaan met onze vrienden – het zijn allemaal cultureel bepaalde zaken en daarbij kan men verschillende standpunten innemen. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat dit geldt ten aanzien van alle morele regels. We kunnen niet zeggen dat wij nu eenmaal gewend zijn alle mensen gelijk te behandelen en dat nazi’s nu eenmaal gewoon waren homo’s, zigeuners en joden te verbranden. ’s Lands wijs, ’s lands eer.
Dat zou absurd zijn. Het erkennen van het legitieme karakter van een zekere mate van culturele pluriformiteit wil niet zeggen dat alles relatief is. Je moet een minimale kern van universele waarden aanvaarden en die norm is gelijke behandeling. Zoals de ethicus Peter Singer duidelijk maakt, wil dat niet zeggen dat mensen feitelijk gelijk zijn. Waar we het over hebben, is equal concern (gelijke zorg) of, meer uitgebreid, the principle of equal consideration of interests (het beginsel van de gelijke belangenbehartiging).

29.2. Jarenlang hebben verlichte mensen, ook sociaaldemocraten en liberalen, het cultuurrelativisme ondersteund en toegepast. Zelfs vandaag vind je vooral in linkse kringen nog steeds kritiek op de manier waarop we praten over andere culturele gebruiken. Voor hen is het cultuurrelativisme een dogma.

PC: Het is inderdaad hardnekkig. Ik denk dat de ‘vreemde cultuur’ de ‘maatschappelijke klasse’ heeft vervangen. Ik bedoel: in socialistische en sociaal-democratische kringen was het gewoon op te komen voor de armere maatschappelijke klassen. Maar die maatschappelijke klasse is langzaam etnisch geworden, in de zin dat het in de westerse wereld vooral immigranten zijn die tot de armere sociale klassen behoren. Dan wordt het enigszins progressief om voor de belangen van die ethnisch-religieuze minderheden op te komen. Vandaar is het maar een kleine stap naar het gaan beschermen van de cultuur van die ethnische klasse – wat die cultuur ook moge zijn. Dat laatste is natuurlijk van belang. Ook al schendt die cultuur idealen van de van oudsher progressieve sociaaldemocratische cultuur, zoals de maatschappelijke gelijkheid van mannen en vrouwen bijvoorbeeld, dan nog blijft men die cultuur van die ethnische en religieuze minderheden verdedigen.
Volgens mij is dit een fatale vergissing. Marx en Engels kwamen op voor de belangen van de arbeidende klasse. Hedendaagse postmodernisten en andere cultuurrelativisten komen op voor de cultuur van niet-westerse immigranten. De misvatting is dat het altijd in het belang van die niet-westerse immigranten is dat men hun cultuur niet ter discussie stelt. Begrijpelijk allemaal, maar het is een misverstand dat veel ellende heeft veroorzaakt. Hetzelfde misverstand heb je met respect en tolerantie. Uit respect zou je iemands diep gekoesterde overtuigingen niet kritisch mogen bekijken. Dat is onjuist. Respect voor iemands persoonlijkheid betekent dat je hem tegenspreekt in zijn overtuigingen als die niet sporen met jouw eigen overtuiging. En tolerantie betekent dat je gedoogt dat iemand jou tegenspreekt in jouw overtuiging die voor een secularist, atheïst of agnost even diep kan zijn als voor een gelovige.

29.3. We leefden lange tijd in de veronderstelling dat het multiculturalisme het ideaal was, en dat we daarom geen kritiek mochten uiten op bepaalde praktijken in andere culturen. Vandaar het afkalven van waarden als kritiek en publieke discussie.
PC: Zo zou je het inderdaad kunnen formuleren. Deze waarden, liberaal-humanistische waarden eigenlijk, zijn onder de vlag van een nieuwe ideologie die in de jaren zeventig en tachtig van de 20ste eeuw opkwam onder druk komen te staan: de ideologie van het multiculturalisme. Dat multiculturalisme is ontwikkeld door politieke filosofen als Charles Taylor en Bhikhu Parekh en heeft een stevige greep gekregen op het denken over sociaal beleid. Tegenwoordig wordt het gelukkig zwaar bekritiseerd door Brian Barry, Rumy Hasan, Melanie Phillips en Christopher Hitchens. Maar hoewel het intellectueel op zijn retour is, is het multiculturalisme als een soort gesunkenes Kulturgut nog steeds invloedrijk. Susan Moller Okin formuleerde een kritiek op het multiculturalisme onder de titel Is Multiculturalism Bad for Women?

29.4. Hoe komt het toch dat die visie van het cultuurrelativisme zo sterk in de Europese samenlevingen is doorgedrongen? Kan dat te maken hebben met een soort schuldgevoel ten aanzien van het kolonialisme?

Pascal Bruckner
PC: Dat standpunt is overtuigend is uitgewerkt door Pascal Bruckner in La tyrannie de la pénitence: essai sur le masochisme occidental. Bruckner behandelt hierin de westerse preoccupatie met de eigen zonden. Natuurlijk, slavernij, de Holocaust, racisme en imperialisme – het is allemaal deel geweest van de westerse beschaving. Maar men kan ook doorschieten in schuldbelijdenis, zodanig dat het iets suïcidaals krijgt. Dat gebeurt er op dit moment in het Westen, aldus Bruckner. Het westers schuldgevoel heeft pathologische trekken aangenomen en dat belemmert ons ervan bepaalde misstanden aan de orde te stellen. We denken dat we niet meer het morele recht hebben om misstanden elders aan de kaak te stellen en daardoor gaan we het lijden gedogen. Daar is uiteindelijk niemand bij gebaat. Vanuit een individualistisch perspectief (de mens is verantwoordelijk voor zijn eigen daden, niet voor die van voorgaande generaties) kan je je dus niet gaan verontschuldigen voor wat voorgaande generaties hebben gedaan. Wat je wel kan doen en ook moet doen, denk ik, is altijd aangeven waar je staat bij een moreel dilemma. Ik heb een maand les gegeven aan een universiteit in Ghana. In Ghana is nog veel Nederlandse invloed aanwezig door de slavenhandel waarin de Nederlanders actief waren in vroeger eeuwen. In Cape Coast staat een voormalig Nederlands slavenfort van waaruit de slaven werden verscheept naar Europa. De gids die ons er rondleidde nodigde, ons uit even in het kleine kamertje te gaan zitten waarin de slaven i in erbarmelijke omstandigheden werden opgesloten en hij deed even de deur op slot. Als grapje. Om heel even contact te krijgen met het gevoel dat die slaven moeten hebben gehad. Moet ik mij schuldig voelen over de slavenhandel? En jij over het Congobeleid van Leopold II? Dat geloof ik niet. Maar van ons kan wel worden gevraagd dat we ons duidelijk uitspreken over wat in het verleden is gebeurd.

29.5. Als de westerse cultuur schuldig is aan de slavernij en de Holocaust, kan je dan nog wel zeggen dat de westerse cultuur beter of zelfs superieur is aan andere culturen? Zijn alle culturen dan niet gelijkwaardig? En als culturen niet gelijkwaardig zouden zijn, hoe kan je dan de stelling verdedigen dat mensen wél gelijkwaardig zijn? 

PC: Ik geloof dat mensen gelijkwaardig zijn, culturen niet. Je kunt ook niet verdedigen dat én mensen én culturen gelijkwaardig zijn. Want als mensen gelijkwaardig zijn en je treft een cultuur aan waarin die gelijkwaardigheid van mensen met de voeten wordt getreden, dan moet je die cultuur afwijzen als minder goed of minder waard dan een cultuur waarin mensen wel gelijk worden behandeld.

29.6. Cultuurrelativisten zullen die uitspraken een vorm van arrogantie en superioriteitsdenken noemen. Met welk recht, en ik bedoel dit in de strikt filosofische zin, mogen wij medemensen veroordelen omwille van praktijken die ze al honderden jaren toepassen in hun eigen cultuur?

PC: Ja, die kritiek van arrogantie en superioriteitsdenken ligt mensen voor in de mond bestorven. Dat is tragisch. Het zit ook heel diep. Alan Blooms The Closing of the American Mind begint met de stelling dat alle studenten denken dat de westerse cultuur ook maar een cultuur is die niet meer waarde heeft dan andere culturen. Wie dat dogma ter discussie stelt, is arrogant. Toen ik dat voor het eerst las in 1987, had ik nog niet zoveel ervaring met studenten en dacht ik dat Bloom overdreef. Inmiddels weet ik dat dat hij gelijk heeft. Studenten denken dat echt. En ze denken het ook bijna allemaal. Ik geef les aan rechtenstudenten aan de Leidse universiteit en geef elk jaar aan 1.000 nieuwe studenten les. Zij denken bijna allemaal dat de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens een typisch westerse verklaring is, een codificatie van waarden die aan niet-westerse samenlevingen is opgelegd en die zij niet in vrijheid zouden kiezen. Ik ben dan geneigd te vragen: welke waarden onderschrijven mensen in niet-westerse samenlevingen dan? Willen die geen vrijheid van meningsuiting? Willen die niet zelf kunnen kiezen welke godsdienst zij aanhangen? Willen vrouwen daar niet naar school gaan? Zijn ze er tevreden mee dat zij alleen functioneren als broedmachines om (liefst) mannelijk nageslacht te produceren? Willen vrouwen daar voor overspel doodgestenigd worden? Vaak komt daar geen duidelijk antwoord op. Maar van één ding zijn ze overtuigd, namelijk dat die niet-westerlingen heel anders over deze zaken denken.

29.6.0. De vraag is dan natuurlijk: waar halen die studenten die opvattingen vandaan?

PC: Dat is niet zo eenvoudig te beantwoorden. Men kan zeggen: dat is het publicitair succes van postmodernisme en cultuurrelativisme. Dat wordt eenvoudigweg heel gemakkelijk geslikt. Michel Foucault en andere postmoderne filosofen zijn gewoon enorm modieus geworden onder een brede groep van Halbgebildeten

29.6.1. Dat komt toch neer op een gevaarlijke vorm van relativisme. Wat is het gevaar van een dergelijke zienswijze?

PC: Het cultuurrelativisme eindigt in nihilisme. De schrijver David Van Reybrouck merkt over verkiezingen in Congo op: “Zou die opgelegde democratisering een laatste vorm van kolonialisme kunnen zijn, een vorm van electorale evangelisatie waarbij meer belang wordt gehecht aan de vorm van het ritueel dan aan de inhoud?” En verder: “Wie zijn wij om anderen de les te lezen? Wie zijn wij om te beweren dat wij de waarheid in pacht hebben? Wie zijn wij nog als het op democratie aankomt? Wie zijn wij nog?” 

29.6.2. Maar wat in de Congo gebeurt is, is ook vreselijk.

PC: Zeker, ik zal het niet willen ontkennen. Maar dat betekent niet dat we nooit meer morele oordelen mogen vellen. Als we uit het koloniale verleden van het Westen de conclusie gaan trekken dat we nu niet meer voor de verbreiding van democratie in andere delen van de wereld zouden mogen pleiten dan stapelen we op een eerste fout nog een tweede fout. En dat is nu precies wat cultuurrelativisten doen.
30. Toch heeft het beschaafde Europa de Holocaust voortgebracht en werd in westerse landen als België – denk aan Leopold II in Vrijstaat Congo –, Frankrijk en Groot-Brittannië, die er nochtans verlichte ideeën op nahielden, de rechten en vrijheden in hun voormalige kolonies met de voeten getreden?

PC: In de 20ste eeuw zijn vreselijke dingen gebeurd. Het gedrag van mensen in de 20ste eeuw is soms weerzinwekkend geweest. Je verwijst naar Leopold II in Congo. Maar je zou ook aan de Nederlanders kunnen denken in de Tweede Wereldoorlog. Nergens zijn verhoudingsgewijs zoveel joden afgevoerd als in Nederland. Abigail Esman geeft in haar boek Radical State voorbeelden waaruit blijkt dat Nederland nog steeds een land is waarin antisemitische vooroordelen een rol spelen. Al die dingen hebben hier plaatsgevonden. Jonathan Glover heeft dat mooi beschreven in zijn boek Humanity: A Moral History of the Twentieth Century. Maar onze instituties zijn intussen verbeterd: de rechtsstaat, de democratie, de mensenrechten, de tolerantie, de gelijkheid – die waarden krijgen meer kans dan de waarden in vroegere eeuwen en zeker dan in een groot deel van de niet-westerse wereld. En het is absurd iemand die dat constateert van arrogantie te betichten, want hij of zij, heeft zelf geen enkele bijdrage geleverd aan die waarden. Hij of zij spreekt gewoon een voorkeur uit. Wat zou daar arrogant aan zijn? Volgens mij moet je het zo zien. De Europese of westerse cultuur biedt meer kansen op vrijheid en emancipatie voor individuen en voor minderheden dan bijvoorbeeld de cultuur die dominant is in Jemen of Afghanistan. Maakt dat westerse of Europese mensen beter dan mensen in Afghanistan of Jemen? Natuurlijk niet. De mens is min of meer overal ter wereld hetzelfde: tot het kwade geneigd maar ook met mogelijkheden tot het goede. Wel verschillen de culturele omstandigheden waarin mensen leven. Dat is ook de reden waarom er werk aan de winkel is voor hervormers. Als je beweert dat alle culturen volkomen gelijk zijn, dan is er niets meer te doen. En dat is duidelijk niet het geval. Ik vind bijvoorbeeld het bevorderen van democratie boven dictatuur een lovenswaardig ideaal. Dat wil niet zeggen dat je gewapenderhand moet ingrijpen in China. Dat stuit om het zacht te zeggen op een aantal praktische problemen. Maar je kan wel volhouden dat de Chinese cultuur niet erg democratisch is en dat de vrijheid van individuen daar behoorlijk wordt verstikt. Die laatste opmerking proberen te matigen met de stelling dat het wel erg arrogant is om zoiets te zeggen is ronduit onzin.

31. Nogal wat vrijdenkers pleiten voor een minder verregaande houding en blijven zweren bij tolerantie. Is verdraagzaamheid voldoende? 

PC: Het woord verdraagzaamheid is in de loop der tijd geheel van betekenis veranderd. En niet ten goede. Zoals ik in Moderne Papoea’s heb geprobeerd aannemelijk te maken, had het begrip verdraagzaamheid of tolerantie aanvankelijk betrekking op meningen. “Het is de deugd om meningen te dulden. En alleen maar meningen dus. Misschien moet ik om bepaalde redenen de puber met zijn knetterende brommer dulden, maar niet omdat daarmee de deugd der tolerantie wordt gepraktiseerd.” Tolerantie betekent dan dat je een ander verdraagt die dingen beweert waarmee je het fundamenteel oneens bent en die je het spreken wel kunt beletten, maar wat je om principiële redenen niet doet. Die principiële redenen worden geformuleerd in John Stuart Mills On Liberty: tolerantie brengt de wetenschap en religie vooruit, het is een elementair recht van mensen zich te uiten enzovoorts. Maar tegenwoordig wordt tolerantie als ideaal vaak ingeroepen om mensen het zwijgen op te leggen. Er wordt dan gezegd “dat mag je niet zeggen, want dat is intolerant”. Dat is een enorme omslag van betekenis. Tolerantie als ideaal wordt tegenwoordig gebruikt om een verstikkende politieke correctheid te onderbouwen. Dat werd door tal van schrijvers goed duidelijk gemaakt.
Het klassieke tolerantiebegrip moet dus weer in ere worden hersteld. Het tolerantiebegrip van: “Ik ben het in alle opzichten met u oneens, maar ik zal blijven strijden voor uw recht uw mening te uiten.” Het is een adagium dat aan Voltaire wordt toegeschreven maar in zijn werk niet precies in die formulering te vinden is. Het is wel in overeenstemming met de geest van zijn werk.
32. Ik heb de indruk dat we in vrijzinnig humanistische en atheïstische kringen hierover verdeeld zijn. Steeds meer ontwaar ik drie groepen: de voorstanders van het actief pluralisme die een relativistische houding aannemen ten aanzien van het geloof, de nieuwe atheïsten die de weg willen inslaan van een universele seculiere moraal en vasthouden aan de grondslagen van onze liberale rechtsstaat, en een bijzonder felle groep denkers die de islam als het centrale gevaar zien voor onze beschaving. Waar situeer je jezelf? 

PC: Ik voel de meeste verwantschap met jouw tweede groep: de nieuwe atheïsten die een universele moraal hooghouden en de grondslagen van een liberale rechtsstaat verdedigen. Ik heb wat aarzelingen met de term atheïsme, zoals je weet, omdat dit teveel misverstanden oproept. Daar staat tegenover dat er ook geen enkele reden is om je voor atheïsme te verontschuldigen of je licht onder de korenmaat te steken. Daarin heeft Anne Provoost gelijk met haar verrassende Atheïstisch sermoen. “Ik leid een volkomen gezond en bevredigend leven zonder dat ik religieus ben. En ik denk dat meer mensen dat zouden moeten proberen,” merkt de ideeënhistoriscus Peter Watson op. Mooi gezegd. En ook Jean Paul Sartre heeft gelijk dat wanneer men zijn religie verliest men iets nieuws kan winnen: humanisme. Het probleem is alleen dat wanneer je atheïsme als het centrale uithangbord neemt, het lijkt alsof je de afwijzing van het monotheïsme het allerbelangrijkste acht. Dat is voor mij niet het geval. Ik vind het belangrijker te zoeken naar een politiek-filosofisch arrangement waardoor gelovigen en ongelovigen met elkaar harmonisch kunnen samenleven. En dan is secularisme belangrijker. Maar als je het zo presenteert zoals jij hier doet, met die drie groepen, dan zit ik het dichtste bij de tweede groep.


32.1. Gaat de derde groep die de islam als hét gevaar voor onze westerse samenleving ziet, niet te ver?

PC: De derde groep richt zich exclusief op de islam. Dat is het geval met verschillende auteurs uit het boek dat Hans Jansen en Bert Snel hebben geredigeerd onder de titel Eindstrijd: de finale clash tussen het liberale Westen en een traditionele islam. Ook het boek dat Sam en Wim  Rooy hebben geredigeerd, De islam: Kritische essays over een politieke religie, en waarin meer dan dertig Nederlandse en Vlaamse schrijvers kritische bijdragen hebben geleverd, past in deze traditie.
Ook wanneer ik het zelf iets anders zou zeggen dan zij, heb ik wel enorme waardering voor deze auteurs. Dit zijn unieke boeken wanneer je bedenkt dat niet alleen het publieke debat, maar ook de academische arabistiek en islamkunde vrijwel geheel in het teken staat van de Edward Saïd-aanbidding. Het is een treurige zaak dat elke pluriformiteit uit het academische onderzoek verdwenen is en dat het mensen van buiten de eigenlijke vakkringen zijn die een iets ander licht op de zaak werpen. Pieter W. van der Horst heeft dit punt al aan de orde gesteld in zijn afscheidsrede De mythe van het joodse kannibalisme. Hij sprak die uit ter gelegenheid van zijn afscheid van de Universiteit van Utrecht op 16 juni 2006, en moest op last van de Universiteit Utrecht passages verwijderen. De hoofdzaak van zijn toespraak ging over het eeuwenoude antisemitisme in het christendom. Maar drie passages waren blijkbaar te controversieel. “Daarmee stuiten we op een groot en mondiaal probleem, nl. dat de islamitische wereld de fakkel van de redeloze jodenhaat van de nazi’s heeft overgenomen en met vuur en verve verder draagt.” Wat verder wou hij zeggen: “En het trieste is dat het niet gaat om kleine groepjes radicalen maar om grote massa’s gewone islamitische gelovigen die gehersenspoeld zijn door hun leiders.” En hij wou ook het volgende zeggen: “Maar geen Palestijnse wetenschapper verheft zijn stem tegen deze giftige laster, integendeel, men doet er vaak juist een schepje bovenop.” Als je de sprekerslijsten ziet op academische islamconferenties, schiet je gewoon in de lach: het is één lange apologie van de islam als godsdienst. Begrijp mij niet verkeerd, ik wil niet zeggen dat ik een heel donker beeld van de islam als godsdienst heb. Ik wil alleen zeggen dat ik het een ongezonde situatie vind dat sommige zaken niet vrij besproken kunnen worden. Hoe lang kan dat nog doorgaan? Ik vrees dat het wel eens een hele generatie kan duren. Misschien komt er pas over tien of twintig jaar een beetje verandering in.
Tegen die achtergrond zie ik het optreden van de derde groep dus als zeer positief. Ik heb ook bewondering voor veel van de religiekritiek die zij presenteren, omdat ik weet hoe slecht dat valt in bepaalde kringen. Ook heeft de derde groep gelijk dat op dit moment de islamistische extremisten een grotere bedreiging vormen dan joodse en christelijke radicalen. Salman Rushdie heeft wel eens gezegd: “If Woody Allen were a Muslim, he’d be dead by now.” Bijna niemand spreekt dat uit, maar tegelijkertijd weet iedereen dat het waar is. Het geeft aan dat christenen door een proces zijn gegaan waardoor ze kritiek accepteren. Hezelfde geldt voor joden.

32.2. En niet voor moslims?

PC: Die generalisatie zou ik over moslims niet durven maken. Ik denk dat vele moslims onverschillig staan tegenover kritiek op godsdienst, ook op de islam. Althans, vele moslims die in het Westen wonen. Het probleem is alleen dat we niet alleen te maken hebben met meerderheden maar ook met hele kleine radicale minderheden. Wanneer van een wereldgodsdienst zoals de islam slechts één procent van de aanhangers bereid is om voor het geloof de martelaarsdood te sterven, heb je een veiligheidsprobleem van kollossale omvang. Wat we moeten doen, is de invloed van godsdienst op de maatschappij in zijn algemeenheid kritisch bezien. De overeenkomsten tussen jodendom, christendom en islam zijn vergaand. 
Het is dus niet helemaal vruchtbaar om de benadering te volgen: “welke godsdienst veroorzaakt nu de meeste problemen? Ah, dan richten we ons alleen daarop!” De overeenkomsten tussen jodendom, christendom en islam zijn daarvoor te groot. De centrale leerstukken die problemen opleveren in het hedendaags religieus geweld, in het bijzonder het theoterrorisme, zijn ook in jodendom en christendom te vinden. Alleen de praktijk verschilt wel: er zijn veel meer islamistische terroristen dan joodse en christelijke terroristen.

32.3. Hoe kunnen we dat verklaren? Zit er in het Koranische denken iets fundamenteel verschillend met de andere twee geopenbaarde godsdiensten?

PC: Dat is niet zo eenvoudig. Eén lijn van argumentatie kan zijn dat jodendom en christendom een bepaalde ontwikkeling hebben ondergaan die nog niet heeft plaatsgevonden in de islam. Sommige apologeten van jodendom en christendom beweren dat deze godsdiensten intrinsiek anders zijn dan de islam. Maar dat vind ik niet overtuigend. Sommige schrijvers beweren dat die ontwikkeling van jodendom en christendom spontaan heeft plaatsgevonden. Dat ‘het jodendom en het christendom in wezen goed zijn, maar dat dat wezen even tijd nodig had om tot ontwikkeling te komen.’ Maar zo zit het helemaal niet. Vrijheid is een product van strijd. Hierin ben ik marxist. De kerk en kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders zijn vanbuiten afgedwongen hun machtspositie op te geven of concessies te doen ten aanzien van hun machtspositie. Dat geldt ook voor de monarchie. Het zou absurd en misleidend zijn te stellen dat in het instituut van het koningschap van nature een tendens besloten ligt om zich te ontwikkelen tot een constitutioneel (en dus beperkt) koningschap zoals we dat tegenwoordig kennen. Dat is een te lieve interpretatie van wat de geschiedenis voortstuwt. Koningen, zoals in Nederland Koning Willem I, II en III, werden door de parlementaire oppositie gedwongen om steeds iets meer van hun machtspositie af te staan aan vertegenwoordigende organen (‘het volk’). In België is iets soortgelijks gebeurd. En zo is dat ook met de macht van God en zijn vertegenwoordigers op aarde, zoals S.T. Joshi duidelijk maakt in The Unbelievers: The Evolution of Modern Atheism.

Dirk Verhofstadt
33. Het cultuurrelativisme is duidelijk mislukt en staat ethisch haaks op universele mensenrechten. Maar dat lijkt me ook het geval met het monoculturalisme waarbij men de mens terugbrengt tot één identiteit. Ook daarin wordt de vrijheid aangetast. Moeten we geen derde weg volgen, namelijk die van een soort kosmopolitisch humanisme? 

PC: Je hebt gelijk dat het cultuurrelativisme haaks staat op universele mensenrechten. Maar dat het mislukt is, is nog  de vraag.  Mislukt in welke zin? Het is juist erg goed gelukt, want je kan de sporen van de cultuurrelativistische ziekte overal waarnemen. Ik heb al verwezen naar auteurs als Buruma, maar het is bijna universeel. Wel neemt men in de politiek tegenwoordig meer en meer afstand van het cultuurrelativisme en hier loopt, zo lijkt het, de politiek vooruit op het academisch establishment en ook op de zogenaamde kwaliteitskranten.
Ook het monoculturalisme is invloedrijker dan men misschien zou wensen. Ik heb de indruk – en dat lijkt mij een bedenkelijke ontwikkeling – dat sommigen zich steeds meer opwerpen als protagonisten van een specifiek christelijke cultuur die Europa eigen zou zijn. Men wil dat christelijk dan nog wel aanvullen met joods, zodat men een joods-christelijke cultuur als het gedeelde erfgoed van Europa en van het Westen presenteert. Dat sluit de islamistische cultuur uit, én ook de seculiere cultuur. Die seculiere cultuur wordt dan vaak niet expliciet verworpen maar gezien als een uitvloeisel van de christelijke cultuur. Met een beroep op Jezus Christus’ uitspraak over de keizer die krijgt wat des keizers is, proclameert men dat regnum (staat) en sacerdotium (kerk) in het christendom van oudsher gescheiden zijn, maar dat het in de islam anders ligt. Dat standpunt verdedigt Bernard Lewis in The Crisis of Islam, maar ik ben dat niet met hem eens. Het regnum heeft hard moeten vechten om zich aan het sacerdotium te ontworstelen. In 1570, dat wil zeggen zes eeuwen na Jezus Christus’ zogenaamde pleidooi voor een scheiding van kerk en staat moest Francis Walsingham, de meesterspion van Elisabeth I, nog vele katholieke complotten oprollen om te voorkomen dat de koningin van de troon werd gestoten of vermoord. De paus had daartoe zelf opgeroepen in zijn bul Regnans in excelsis. Met andere woorden: van respect voor die scheiding van kerk en staat was in het Vaticaan maar weinig sprake. De scheiding van kerk en staat is dan ook niet voortgekomen uit het christendom, maar op het christendom veroverd – door strijd, een lange strijd tussen keizer en paus, een strijd die uiteindelijk door de wereldlijke macht, door de keizer, gewonnen is.

[30.3.2012]


Uit: Dirk Verhofstadt in gesprek met Paul CliteurEen zoektocht naar harmonie, Houtekiet 2012. (Hoofdstuk 6: De gevolgen van het cultuurrelativisme, pag. 123-134)  Bestellen?

47 opmerkingen:

  1. Uitstekend interview. Sta ik alles achter Paul Cliteur, heel goed verwoord allemaal. Bruckner is interessant, goede analyse van die destructieve trend die maar blijft voortwoekeren. Ik ben ook in het Ghanese fort geweest dat Paul Cliteur beschrijft. De gids was heel goed, zei duidelijk dat de slavenhandel nooit op deze schaal kon worden opgezet zonder plaatselijke hulp; de ene stam was maar al te zeer bereid een andere stam uit te leveren aan de slavendrijvers. Dat wordt graag vergeten in de niet-aflatende Westerse schuldbelijdenis.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Verhofstadt stelt: "Ik heb de indruk dat we in vrijzinnig humanistische en atheïstische kringen hierover verdeeld zijn. Steeds meer ontwaar ik drie groepen: de voorstanders van het actief pluralisme die een relativistische houding aannemen ten aanzien van het geloof, de nieuwe atheïsten die de weg willen inslaan van een universele seculiere moraal en vasthouden aan de grondslagen van onze liberale rechtsstaat, en een bijzonder felle groep denkers die de islam als het centrale gevaar zien voor onze beschaving. Waar situeer je jezelf?"

    Het is een aantrekkelijk voorstel, die verdeling in 3 groepen. Ik vrees dat de eerste groep het grootst is. De derde groep is het spannendst en geeft de meeste reuring maar we zullen het van de tweede groep moeten hebben voor het vinden van een oplossing om te kunnen blijven samenleven op de lange termijn.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. @ Kees B: wat interessant, wat je schrijft over het slavenfort ! En dank voor je commentaar.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Hoog Geachte Heer Cliteur,

      /sarcasm off /common sense /plebeyer

      As ik ut effe mag zegge van de hoog bestudeerde en wel belezen prediker der waarheden, met permissie van dat ik het niet weet en dat als het nu zomaar uitkomt van mijn komende algeheel bij elkander bijna een geheel jaar verminderd met bijna twee maanden later en hebben kunnen glijden met de ijzers maar toen nog verblijd zijnde met eene princess die subiet nooi nie onze konining moch weze als daar maar ene van kan zijn zoals ook den Claus een prince mocht weze en bedankt nog dat gij van respect toont door den hier wel te getuigen, te verantwoorden maar bovenal geen stom geluid laat horen.

      /sarcasm of

      Verwijderen
  4. N.a.v. WH en de voorkeur voor de tweede groep. Misschien keert Amerika terug naar de fundamenten van haar bestaan de constitutie. De tijd lijkt er rijp voor, er is een groeiende beweging jonge mensen die genoeg hebben van een uit de voegen groeiende overheid, oorlog en de FED. Keert zij terug op haar schreden op pad naar socialisme en wijst zij Europa de weg van het libertarisme. Het libertarisme met haar vrijheid voor en bescherming van het individu. Het libertarisme bestaat onafhankelijk van atheïsten.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Mijn vrijdagavond is weer geslaagd heren, dank voor dit uitstekende werk!

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Dank voor dit uitstekende stukje denkwerk heren.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Dank voor dit uitstekende stukje denkwerk heren.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Goed stuk, in grote lijnen kan ik me er wel in vinden.

    Kleine kanttekening over het antwoord op 32.2. Het lijkt mij logisch om religiekritiek vooral te richten op de religie die in de praktijk de meeste problemen veroorzaakt. Dat andere religies in theorie dezelfde problemen zouden kunnen veroorzaken mag best gezegd worden, maar lijkt me niet heel relevant. Zelfs niet als bepaalde centrale leerstukken overeenkomen. Als ik kritiek heb op het moorddadige socialistische regime in Noord-Korea moet ik dan ook de ideologisch verwante PvdA daarin meenemen?
    Lijkt me niet.

    De islam lijkt op het jodendom en het christendom omdat de koran deels is gekopiëerd uit de bijbel; die weer deels is gekopiëerd uit de torah. Ook die verhalen zijn echter weer gebaseerd op andere, oudere religies; oa van de oude Egyptenaren en Babyloniërs. De islam is trouwens ook deels gebaseeerd op andere religies, oa rond de Arabische maangod al-illah.
    Op het moment dat er iemand namens de allah 3 joodse kinderen doodschiet in Toulouse is die theorie volkomen irrelevant.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Mijn complimenten aan de heer Cliteur. Een uitstekende uitwerking. Ik wil nog wel aan zijn uitgebreide stelling het volgende toevoegen:

    Cultuurrelativisme lijkt het pluriforme te bevorderen, maar in werkelijkheid bevordert het juist datgene wat volgens het cultuurrelativisme het meest wordt verafschuwd, namelijk het monoculturalisme en dan die niet van het westen, maar die van de zeer agressieve islam en aanverwante cultuur. Dat is het grootste gevaar van het cultuurrelativisme, waarbij ook hoort om niet al te kritisch te zijn over mensenrechtenschendingen die direct met een niet-westerse cultuur verband houden. Neem nou bijvoorbeeld die blogger uit Saoedi-Arabië die nu gevangen zit wegens een vleugke islamkritiek en daarvoor de doodstraf kan krijgen. Ik hoor er weinig over, hoe anders zou dat zijn wanneer Israël of Amerika iets fouts doen. Selectief dus. Daarnaast speelt ook geldzucht van machtige zakenkringen met veel politieke invloed een rol om bijvoorbeeld landen als Saoedi-Arabië niet te willen bekritiseren of zelfs maar andere islamitische landen. Nee, ook zij houden niet van islam-kritiek. Werkgeversvoorzitter Wientjes is ook tegen islam-critici. Juist die krachtencombinatie van vertroebeld politiek correct 'denken' en de winstgerichtheid van machtige zakenkringen vormt een gevaarlijk geheel dat slecht is voor individuele vrijheid. Cultuurrelativisme sluit vrije individuën meer dan ooit op in hun verstikkende cultuur, door vooral groepsrechten te bepleiten, ook als die ingaan tegen individuele rechten. Voorbeeld het laten ontstaan van gebedsruimten in scholen met als gevolg dat moslim-meisjes gedwongen door de groep worden daar gebruik van te maken, ook als ze dat liever niet willen. Maar Plaskerk had daar geen boodschap aan toen hij slechts groepsrechten bepleitte.

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Iemand die flink profiteert van het cultuurrelativisme is deze gevaarlijke demagoog:

    met leugens zout in de wonden

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Rudolf,

    Selectief, selectief...
    Ligt er maar net aan wat je onder selectief verstaat.

    Neem nou die dode kindertjes in Toulouse, vermoordt door een 'moslim'! Ik heb ook kleine kinderen en ben blij dat die Merah nu dood is, het zal je kind maar zijn!
    Ieder dood kind is er één teveel, laat ik dat meteen vooropstellen. Maar wat te denken van al die Palestijnse kinderen die dagelijks ten prooi vallen aan zwaarbewapende mannen?
    Noem ze maar Jordaanse kinderen, het boeit niet.
    Halen die wel eens de Westerse media? Hebben die wel recht op een normaal leven?
    Wie niet vast zit aan de Westerse media ziet dagelijks dode kinderen!

    Palestijnse slachtoffertjes van de Zionistische bezetters (dus geen Joden) die de westerse pers niet halen ….

    Wie niet vast zit aan de Westerse media ziet dagelijks dode kinderen!

    BeantwoordenVerwijderen
  12. @ Dandruff. "Het lijkt mij logisch om religiekritiek vooral te richten op de religie die in de praktijk de meeste problemen veroorzaakt", schrijft hij. Dat lijkt logisch, maar daar ben ik het toch niet mee eens. De drie monotheistische godsdiensten kunnen niet goed begrepen worden in isolatie van elkaar. Dat geeft D. zelf trouwens ook aan in het tweede deel van zijn opmerkingen. Het is dan ook van belang om te analyseren wat het precies is in die godsdiensten dat voor problemen zorgt. Naar mijn smaak zijn dat de verwerping van morele autonomie en wat ik heb genoemd de goddelijjke bevelstheorie van de moraal. Dat kan je illustreren aan voorbeelden uit alle drie de monotheistische godsdiensten. En dat is ook verhelderend, zoals ik met voorbeelden laat zien. Van tevoren al uitsluiten dat die voorbeelden verhelderend zullen zijn omdat je hier, in Europa, maar met één van die godsdiensten grote problemen ondervindt is niet verstandig en ontneemt je ook het zicht op structurele oplossingen, is mijn indruk.

    Je moet weer niet zo ver gaan door ook de Egyptenaren en de Babylonieërs erbij te gaan halen, althans dat zijn hele andere godsdiensten en verlijkingen daarmee zijn veel minder overtuigend als het om het verklaren van het geweld gaat.

    Het voorbeeld van Noord-Korea is weer wel interessant, maar schiet dan door in de verkeerde richting door de PvdA bij te halen. Je moet het zo zien: kan je het communisme in Noord-Korea goed begrijpen helemaal los van Mao en Stalin? Los van de ontwikkeling van het communisme sinds 1917? Ik denk het niet. Het zou niet verstandig zijn te stellen dat omdat we nu niet meer zoveel last hebben van het Stalinime we Noord-Korea helemaal vanuit Noord-Korea moeten begrijpen.

    BeantwoordenVerwijderen
  13. Zie ook overigens:
    http://www.liberales.be/boeken/dvpcfloris

    BeantwoordenVerwijderen
  14. @ Rudolf. Ik denk dat Rudolf gelijk heeft wanneer hij de hele notie van groepsrechten afwijst. Mensenrechten moeten alleen toekomen aan individuen. De notie van groepsrechten holt die van individuele rechten uit.

    BeantwoordenVerwijderen
  15. Reacties
    1. Academische incest?

      Ik word een beetje moe van dat geslijm van de eco-alarmist Floris van den Berg die voortdurend Paul Cliteur, bij wie hij nota bene is gepromoveerd, loopt te verheerlijken.

      Voorts wijs ik nog op een interessant artikel over de band tussen promotor en promovendus:

      http://www.trouw.nl/tr/nl/4328/Opinie/article/detail/3084907/2011/12/21/Hoogleraar-is-slager-die-zijn-eigen-vlees-keurt.dhtml

      Verwijderen
  16. "Religie noch afkomst mag een beroep op overtreding van de wet rechtvaardigen." Frits Bolkestein

    Nederlandse grondwet:

    artikel 6 lid 1
    Ieder heeft het recht zijn godsdienst of
    levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met
    anderen, vrij te belijden,
    behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.

    Zo, dat was de eerste [Gaaap].

    "29.1. Wat is er mis met het cultuurrelativisme? Net zoals
    Protagoras zou men kunnen stellen dat we de regels waarnaar
    we leven, ontlenen aan de maatstaven van de samenleving
    waarin men leeft. "

    Cultuurelativisme is niets, kletspraat aan de dorpspomp,
    geen concept, geen ideologie, geen spoor van menselijke rede, maar een steen waarover men struikelt.
    Het tegenovergestelde van Cliteur beweert is waar. Cultuurrelativisme komt niet voort uit de samenleving, maar is propaganda, wat door de 'bovenonsgestelden' over ons uit wordt gestrooid. En is er, net zoals multicultikul, EU-isering en CO2-idiotie, niet om over te discussieren, maar om te slikken.
    Geen maatstaven vanuit de samenleving aldus, maar bevelen volgens een politieke agenda.
    Inderdaad pathologisch.

    "29.5. Als de westerse cultuur schuldig is aan de slavernij en de Holocaust, kan je dan nog wel zeggen dat de westerse cultuur beter of zelfs superieur is aan andere culturen? "
    Is de westerse samenleving inderdaad schuldig aan slavernij ?

    Neen, natuurlijk. Het westen heeft slavernij nu niet als ideologie, noch als gebruik, sterker, zoiets wordt wijd en zijd afgekeurd. Slavernij, net zoals de holocaust, komt voor in onze geschiedenisboekjes, zijn onze voetsporen in de geschiedenis.

    De opgeworpen vraag is erg vreemd. Indien we een fout hebben gemaakt (maken) zijn we dan nog superieur ?
    Superieur is men indien twee stappen voorwaarts doet met, helaas, af en toe een misstap.
    Aanvankelijk niet, maar de ontmoeting van de neger met de blanke heeft de eerste heel veel voordeel ogeleverd.De klein-kinderen van Slaven hebben het vele malen beter dan hun achtergebleven neven en nichten in donker afrika. De westerse kennis hebben werldwijd honderden miljoenen mensenlevens verbeterd en gered.
    Er is geen andere cultuur te noemen die wereldwijd ( en verder) zo van invloed is. Van Kleding en medische kennis tot technologische vernuftigheden zoals mobiele telefoon en dieselmotor
    (om het wat simpel te houden).

    Zijn leden van andere culturen dan niet veel meer schuldig door het achterblijven in prestaties ?

    De armoede in de derde-wereld is niet onze schuld. Het verschil in rijkdom en welvaart echter wel.
    Wij zijn vooruit gegaan, zij zijn niet succesvol.
    Dan is dat toch, op zijn minst, een raar verwijt ?
    Ja, de westerse cultuur is met grote afstand superieur, maar niet foutloos.

    BeantwoordenVerwijderen
  17. "PC: Ik geloof dat mensen gelijkwaardig zijn, culturen niet."
    Gelijkwaardigheid: gelijke rechten, equivalent.
    Culturen worden gemaakt door mensen. Hoe kunnen dan achterlijken een hoge cultuur ontwikkelen ?
    Een rijke, kostbare cultuur kan enkel gecreerd worden door de inspanningen van de cultuurdragers.
    Hoe kunnen mensen dan gelijkwaardig zijn ?
    Als baby misschien, of beter, volgend de genen, maar dan begint het verschil hard op te lopen, alleen al vanwege de gunstige leefomstandigheden in het westen.


    "29.6. Cultuurrelativisten zullen die uitspraken een vorm van
    arrogantie en superioriteitsdenken noemen. Met welk recht,
    en ik bedoel dit in de strikt filosofische zin, mogen wij medemensen veroordelen omwille van praktijken die ze al honderden jaren toepassen in hun eigen cultuur? "

    ...omwille van praktijken
    die ze al honderden jaren toepassen in hun eigen cultuur...

    Alsof dat kostbaar zou zijn ?
    Als je honderden jaren hetzelfde doet en je komt niet vooruit,
    dan is dat toch niet succesvol, vrij dom ?

    Neen. Ik ben geen missionaris van de URVM en vind dat een volk
    de zelfgekozen weg naar de toekomst volgen mag.
    Tenslotte zijn zij verantwoordelijk voor de mogelijk fatale gevolgen van hun beslissingen. Achteruitgang, uitsterving of ondergang.

    Het aannemen van de helpende hand van buitenaf, is op zichzelf al een breuk met/ verandering van de oorspronkelijke cultuur.


    "Ik ben dan geneigd te vragen: welke waarden onderschrijven
    mensen in niet-westerse samenlevingen dan? Willen die geen
    vrijheid van meningsuiting? Willen die niet zelf kunnen kiezen welke godsdienst zij aanhangen? Willen vrouwen daar niet naar school gaan? Zijn ze er tevreden mee dat zij alleen functioneren als broedmachines om (liefst) mannelijk nageslacht te produceren? Willen vrouwen daar voor overspel doodgestenigd worden? "

    Mijn antwoord: JA !

    90% van de Noord-Amerikaanse criminaliteit wordt veroorzaakt
    door de gekleurde medemens. De meeste, zoniet alle, islamieten die in het
    westen wonen verwerpen de 'koran' niet, maar bewaren die zorgvuldig
    in de huiskamer en gaan middeleeuws gekleed.

    Vrijwel alle allochtonen krijgen,
    vergeleken met hun ouders, de onvoorwaardelijke en gulle uitnodiging om mee te mogen doen in het paradijs.

    En zie wat het oplevert ! Een enorme mislukking, een enkeling spant zich in. De rest bedreigt juist diegene die de helpende hand reikt, die solidair wil zijn.
    Verwend en gecorrumpeerd door zoveel rijkdom !
    In tegenstelling tot hun 'thuislanden' wordt Scholing, medische voorzieningen, burgerrechten, financiele ondersteuning, veiligheid, toegang tot rijkdom, vriendelijkheid, dat alles wordt hen aangeboden zonder voorwaarden vooraf, dan aleen het verzoek zich aan de regels te houden. En het heeft tot NIETS geleid.

    En dan zouden wij schuldig moeten zijn ?

    BeantwoordenVerwijderen
  18. 29.6.2
    (...)
    "PC: In de 20ste eeuw zijn vreselijke dingen gebeurd.
    Het gedrag van mensen in de 20ste eeuw is soms weerzinwekkend
    geweest. Je verwijst naar Leopold II in Congo.
    Maar je zou ook aan de Nederlanders kunnen denken in de
    Tweede Wereldoorlog. Nergens zijn verhoudingsgewijs zoveel
    joden afgevoerd als in Nederland. Abigail Esman geeft in haar boek Radical State voorbeelden waaruit blijkt dat Nederland nog steeds een land is waarin antisemitische vooroordelen een rol spelen. Al die dingen hebben hier plaatsgevonden."

    Dit is een vreselijke blunder.
    We hebben het hier over culturen en opvattingen van
    grote delen van een bevolking.
    "...aan de Nederlanders denken....,..verhoudingswijs
    nergens zoveel afgevoerd...."

    Dat er daadwerkelijk vehoudingswijs veel joden zijn
    afgevoerd naar de gaskamers klopt. 75% ongeveer.
    Met hetzelfde gebrek aan waarheidsvinding kun je ook beweren dat...
    er in Duitsland slechts 25% van de joden zijn vergast.
    Dat klopt ook en is tegelijkertijd ook een schoffering.
    Wat Cliteur hier impliciet beweert is dat het anti-semitische in de
    nederlandse cultuur het mogelijk heeft gemaakt dat 102.000 mensen zijn vermoord.
    De Congo was privebezit van Leopold II,
    daar had de gemiddelde Belg helemaal niets in te brengen.

    Als ww2 en "de Congo' iets hebben blootgelegd is het democratisch tekort van onze samenlevingen.
    Je kunt de Nederlandse cultuur toch niet verwijten dat jongentjes,kleuters nog,
    misbruikt en ontmant werden in heilige huisjes ?
    Je zou de nederlandse burger, cultuurdrager,
    kunnen verwijten dat hij/zij over zich heen laat lopen.
    Dat hij/zij zich teveel laat dicteren, in plaats dat hij/zij
    zich gedraagt als volwassen verantwoordelijke burger en dat hij zijn leiders niet ter verantwoording roept of berecht.

    Daar heb je een Plee-figuur voor nodig om dat duidelijk te maken?

    BeantwoordenVerwijderen
  19. "Het tolerantiebegrip van: “Ik ben het in alle opzichten met u oneens, maar ik zal blijven strijden voor uw recht uw mening te uiten.” Het is een adagium dat aan Voltaire wordt toegeschreven maar in zijn werk niet precies in die formulering te vinden is. Het is wel in overeenstemming met de geest van zijn werk"

    Tolerantie is geen deugd, maar in wezen iets slechts (zie M Storme: https://www.law.kuleuven.be/web/mstorme/tolerantie.pdf),in die zin dat het afwijking van de norm dult. (dit vaak in ruil van...)
    Geen deugd, maar slecht ideaal, een smeermiddel voor de samenleving.
    tolerantie "afwijking van de norm ( wat normaal is) wordt de nieuwe norm"

    Net zoals liefde kun je verdraagzaamheid niet opleggen.


    32
    (...)
    "Ik vind het belangrijker te zoeken naar een politiek-filosofisch arrangement waardoor gelovigen en ongelovigen met elkaar harmonisch kunnen samenleven "

    Is er al, meneer Cliteur al honderden jaren !

    "Ieder heeft het recht zijn godsdienst of
    levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met
    anderen, vrij te belijden,
    behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet. "

    en artikel 13

    " ... mits dat een yder particulier in sijn Religie vrij sal moegen blijven, ende dat men nyemant ter cause van de Religie sal moegen achterhaelen ofte ondersoucken, volgende die voorsz. Pacificatie tot Ghendt gemaeckt."

    unie van Utrecht 23 januari 1979

    Enkel oud bestuurders van CDA-huize kunnen maar niet wennen aan het idee dat men moet opgeven het volk te knechten met ontwikkelingshulp-gesel.
    De Barmhartige Samaritaan is een idividu geen collectief. De Bijbel doet hier een beroep op het geweten, geen aanwijzing tot algemene regelgeving.


    32.3 "Zit er in het Koranische denken iets fundamenteel verschillend met de andere twee geopenbaarde godsdiensten?"


    Islam betekent "onderwerping", dat is erger dan "Blut und boden".

    En 'onderwerping', Dirk, betekent vernietiging van het individu.

    BeantwoordenVerwijderen
  20. @Paul Cliteur,

    De verwerping van de morele autonomie en de goddelijke bevelstheorie van de moraal zijn wezenlijk voor bijna elke godsdienst. De religies van de oude Germanen en de Inca's deden ook niet aan morele autonomie. Alleen al daarom heeft het volgens mij geen zin om andere religies dan de islam mee te nemen in de kritiek op de islam.
    Het mag wel, maar het is niet noodzakelijk om structurele oplossingen te bedenken.

    Bij kritiek op het kindermisbruik in de RK-kerk wordt ook niet automatisch het kindermisbruik binnen andere religies betrokken. Terwijl de verklaring van dat misbruik toch universeel is; taboesfeer, macht, etc. Je ziet dat misbruik daarom ook wel bij instituten zoals sportclubs en scholen.

    Vergelijkingen van de islam met het christendom zijn niet minder ver gezocht dan vergelijkingen met al-illah en zijn dochters; beide religies hebben hun invloed gehad op de islam van nu.

    Wat het socialisme betreft, de vergelijkingen tussen Noord-Korea en de regimes van Stalin en Mao zijn relevant omdat de overeenkomsten zo groot zijn. Precies zoals de overeenkomsten tussen de islamisten in Iran, Somalië en Pakistan zo groot zijn.
    De vergelijking van Noord-Korea met de PvdA is net als de vergelijking islam en christendom veel minder relevant omdat er veel minder overeenkomsten zijn.
    Al zijn er natuurlijk wel eens christenen die geweld tegen abortusartsen prediken; zoals er PvdA-ers zijn die geweld tegen politieke tegenstanders prediken.
    Dat is echter niet de regel, en daarom is de vergelijking tussen geweldadige en niet-gewelddadige ideologiën niet zo geslaagd.

    BeantwoordenVerwijderen
  21. @ Dandruff. De verwerping van morele autonomie is in de drie monotheistische godsdiensten veel groter dan in de polytheistische godsdiensten. Dan hangt samen met het idee van die ene soevereine god die het helemaal alleen voor het zeggen heeft.
    De opmerking dat er "wel eens christenen" zijn die geweld plegen gaat heen langs de insteek van het boek. Het is niet een goed dat vergelijkingen gaat maken tussen joden, christenen en moslims. Dat kan je wel doen, maar daar zijn andere boeken voor. Hier gaat het om de om de overeenkomsten tussen het godsbegrip dat in de drie monotheistische godsdiensten wordt gecultiveerd en de vraag of ons dat iets kan leren over het geweld. Ik denk dat dus wel. En ik denk ook dat je dat heel goed duidelijk kan maken wanneer je de verhalen uit de heilige geschriften van de drie monotheistische godsdiensten gaat analyseren (zoals we in het boek doen).

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Waarom geen reactie op sirik ? Intellectueel snobisme of deel van elite die weet dat het plebs ergens bestaat maar het nooit waargenomen heeft?

      Verwijderen
  22. Een aantal opmerkingen die hier geplaatst worden laten toch een gebrekkige historische kennis zien, vooral als het gaat over hoe de individuele mensenrechten zijn ontstaan en hoe belangrijk die zijn voor de vrijheid van het individu. Dommig cultuurrelativisme die daaraan achteloos voorbij gaat en de doostraf in landen als Saoedi-Arabië en Iran voor bv. afvalligheid van de islam, is niet alleen dom, maar ook misdadig.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dommig cultuurrelativisme die daaraan achteloos voorbij gaat en de doostraf in landen als Saoedi-Arabië en Iran voor bv. afvalligheid van de islam, is niet alleen dom, maar ook misdadig.

      Ok, daar is zo'n beetje iedereen over eens.
      Wat ga je er tegen doen ?

      Verwijderen
  23. Boeren, burgers en buitenlui,

    "individuele mensenrechten "
    Bestaat sinds kort. Mensenrechten is een pleonasme. Wetgeving is enkel bedoeld om het 'verkeer' tussen mensen te regelen.
    En eigenlijk is dat ook niet juist en moet 'mensen' vervangen worden door 'burger'.
    En zo wordt 'individuele' overbodig. Dit is geen flauwe zifterij, maar een andere kijk op de functie van wetgeving. Voor je het weet bespreekt men de universiele rechten van het dier.

    "Dommig cultuurrelativisme die daaraan achteloos voorbij gaat en de doodstraf in landen als Saoedi-Arabië en Iran voor bv. afvalligheid van de islam, is niet alleen dom, maar ook misdadig."
    Volgens de aldaar geldende gedragsregels is dat niet misdadig.
    Het zou een mooi zooitje worden als iedereen zich met iedereen bemoeien ging. En hoezit het met de veantwoordelijkheid, de finale afrekening ?

    BeantwoordenVerwijderen
  24. @Rudolf. Juiste constatering, het is niet alleen dom maar tevens misdadig om daaraan voorbij te gaan, alsof die culturele misstanden hier inmiddels niet plaatsvinden! Maar veel mensen denken niet veel verder dan hun neus lang is, daar schiet je dus niets mee op.

    BeantwoordenVerwijderen
  25. Meer over het eigen Afrikaanse verleden aangaande slavernij: http://en.wikipedia.org/wiki/Dahomey

    Een koninkrijk dat lang dreef op de slavenhandel (nu Benin).

    BeantwoordenVerwijderen
  26. Reacties
    1. Wel jammer dat Wilders weer over die joods-christelijke waarden begint.

      Verwijderen
  27. Wat is er eigenlijk met LukmanJayadiningrat gebeurd na dat hij de Republiek Pasundan heeft willen oprichten? Is hij dood of leeft hij ergens nog incognito mischien?Hij was niet voor Indonesia Raya zo als Sukarno dat wilde.

    BeantwoordenVerwijderen
  28. Wil je liever de waarden die Mohammed ons mensen oplegd aanhangen?

    BeantwoordenVerwijderen
  29. beste AVe wil je liever dat je door de Islam als Odaliske naar Timbuktu of Khartum wordt verkocht aan de hoogst biedende Sheiks?

    BeantwoordenVerwijderen
  30. Zo iets was al eens in Oost Europa gebeurd Ze moesten hun kinderen als Jizza aan de Umma afgeven jongetjes al Janissaren of Mammelukken en meiden zo als gezged als Odalisken Sex slavinnen, aan de hoogst biedende sheiks of andere hoge ambtenaaren van de islam.Daar om hebben Serviers een grote hekel aan de mosslims

    BeantwoordenVerwijderen
  31. Ik perzoonlijk hou van alle Holandse meiden. En wil niet dat een van ze bij de islam terrecht komt als het aan mij ligt.

    BeantwoordenVerwijderen
  32. Na dat Pajajaran vernietigd was ,heeft in Pasundan niemand meer geregeerd. In Pasundan heeft nooit een Sultan geregeerd Waar om? Eerst met Soekarno regeerde in Pasundan de eerste Javaanse Sultan, dank zei de Jappen.

    BeantwoordenVerwijderen
  33. Na de vernietiging van Pajajaran heeft in Pasundan niemand meer geregeerd, waar om? Er heeft in de Priangan nooit een sultan geregeerd.Alleen een dalem houdt de administratie met de hulp van de Wadana's en Lurah's in orde.Met de hulp van de Jappen was het Soekarno gelukt ook in West Java zijn macht te festigen en regeert daar als een sultan Absoluut

    BeantwoordenVerwijderen
  34. Aan alle Gereformeerden.
    Aan allemaal :” Jezus in Galiléa (4,12-17)
    De eerste discipelen (4,18-25)
    De bergrede: de Zaligsprekingen (5,1-12)
    De roeping der discipelen (5,13-16)
    De vervulling der Wet en der profeten (5,17-48)

    Dit heeft Jezus Christus gepredikt toen hij alle discipelen gevonden heeft. zo is ook de predikking aan ze gericht.
    Was het aan ons alle Christenen gericht dan zal Jezus Christus nooit Matheus 7 DE SMALLE WEG aan ons gerpedikt hebben, het is totaal dat tegendeel van De Vervulling der Wet en der profeten. God is niet Allah die alle predikkingen in Mekka moet abrogeren toen hij in Medina bezig was.
    om dat hij een vegissing maakte. Onze God vergist zich nooit ook al duurt het millenias,

    BeantwoordenVerwijderen
  35. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. In de zending van de VPRO wordt een foto van de Nederlandse adel geprint. Wat voor adel zal dat wel zijn? Bij de oprichting van de Staat der Nederlanden hebben wij de ADELSTAND AFGESCHAFT.Zijn dat Napoleons Parvenue's?Of import uit Duitsland en Engeland en de RKK?Is dat zo dan heb ik meer adelsbloed in mij , dan al die adels bij elkaar.Mijn bloedband rijkt tot aan Karel de Grote, zelfs tot Karel Martel de overwinnaar van de slag bij Poitier, die het gelukt was de Horden van Moslims veroveraars terug te smijten over de Pyreneen, en hun Khalief Abdulrachman al Sidiqi te doden. Ik ben echter een nakoomling van een Hugenoot.Bij ons geldt Alle mensen zijn gelijk.
      Matthéüs 18,1-14
      De grootste in het hemelrijk
      Matthéüs 20,20-28
      De twee zonen van Zebedéüs
      Markus 10,35-45
      De zonen van Zebedéüs

      Verwijderen
  36. Aan alle gereformeerden

    Aan allemaal :” Jezus in Galiléa (4,12-17)
    De eerste discipelen (4,18-25)
    De bergrede: de Zaligsprekingen (5,1-12)
    De roeping der discipelen (5,13-16)
    De vervulling der Wet en der profeten (5,17-48)

    Dit heeft Jezus Christus gepredikt toen hij alle discipelen gevonden heeft. zo is ook de predikking aan ze gericht.
    Was het aan ons alle Christenen gericht dan zal Jezus Christus nooit Matheus 7 DE SMALLE WEG aan ons gerpedikt hebben, het is totaal dat tegendeel van De Vervulling der Wet en der profeten. God is niet Allah die alle predikkingen in Mekka moet abrogeren toen hij in Medina bezig was.
    Onze God maak geen vergissingen ook al heeft het millenia's geduurd

    BeantwoordenVerwijderen
  37. In de zending van de VPRO heb ik erfaren dat er adels zijn in Nederland. Wat zijn dat voor adels? zo ver ik het weet hebben wij de adelstand in Nederland afgeschaft bij zijn oprichting. Zijn dat de parvenue's van Napoleon? Of import uit Duitsland Engeland en de Katholieke landen?

    BeantwoordenVerwijderen
  38. Het handelssignaal van Claus hielp me om $ 15.000 te verdienen met $ 2.000 na 7 dagen handelen in binaire bitcoin-investeringen, je bent inderdaad een inspiratie voor het woord dat Claus contact met hem opneemt via whatsapp: (+12166263236) OF
    via e-mail: claustradingsignal07@aol.com

    BeantwoordenVerwijderen