Drie wrede keizers

Deel 1. Caligula 

Een ‘damnatio memoriae’ betekende een totale vervloeking van de nagedachtenis. Iedere aanwijzing dat de persoon had geleefd moest vernietigd worden. Zo kon de senaat alsnog de eer van Rome redden.

Het volk van Rome was blij met Caligula.

Zijn voorganger, Tiberius, had zich op Capri teruggetrokken en liet zich niet meer in Rome zien. Het schrikbewind van de, naar verluidt, zeer decadente Tiberius, had het volk
van Rome doen verlangen naar een nieuwe keizer.

Op 28 maart, in het jaar 37, wordt de 24 jarige Caligula feestelijk door de Romeinen verwelkomd. In de eerste maanden worden er tijdens enorme feesten 160.000 dieren geslacht. Hij begon voortvarend en maakte zich bij de heersende klassen geliefd door belastingverlagingen door te voeren. De lopende processen tegen verraders uit de tijd van Tiberius werden opgeschort. Reeds verbannen senatoren weer
in genade genomen. Hij trapte de schandknapen uit de stad en slijmde bij de Praetoriaanse garde door hun grote sommen geld te schenken.

Het volk van Rome dacht een geweldige leider te hebben gekregen. Alras bleek dat een gruwelijke misvatting. De misdaden van Tiberius zouden al snel tot bagatellen worden gedegradeerd. Caligula bleek de spreekwoordelijke, aan de borst gekoesterde, adder te zijn.

Voluit heette de nieuwe keizer, Gaius Caesar Augustus Germanicus. Zowel van moeders- als van vaderskant stamde hij af van de keizer Augustus. Augustus was de eerste echte keizer van Rome die ook in het Nieuwe Testament voorkomt. Als kind reisde Caligula vaak mee met zijn vader, Germanicus, die legeraanvoerder was. De manschappen van de Romeinse legioenen droegen gevechtslaarzen, caligae. Voor de kleine Gaius waren kleine replica’s gemaakt. Vandaar zijn bijnaam Caligula.

Vader Germanicus stierf ergens in Syrië en sprak op zijn sterfbed de verdenking uit dat hij vergiftigd was. Caligula werd zo al vroeg bij de malicieuze intriges van het Romeinse rijk betrokken. Vergiftiging kwam veel voor en complotten smeden was de ‘core business’ in die tijd.

Caligula had een broer, drie zussen en een adoptiebroer, Gemellus. Vooral met zijn zus Drussila zou hij een speciale band ontwikkelen en zelfs een incestueuze relatie aangaan. Vier keer trouwde hij. Zijn moeder, Agripina maior, werd uiteindelijk met zijn oudste broer door Tiberius verbannen -ook weer uit angst voor gekonkel aan het hof- en stierf. Caligula wordt door Tiberius naar Capri gehaald en Caligula weet het vertrouwen van de keizer te winnen. Hij schakelt hiermee de andere erfopvolger Gemellus uit en later, als hij keizer is, brengt hij hem om. Boze tongen beweren dat Tiberius en Caligula het vooral konden vinden in hun wederzijdse perversies. In 37 sterft Tiberius, al dan niet natuurlijk en het tijdperk Caligula breekt aan.

Na zes maanden geregeerd te hebben krijgt Caligula een enorme inzinking. Hierna is het gedaan met de goede daden van de keizer en wordt zijn gedrag grillig en bizar. Al snel laat hij alle mogelijke rivalen uit de weg ruimen of tot zelfmoord dwingen. Hij treedt op in allerlei toneelspelen en organiseert talloze paardenrennen en spelen. Uitgekozen mensen worden als gladiator gedwongen mee te doen. Talloze mensen worden afgeslacht met een volstrekte willekeur. Als zijn zus Drusilla overlijdt wordt zij als een godin in de tempels bijgezet. Dit tot woede van het volk die dat als heiligschennis zag. Uit heel het rijk worden ook kunstschatten uit heiligdommen geroofd. Op het Sint Pietersplein staat nog een geroofde obelisk uit Egypte als souvenir uit de periode Caligula.

Steeds vaker zet hij ook de senaat tegen zichzelf op. Sommige senatoren laat hij zonder reden martelen. ‘Laten ze me maar haten, als ze maar bang voor me zijn’ is een beroemde uitspraak van Caligula uit die dagen. Hij laat de vrouwen van de senatoren als prostituees op een groot galeischip werken. Hij blijft de senaat vernederen en wilde zijn paard Incitatus tot consul benomen. Het volk keert zich tegen hem. Mede door willekeurige afpersingen en belasting op prostitutie. Ook sleept hij overal mannen en vrouwen vandaan die gedwongen werden om aan sexuele uitspattingen mee te doen. Caligula zegt: “Ik zou willen dat het volk van Rome 1 nek had, dan kon ik het in een keer afhouwen.”

Buiten de dramatische uitspattingen tijdens zijn vierjarig bewind heeft Caligula ook nog een aantal weinig waardevolle veldtochten ondernomen. Hij liet zijn legers op de stranden in Frankrijk schelpen verzamelen die moesten worden getoond als oorlogsbuit. Caligula haalde een enorme stunt uit door in de baai van Napels een enorme brug van schepen aan te leggen. Met deze actie wilde Caligula de Perzische koning Xerxes evenaren of zelfs overtreffen. Xerxes probeerde het op deze manier in 482 voor Christus, bij de Hellespont. De megalomane Caligula schreed met zijn paard Incitatus over de brug, bekleed met een originele borstplaat van Alexander de Grote.

Uiteindelijk worden de vernederingen voor de senatoren ondragelijk. Caligula ging zich als een onsterfelijke gedragen. Soms kleedde hij zich als Jupiter en mat hij zich de status van een ‘echte’ god aan. Het complot werd gesmeed binnen de Praetoriaanse garde onder leiding van Cassius Chaerea, gesteund door leden uit de senaat. 24 januari 41 was het einde daar. In een onderaardse corridor van een theater werd Caligula opgewacht en door Chaerea & knechten afgemaakt. Vrij snel daarna wordt zijn laatste vrouw, Milonia Ceasonia, dochter van een hoer, kort daarvoor danste ze nog naakt voor de elite troepen, ook vermoord. Zijn enige kind, het meisje Julia Drusilla is met haar hoofd tegen de stenen muren geslagen en stierf direct.

Na zijn dood werd zijn bestaan uitgewist.

In het jaar 1979 werd ‘Caligula de film’ uitgebracht. Het script werd geschreven door de scabreuze Gore Vidal. Ondanks de nogal harde pornoscènes komt Caligula goed tot zijn recht. Zijn wandaden worden een voor een opgedist. Caligula wordt gespeeld door Malcolm Mcdowell. De gesyfileerde Tiberius door Peter ’O’ Toole.

Als de werkelijkheid ook maar een schijntje van deze film is geweest dan is Caligula met recht als een van de wreedste en meest perverse heersers de geschiedenis ingegaan.