De kunst van herdenken

Afgelopen maandag werden de Japanse bezetting, de capitulatie en de bevrijding van voormalig Nederlands-Indië herdacht.

Wat een serene, stijlvolle ceremonie - met indringende toespraken, met mooie muziek, met betrokken mensen en in een prachtige omgeving bij een indrukwekkend monument.

Wat een verschil met de “poppenkast” op 4 -en vooral 5 mei.

Ik ben geen voorstander van die “stamppot.”

De bezetting van Nederland verdient een zelfstandige herdenking. En ook niet bij dat vreselijke monument op de Dam, maar op een gedenkwaardige plek.

Of desnoods op wisselende locaties. Waalsdorpervlakte, Bloemendaal, Vught, Westerbork……….

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei kan een voorbeeld nemen aan de “Indië-herdenking.”

Het is een deel van mij geworden, die oorlog.

Er gaat geen dag voorbij dat ik er niet aan denk. Dat ik niet aan mijn moeder denk.

Het verhaal over de angstaanjagende stilte. Over niet te troosten verdriet. Over willen bevatten, maar niet toegelaten worden. Over machteloos een worsteling gadeslaan. Over misverstanden.

De woorden van Theodor Holman hadden betrekking op alle “kinderen van.”

Het portret van ons gezin zullen vele nabestaanden (net als ik) hebben gedacht.

In een van de laatste gesprekken die ik met een “Trouw-vriendin” had vroeg ik: “waarom wilde mama geen therapie?”

Zij antwoordde: “en alles nog eens herbeleven?”

Je moet als kind die ontgoocheling maar op de koop toe nemen. Mijn moeder vertelde graag over haar jeugd, haar studententijd,----------------------, de geboorte van mijn broer en zussen.

Maar over haar aandeel in de geschiedenis zweeg ze.

Tijdens de Indië-herdenking moest ik onder andere aan een van mijn geschiedenisleraren denken.

Een man die letterlijk en figuurlijk getekend was door het Jappenkamp. Hij had de ontberingen van dwangarbeid aan de Birma-spoorlijn doorstaan.

Ik zat in 5-VWO en dit was het derde opeenvolgende jaar dat de Tweede Wereldoorlog werd behandeld, maar nu ging alle aandacht uit naar de oorlog in het Verre Oosten.

Zijn verhalen gingen door merg en been. Zo nu en dan vertoonde hij films.

Gruwelijk. En volgens mij met de (als wraak ogende) intentie ons te laten zien dat ook de Japanners wisten wat concentratiekampen waren.

Ik begreep zijn verbittering. Mijn moeder had mij verteld hoe de Indiëgangers in Nederland waren “ontvangen.”

De anekdotes, de foto’s, de films: ze werden hem niet door alle leerlingen in dank afgenomen. Sommigen hielden hun handen voor hun ogen.

Ik moest kijken. Voor hem.

[Ellen ten Bruggencate schreef het boek 'Weg van mijn moeder' (over het oorlogsverleden van haar moeder.) Zie hierr.
 Bestellen?]