Egypte

‘En, ben je blij dat Mubarak weg is?’

De vraag van mijn goede vriend V. verbaasde mij. Normaal gesproken houdt hij zich veel minder met politiek bezig dan ik. Onze telefoongesprekken gaan via de nodige inside jokes vrijwel altijd richting het dagelijkse wel en wee in Sydney en Amsterdam. Als het al over politiek gaat, dan betreft het altijd de Nederlandse binnenlandse aangelegenheden. En politiek vormt zeker nooit het eerste gespreksonderwerp.

Omdat ik aarzelde met antwoord geven drong hij aan. ‘Maar het was een dictator!’ Zijn toon hield het midden tussen een vraag en een uitroepteken.

Ik realiseerde me dat dit gesprek mij eindelijk een aanleiding gaf mijn gedachten rond de recente ontwikkelingen in Egypte op een rij te zetten. Ik heb de afgelopen weken door de veelvoud aan bomen in de vorm van artikelen, ooggetuigeverslagen, fotoreportages, televisiebeelden, opiniestukken en lezersreacties een bos in de vorm van een afgebakende opinie proberen te ontwaren, maar erg goed is me dat nog niet gelukt. Toch tekent zich een duidelijk patroon af en mijn verdere gesprek met V. schepte voor mij meer duidelijkheid in de situatie.

Natuurlijk is Mubarak een dictator en iedere dode als gevolg van de anti-Mubarak demonstraties is er een te veel. Maar ik heb geen 100% vertrouwen in het verdere verloop van deze omwenteling. De mogelijkheid van een overname door moslimfundamentalisten is niet denkbeeldig. Het voorbeeld van Iran is weinig hoopgevend (evenals overigens een deze week gehouden ‘officiële’ demonstratie in Teheran ter ere van de verjaardag van de Islamitische revolutie, waarbij alle steun werd betuigd aan het adres van de Egyptische opstandelingen). Kenners beweren dat dit niet zal gebeuren omdat het leger dan de zaak over zal nemen, maar dat werpt de vraag op of het Egyptische volk beter af is met een militair regime dan het was met Mubarak.

Ik probeerde de afgelopen weken steeds een idee te krijgen van het aandeel vrouwen zonder hoofddoek in de beelden die ons via tv, krant of andere media bereikten. Het deed me genoegen op HoeiBoei te lezen dat Phyllis Chesler zich precies hetzelfde had afgevraagd en gezien de reacties op HB waren we niet de enigen. Ik moest de laatste tijd vaak denken aan een Egyptische film die ik jaren terug zag in de Balie. Een Naguib Mahfouz-retrospectief toonde o.a. de verfilming van mijn favoriete Mahfouz-roman, De Dief en de Honden. Een prachtige jaren ‘60 tearjerker in zwart en wit, lekker dramatisch aangezet met als een van de belangrijkste nevenkarakters prostituee Nur die in mijn herinnering nog het meeste weg had van een Egyptische versie van Amy Winehouse. Ook werd er gewoon alcohol gedronken in de bars. Er is veel veranderd in Egypte, maar daarover hebben verschillende kenners en ex-bewoners van het land al genoeg geschreven. En alles wordt nog eens benadrukt door het stuk van Chesler.

Vorige week trof ik een foto in een van de kranten die me is bijgebleven omdat hij alleszeggend is. Two female protesters in Cairo, zo luidde het onderschrift. Links een christelijke dame, rechts een moslima. De christelijke dame zag er westers en modern uit, de moslima was gehuld in een burka. Ik vond het tekenend dat de omwentelingen in Egypte dit weekend in dagblad The Australian gepaard gingen met een uit de Wall Street Journal overgenomen stuk over het failliet van het multiculturalisme in Europa. Dat leidt mij naar mijn volgende punt.


Iets waar ik de afgelopen dagen vrijwel niets over heb gelezen is de relatie tussen de daling van het geboortecijfer in westerse landen en de bevolkingsexplosie in de Arabische wereld. Je hoeft geen rekenwonder te zijn om na te gaan welke richting dit uit zal gaan. Nu heb ik geen bezwaar tegen een instroom van immigranten die er ontwikkelde visies op na houden betreffende (de rechten van) vrouwen en homosexuelen, om maar iets te noemen. Maar wat dat betreft lijkt het me heel wat gezonder dat de Arabische wereld democratieën ontwikkelt die in de 21e eeuw passen. Voor zover mij daaromtrent echter nog enige illusie restte, hielp het prima essay Hoe de Moslimbroeders Egypte islamiseerden van Thomas Avenarius op de site van Liberales afgelopen vrijdag mij uit de droom. Een opiniepeiling onder Egyptenaren, uitgevoerd door het PEW Research Centre geeft een weinig rooskleurig beeld.

Naast tot optimisme stemmende resultaten als ‘Zelfmoordaanslagen zijn niet te rechtvaardigen’: 80% en ‘Extreem islamisme in de wereld is zorgwekkend’: 70%, treffen we in de peiling ook ‘Vrouwen moeten gescheiden zijn van mannen op de werkplaats’: 54%; ‘Dieven moeten gegeseld worden en hun handen moeten afgehakt worden’: 77%; ‘Overspelige vrouwen moeten gestenigd worden’: 82%; en ‘Islam afvalligen moeten gedood worden’: 84%. Moeten we blij zijn dat een bevolking met dergelijke denkbeelden het voor het zeggen krijgt? De vraag stellen is hem beantwoorden.

The Australian publiceerde afgelopen zaterdag een interessant stuk van buitenland-correspondent Greg Sheridan, die had gesproken met de Egyptische ‘liberal’, seculiere en democratische schrijver Tarek Heggy, die al jaren pleit voor vergaande veranderingen in de Arabische houding ten opzichte van politiek en internationale ontwikkelingen. Het artikel is inmiddels door de realiteit ingehaald omdat Mubarak, in tegenstelling tot Heggy’s verwachtingen, is afgetreden als President, maar het artikel biedt een zeer interessante kijk op de materie. Heggy ontmaskert de’gematigdheid’ van de Moslimbroederschap als ‘schijn’, maar hij geeft ook enkele mogelijke scenario’s waarin enige hoop schuilt.

Heggy zegt dat de Broederschap bij het ontbreken van goede Presidentskandidaten bij de komende verkiezingen rekenen op 40 tot 50% van de stemmen. Maar hij noemt vier mogelijke kandidaten voor het ambt, waaronder Nobelprijswinnaar Mohammed El Baradei en Vice-President Omar Suleiman. Volgens Heggy zou de laatste de beste waarborg bieden voor stabiliteit. Hij beweert dat het nog te vroeg is om te zeggen of de Broederschap hun eigen kandidaat naar voren zullen schuiven of dat ze zich achter een van deze vier kandidaten zullen scharen. In ieder geval kan wanneer deze vier zich opwerpen als kandidaat, de Broederschap volgens Heggy rekenen op slechts 15 tot 20% van de stemmen. Ik raad iedereen die geïnteresseerd is in de recente ontwikkelingen in Egypte aan dit zeer informatieve artikel in zijn geheel te lezen.

De komende tijd zal ons duidelijk maken welke richting Egypte uitgaat. Ik blijf het met spanning volgen, mede omdat de gebeurtenissen en ontwikkelingen aldaar repercussies zullen hebben voor de rest van de wereld.

Kees Bakhuyzen