"Fraaie illustratie biedt het 'vrouwenstandpunt' van de Staatkundig Gereformeerde Partij"

Wederom actueel! 'Donner laat SGP voorlopig met rust over vrouwen'

 (...) Velen hebben al gewezen op de samenhang tussen dit amalgaam van jaloezie, lust, onmacht en angst, en de godsdienstige voorschriften die vrouwen van oudsher op hun plaats moesten houden. Want je superieur wanen over een ander wezen is mooi, dat gezag moet wél gehandhaafd - linksom of rechtsom.

Fraaie illustratie biedt het 'vrouwenstandpunt' van de Staatkundig Gereformeerde Partij, thuishaven van bevindelijk-christelijk Nederland. Al sinds haar oprichting in 1919 tracht de SGP onder het volwaardig kiesrecht voor vrouwen uit te komen. Dat is in strijd 'met de roeping van de vrouw,' aldus het Program van Beginselen.

'Ik heb vrouwen ongelooflijk hoog staan,' zei toenmalig fractieleider Bas van der Vlies in 2006. 'Maar een meerwaarde in de politiek? Nee, dat kan ik niet zeggen. Ieder mens krijgt talenten van zijn Schepper mee. Dat geldt voor mannen en vrouwen. Alleen de vraag is: waartoe word je geroepen?' De scheppingsorde, zei de fractieleider, schrijft voor dat de man 'het hoofd' is van de vrouw. 'Ergens ligt er een grens tussen dienende, adviserende en regelende taken aan de ene kant en bestuurstaken, het regeerambt, aan de andere kant.'


Ten einde hun vrouwenstandpunt te mogen behouden beroepen SGP'ers zich van oudsher op de grondwettelijke vrijheid van godsdienst. Die gunt hun de ruimte, menen zij, om hun eigen visie volop te belijden en te beleven.

Lange tijd ging de Nederlandse overheid in die redenering mee. Eigenlijk gedoogde zij zo dat de partij zich juist níet aan de grondwet hield. Want onder de godsdienstvrijheid valt inderdaad dat gelovigen binnen de eigen muren van synagoge, kerk of moskee hun vrouwen naar hartenlust de mond mogen snoeren. Niemand zal ze voor de rechter slepen als ze vrouwen weren van preekgestoelte, ambten of altaar. Maar bij politieke partijen ligt dat anders. Dan is zelfs de SGP gehouden aan de grondbeginselen van de rechtsstaat, en dus aan het volledig kiesrecht, ook voor penislozen. Dit werd nog eens onderstreept door het VN-Vrouwenverdrag, geldig in Nederland vanaf 1991. Sindsdien had de SGP helemáál kunnen weten dat haar visie op een dag onhoudbaar zou blijken.

Begin jaren negentig onstond binnen de partij hevig debat over het vrouwenstandpunt, dankzij de dappere Riet Grabijn-van Putten, die erop wees dat de SGP de wet overtrad. Aanvankelijk leek zij vrijwel alleen te staan. Na jaren moeizame discussie vond de partij in 1996 een compromis in het 'buitengewoon lidmaatschap': vrouwen mochten wel vergaderingen bezoeken en meepraten, maar niet stemmen of in een bestuur gekozen worden. De kwestie leek daarmee gesust.

Totdat in 2003 het Clara Wichmannfonds een juridische procedure aanspande. Interessant genoeg was op dat moment de achterban allang niet meer eensgezind. Uit onderzoek bleek dat driekwart van de SGP-jongeren geen enkel bezwaar meer had tegen vrouwen op de kieslijst. En ook elders in de bevindelijke hoek groeide de toeschietelijkheid, zelfs bij een enkele staatkundig-gereformeerde wethouder en burgemeester.

Binnen de partijtop bleef evenwel de klassieke visie dominant - dankzij een relatief kleine, maar uitstekend georganiseerde lobby. Volgens historicus Henk Post, die in 2009 aan de Vrije Universiteit op de geschiedenis van het vrouwenstandpunt promoveerde, waren het deze activisten die 'het hoofdbestuur van de SGP voortdurend over de rechterschouder deed omkijken'. Toch nam ook hun invloed langzaam af. Toen er in de zomer van 2006 gestemd moest worden over het 'gewone' partijlidmaatschap voor vrouwen, bleek dat de ultra-rechterflank niet meer dan een kwart van de SGP-afgevaardigden achter zich kreeg.

Helaas drong deze interne machtsstrijd tot de buitenwereld nauwelijks door. Daar bleef de misvatting voortleven dat de partij één massief blok vormde. En dat geen SGP-vrouw méér zeggenschap wenste dan ze nu bezat.

In april 2010 kwam de Hoge Raad met de langverwachte uitspraak in de zaak die het Clara Wichmannfonds zeven jaar eerder had aangespannen. Het hoogste rechtscollege oordeelde dat de partij vrouwen niet langer mocht uitsluiten van de kandidatenlijsten. 'Het actief en het passief kiesrecht,' schreef de Hoge Raad, 'zijn essentieel voor het democratische gehalte van de vertegenwoordigende organen. Daarom is het onaanvaardbaar dat een politieke groepering bij het samenstellen van kandidatenlijsten in strijd handelt met het grondrecht dat de kiesrechten van alle burgers waarborgt. Dat geldt ook als dit berust op een godsdienstige of levensbeschouwelijke overtuiging.' De Hoge Raad droeg de Nederlandse staat dan ook op passende maatregelen te nemen tegen de SGP. Ofwel: tenzij de partij zichzelf verkoos op te heffen, moest ze het passief kiesrecht voor al haar leden (m/v) invoeren. Daarna was natuurlijk geen vrouw verplicht om daadwerkelijk op de kandidatenlijst te gaan stáán. Wat nu eigenlijk het probleem was, kon dan ook geen SGP'er uitleggen.

Niettemin was de partijtop 'zeer verontwaardigd' en 'diep geraakt' door de uitspraak. Scheidend fractievoorzitter Bas van der Vlies kreeg naar eigen zeggen reacties 'van opperste verbazing en ergernis'. 'Als je denkt de vrijheid te hebben naar de Bijbel te handelen zoals wij dat voorstaan,' zei hij, 'dan heeft dit een geweldige impact.'

Het verdriet van de mannenbroeders was wellicht begrijpelijk. Ronduit onbegrijpelijk waren de reacties in de seculiere buitenwereld. Hier triomfeerde, meende weekblad Elsevier, de 'fundamentalistische ijver' van organisaties die niets liever doen dan de partij 'treiteren'. Dit was een manier, schreef NRC Handelsblad, om de SGP 'geforceerd' tot inkeer te dwingen. De krant vond het heel sneu dat de wet zo 'hard' uitpakte voor wat toch niet meer was dan 'politiek-religieuze folklore'.
In hetzelfde avondblad noemde filosoof Ger Groot de uitspraak van de Hoge Raad 'hoogst problematisch'. 'De aanklacht van het Clara Wichmannfonds,' betoogde hij, 'getuigt, onder het mom van democratische vrijheid, van een afkalvende tolerantie jegens alles wat in Nederland niet tot de politieke mainstream behoort.'  Zeer velen, schreef de Amsterdamse hoogleraar rechtsfilosofie Wouter Veraart, vroegen zich inmiddels af waar deze uitspraak 'eigenlijk' voor nodig was. 'De SGP'ers doen geen vlieg kwaad.'

Heel roerend natuurlijk, die solidariteitsbetuigingen. Maar ook behoorlijk misplaatst. Zo steunden deze buitenstaanders niet de krachten binnen de partij die verlangen naar gelijke rechten - naar privileges waarover zijzelf, hun vrouwen en hun dochters in ruime mate beschikken. Zij steunden het handjevol scherpslijpers dat de rest in gijzeling houdt.

Maar wat zich hier bovenal openbaarde, was het schrijnend gebrek aan religieuze kennis bij de seculiere buitenwacht. Rechtzinnige gelovigen mogen graag beweren dat zij hun heilige geschriften letterlijk opvatten. Naar eigen zeggen nemen zij Bijbel of Koran 'van kaft tot kaft' serieus. Wat daarin staat komt immers rechtstreeks van de Allerhoogste. En zij, als oprechte gelovigen, mogen Hem niet tegenspreken.

Buitenstaanders hebben nogal eens de neiging om zo'n beroep op heilige geschriften uiterst serieus te nemen. Wij moeten, menen zij, de strenggelovigen daarin respecteren. Hoe achterhaald wijzelf hun opvattingen ook vinden, als die teksten voor hen zo veel betekenen, dan mogen wij daaraan niet tornen. Seculieren, kortom, nemen blindelings aan dat die orthodoxe claims kloppen.

Geheel ten onrechte.
(...)

Elma Drayer - Verwende Prinsesjes
Portret van de Nederlandse vrouw
Fragment uit het hoofdstuk 'Het sprookje van de religieuze hoogachting'
Pag. 105-109

2010
De Bezige Bij Amsterdam

Bestellen?