'La Grâce',
12 December 1979
Lieve Jan,
Joop (die morgen, D.V., uit het Vaderland hier terugkeert) vertelde me, dat jij tegenover hem je bezorgdheid had uitgesproken terzake een voor mij bestaand risiko van zelfmoord. Misschien heeft hij je verkeerd begrepen, maar het geleek me in ieder geval nuttig je te schrijven.
Een therapie, als zij effekt heeft, resulteert in bepaalde verschuivingen, waarbij verdrongen affekten loskomen. Als er in plaats van gezonde strijdbaarheid een destruktieve agressie te voorschijn komt, ja, dan kan die natuurlijk een fatale weg zoeken.
Er is bij mij echter nogal wat, dat een zelfmoord in de weg staat. Mijn agressie en mijn spanningen hebben een uitweg: mijn werk. Voorts gaan mijn depressies nooit meer zo diep, dat ik het leven zelf haat. Ook heb ik een aantal echte, menselijke kontakten.
Wie plegen zelfmoord? Oude, doodzieke mensen met ondragelijke pijnen, lichamelijk of geestelijk. Mensen die niet door de puberteit heen kunnen komen. Mensen die de wereld om hen heen met een diepe rancune haten.
Bij mij is er een sterk gevoel van plicht en verantwoordelijkheid. Een vrij groot aantal mensen zoude mijn dood ernstig verdriet doen. Bovendien: ik stel niet zulke hoge eisen meer aan het leven, dus een teleurstelling zoude niet zo gauw meer tot een kortsluithandeling kunnen leiden.
Dan is er mijn religieuze standpunt. (Ik doel hier niet op het katholieke verbod.) Mijn eigen leven is niet mijn eigendom, net zo min als mijn talent in laatste instantsie mij toebehoort of door mij geschapen is. Het leven is mij opgelegd, en ik mag er daarom niet op lichtvaardige gronden uitstappen. De zelfmoord blijf een fundamenteel menselijk recht, dat wel, maar een noodrecht.
Voorts: het zijn de olijke broeders, de bonvivants, de grappenmakers die dag en nacht beweren dat alles zo 'geweldig' is, die zich opeens opknopen. De hypochonder en de pessimist worden niet zelden stokoud.
Dus: maak je geen zorgen. Vaak denk ik bovendien: zo lang duurt het niet meer, dus we kunnen het beter rustig blijven uitzitten.
Laat eens iets van je horen als je kunt. Intussen heel veel liefs van je
Gerard.
[14 december 1923 – 8 april 2006]
Uit: Brieven aan mijn lijfarts 1963-1980 – Gerard Reve
Uitgeverij Veen – Amsterdam/Antwerpen
Pagina 191-192
1991
anil ramdas was te groot voor deze wereld. En dat besefte hij opeens.
BeantwoordenVerwijderenKan gebeuren, alle lichten der wereld gaan dood.