Too good to be forgotten (11) Nico – Desertshore

(Waarin aandacht voor albums die onterecht nooit in de lijstjes van ‘De Beste 100’ zijn terug te vinden)

In 1981 trad zangeres Nico op in De Meervaart in het Amsterdamse stadsdeel Osdorp. Rondom Nico heerste een waas van mysterie, voornamelijk vanwege haar rol als ‘chanteuse’ op het debuut van The Velvet Underground, de invloedrijke band die tweede helft jaren ’60 werd opgericht in New York en Lou Reed en John Cale als haar belangrijkste leden had. Nico zong slechts drie nummers op het legendarische debuut – met de zeer voor de hand liggende titel The Velvet Underground & Nico - maar die nummers zijn absolute klassiekers geworden. Zowel Femme Fatale als I’ll be your mirror en All Tomorrow’s Parties zijn ontelbare keren gecovered, maar nooit werd het niveau van de originelen gehaald.

Voor haar toetreden tot de Velvets had de Duitse Nico – echte naam Christa Päffgen - een carrière achter de rug als fotomodel en actrice – ze speelde onder andere een kleine rol in Fellini’s La Dolce Vita. Ook had ze al een single opgenomen; I’m not saying, (met latere Led Zeppelin gitarist Jimmy Page op gitaar). Daarnaast trad ze zo nu en dan op met haar ‘signature’ harmonium, een zeer ongewoon instrument in de popmuziek en daarom een instrument dat Nico sterk onderscheidde van haar tijdgenoten.

Andy Warhol had The Velvet Underground onder zijn hoede genomen – waarschijnlijk verschilde zijn rol als ‘producer’ van het debuut niet wezenlijk van zijn aandeel in zijn al even beroemde films, waarbij Warhol niet zelden al geeuwend 

en nietsdoend achter de camera kon worden aangetroffen terwijl de film gewoon doorrolde – en hij had zijn protégé Nico min of meer opgedrongen aan de band – dit vooral tegen de zin van Lou Reed, die verhinderde dat Nico alle (grotendeels door hem geschreven) nummers zou gaan zingen. Alle aandacht voor Nico, gevoegd bij haar amoureuze verwikkelingen met eerst Reed en vervolgens John Cale maakten duidelijk dat haar rol in de band al snel was uitgespeeld en voor de opnames van opvolger White Light/White Heat begonnen had Nico de band verlaten.

Het mysterieuze waas dat Nico omgaf werd nog versterkt door haar reeks aan beroemde minnaars – waaronder Alain Delon, Bob Dylan, Jim Morrison en Brian Jones – en de solo-albums die ze na haar vertrek uit de Velvet Underground had gemaakt. Haar solodebuut Chelsea Girls uit ’67 is een prachtalbum (met een bloedmooie Nico op de cover), maar ze heeft zelf altijd duidelijk gemaakt dat het folkgerichte geluid van de plaat niet haar keuze was, maar haar was opgelegd door de platenmaatschappij. De trits The Marble Index (1970), Desertshore (1970) en The End (1974) moet dan ook worden gezien als de Nico-platen zoals zij wilde dat ze klonken. Nico op het uit duizenden herkenbare harmonium en John Cale – die The Velvet Underground na het tweede album eveneens vaarwel had gezegd – op elektrische viool, en wat niet al, op The End nog geholpen door ex-Roxy Music synthesizer-specialist Brian Eno en Roxy-gitarist Phil Manzanera.

Het geheel klinkt 40 jaar na dato nog altijd alsof het van een andere planeet komt. Je kunt ervan zeggen wat je wilt – en verschillende YouTube filmpjes maken eens temeer duidelijk hoezeer Nico het moest hebben van een bijna ‘bestudeerde coolheid’ – vooral Desertshore en The End klinken na al die tijd nog even verpletterend en ondanks de hele reeks aan muzikanten – met name zangeressen – die zeggen door Nico beïnvloed te zijn – van Björk tot Stevie Nicks en alles wat daartussen zit – maken deze platen ook anno 2011 nog altijd duidelijk dat Nico haar tijd ver vooruit was. Misschien dat alleen Björk vooral qua eigenzinnigheid nog het meest toont wat ze van Nico geleerd heeft. Maar voor Nico geldt in extremis wat voor veel interessante artiesten geldt: de een vindt het briljant, de ander begrijpt er niets van en zal blijven volhouden dat ze absoluut niet kan zingen. En nee, de waarheid ligt hier absoluut niet in het midden, integendeel. Maar dat maakt deze muziek juist zo bijzonder.

Artistiek gezien vormden de jaren ’70 voor Nico zeker een even groot hoogtepunt als het voorgaande decennium, maar in commercieel opzicht wilde het niet echt vlotten. Ook wat haar filmcarrière betreft bewoog ze zich meer aan de periferie, met rollen in verschillende films van de Franse cineast Philippe Garrel, waaronder La Cicatrice Intérieure. Verschillende nummers van Desertshore zijn afkomstig uit deze film en ook de foto’s van de hoes zijn beelden uit de film. Nico was een decennium lang de geliefde van Garrell – evenals Nico meer een bejubeld cultfiguur dan iemand die commercieel succesvol aan de weg timmerde - en naar verluidt ontwikkelde ze vooral in deze jaren haar heroïneverslaving, en niet zoals te verwachten zou zijn, in haar jaren bij de Velvets.

Na dat memorabele optreden in De Meervaart in ’81 ging het plotseling snel. Nico kwam bijna elk jaar terug want haar dure heroïnehobby moest worden bekostigd. Het resultaat was te zien, al was aan haar uiterlijk ook altijd af te lezen welk een schoonheid ze ooit was geweest. De optredens van Nico werden een jaarlijks terugkerend evenement en ik denk dat ik haar zo’n vier of vijf keer heb gezien, altijd onder de indruk al werd het elke keer een beetje minder. In de jaren ’80 maakte ze ook nog verschillende nieuwe albums, die geen van allen het niveau van het voorgaande werk haalden, maar desondanks door de kritiek ten onrechte veel te hard werden neergesabeld.

Haar ongezonde levensstijl – voeg daarbij een flinke nicotine-verslaving – “oooh, ever since I started smooooking” herinner ik me uit de aankondiging van een van haar nummers – werd haar in 1988 uiteindelijk fataal toen ze tijdens een vakantie op Ibiza met zoon Ari van haar fiets viel en overleed aan een hersenbloeding, 48 jaar oud. In de pers had Nico regelmatig laten weten ‘helemaal clean’ te zijn, maar insiders wisten wel beter.

Het verhaal van zoon Ari Boulogne is een verhaal op zich. Het staat nagenoeg vast dat Alain Delon de vader was, maar hij heeft Ari nooit erkend. Vreemd genoeg werd de jongen wel opgevoed door Delon’s ouders die hem ook zijn achternaam gaven. Ik herinner mij een documentaire uit de jaren ’90, waarin grootmoeder Delon vertelde hoe Nico na maanden reizen terugkwam naar Parijs om Ari te bezoeken bij zijn ‘grootouders’ waarbij ze als cadeau een sinaasappel meebracht. Lichtelijk gestoord en wereldvreemd bleef ze altijd (ik meen me zelfs te herinneren dat de documentaire melding maakte van het feit dat ze Ari met plezier de geneugten van de heroïne bijbracht), maar de muziek blijft na veertig jaar nog atijd prachtig en vooral Desertshore blijft een plaat die me na 40 jaar nog evenveel weet te boeien. Een prachtig document van waar de creatieve geest van de jaren ’60 en ’70 toe in staat was.

Kees Bakhuyzen

All Tomorrow’s Parties, Andy Warhold’s favoriete Velvet-Underground nummer (en het mijne):

hier: http://www.youtube.com/watch?v=CrRVaYF-O4U

My Only Child en All that is my own uit La Cicatrice Intérieure, Nico met haar zoon Ari Boulogne. Vooral even volhouden want het tweede nummer is voor mij het beste van Desertshore:

http://www.youtube.com/watch?v=ClSUT3ZMiVs