DE GLIJBAAN NAAR EEN NIEUWE WERELD

Hoe verwordt onderwijs van ‘waardig’ tot ‘onwaardig’? Hoe ziet de glijbaan eruit?

Het belangrijkste is het geleidelijk wegnemen van de ‘normale’ bevoegdheden van de vakdocenten. Alles werkt goed als er een tang is met aan de ene kant de leerlingen, en aan de andere kant een hoogbetaalde bestuurslaag die ver boven de vakdocenten staat en nergens een speciale belangstelling of liefde voor heeft. Er moet vervolgens zo veel mogelijk zeggenschap over zo veel mogelijk aangelegenheden van de opleiding komen te liggen bij de directie en de leerlingen. Hoe minder de vakdocenten hebben in te brengen, hoe beter dat is voor een vlot verloop.

Gewoon druk uitoefenen van twee kanten is natuurlijk al heel goed, maar zo’n tangconstructie werkt beter als er regelmatig reorganisaties en herverdeling van bevoegdheden plaats vinden. Boetseren gaat nu eenmaal beter als de klei niet te koud is, en een reorganisatie heeft ongeveer hetzelfde effect als het op kamertemperatuur komen van klei. Scholen en opleidingen worden dan ook regelmatig samengevoegd en gereorganiseerd. Opheffen van opleidingen (zoals nu wel zal moeten gebeuren) werkt trouwens ook wel. Klei moet warm blijven.

Essentieel is het bestaan van een vierde macht, naast leerlingen, leraren en directie. Die vierde macht voert verschillende titels: vooral studieadviseur, studentenpsycholoog en studentendecaan zijn populair. Docenten weten vrij snel bij welke studenten de aanleg, ijver en vooropleiding te kort schieten om de studie tot een goed einde te brengen. De vierde macht werkt het tegen dat daar de benodigde, onvermijdelijke maar (op korte termijn) onaangename conclusies uit worden getrokken. De belastingbetaler betaalt beide groepen, draait dus op voor de schade, en financiert de ongetelde uren dat deze twee groepen elkaar bestrijden.

De directies van onderwijsinstellingen moeten bij voorkeur bestaan uit HBN’ers, Half-Bekende Nederlanders, die uit de landelijke progressieve politiek of de vakbonden iets van een reputatie van onaantastbaarheid hebben weten op te bouwen. Het ‘poe poe’ zeggen is zulke mensen op het lijf geschreven, brandjes blussen is hun tweede natuur, en plechtig laten weten dat er niets aan de hand is, beschouwen zij als hun kerntaak. In hun vorige functie was het dat ook.

Docenten zijn veel tijd kwijt aan het apaiseren van de vierde macht, maar ze moeten wel, want de vierde macht heeft vrije toegang tot de fraai gestoffeerde burelen van de directies. Docenten kan, op advies van een van de leden van de vierde macht, het leven tot een hel gemaakt worden, in opdracht van de directie, bijvoorbeeld via de roostermaker die zo hier en daar wat lege tussenuren inlast.

Zo lang de examens nog de functie hebben waarvoor ze bedoeld zijn, kan de vierde macht niet veel meer bereiken dan dat het onvermijdelijke wordt uitgesteld: De leerling gaat wel over van klas 3 naar klas 4, maar voor het eindexamen wordt hij weggewerkt, bij voorkeur zo laat mogelijk, want dan heeft hij door ingeschreven te staan zo lang mogelijk bijgedragen aan de financiering van de schoolorganisatie. (De hoogte van de beloning van de directies is meestal gerelateerd aan het aantal leerlingen.)

Het is natuurlijk spijtig om leerlingen zonder diploma te laten vertrekken, zowel voor de leerling als voor de financiering van de schoolorganisatie. Het is hier dat het huidige schandaal zijn basis vindt. Omdat het uitdelen van diploma’s geld oplevert, zijn directies die personeel hadden rondlopen dat handtekeningen kon zetten, diploma’s gaan uitdelen. Struikelblok is hierbij de scriptie. Als die er erg dom uitziet, valt er iets aan te tonen over het niveau van de opleiding. Sommige opleidingen laten de scriptie deels door de docent schrijven. Wegmaken van dit belastende document is ook een veilige optie.

Docenten die wel eens een onvoldoende geven, brengen het systeem in gevaar. Leerlingen zouden zich wanneer ze herhaaldelijk onvoldoendes kregen, immers wel eens kunnen gaan afvragen of de opleiding wel geschikt voor hen is, en het gekozen ‘studietraject’ vaarwel zeggen. Docenten besteden dus veel tijd aan het maken van opgaven die er acceptabel uitzien maar waarvan ze weten dat hun leerlingen met een beetje mazzel het nog net kunnen behappen.

Het geven van een onvoldoende wordt zo riskant mogelijk gemaakt. Riskant voor de docent. Een docent die een onvoldoende ‘uitdeelt’, wordt daar op ‘afgerekend’, wat wil zeggen dat hij zich een enorme papierwinkel op de hals haalt om de onvoldoende te kunnen ‘hard maken’. De commissie die het beroep van de student tegen de beoordeling van zijn toets of tentamen met een onvoldoende behandelt, wordt voorgezeten door een jurist en bij voorkeur bemenst door de vierde macht. Met de procedure die de drukbelaste docent heeft gevolgd is dus al snel iets mis. Geeft hij vaak onvoldoendes, is er ook pedagogisch-didactisch iets aan de hand: de man/vrouw is geen goede docent. Wie innerlijke vrede nastreeft, doet er wijs aan de studenten zelf hun eigen toetsen en tentamens te laten beoordelen.

Allochtone leerlingen een laag cijfer geven is natuurlijk rassisme. Zulke leerlingen aanspreken op hun gedrag geeft aan dat de docent nog niet voldoende oog heeft voor de gelijkwaardigheid van de verschillende culturen die ons land rijk is, en de diversiteit van het menselijk gedrag op bekrompen en kleinburgerlijke wijze onderschat. Wat wij ‘buitenissig’ zouden willen noemen is misschien wel lastig in een traditioneel onderwijssysteem, maar er moet plaats voor kunnen worden gemaakt. We moeten al die allochtone leerlingen toch niet weg willen jagen? De volgende stap is snel gezet: Allochtonen toestaan wat aan autochtonen verboden is, kan natuurlijk niet.

Omdat het op alle niveaus zo werkt, wordt het onderwijs al snel van alle inhoud ontdaan. ‘Frontaal’ onderwijs is verboden. De ‘stof’ moet niet te moeilijk zijn, het ‘aanbod’ moet leuk zijn, en er mogen geen ‘groepen’ worden ‘weggejaagd’ door hoge eisen, controversiële wetenschappelijke bevindingen of politiek-incorrecte beweringen. Het is onzeker of onder zulke omstandigheden de opleidingen voor de gewone beta-vakken wel zullen kunnen blijven bestaan.

Dom- of luiheid speelt geen grote rol bij de roetsj langs de glijbaan die het Nederlandse onderwijs doormaakt. Het gaat vooral om verkeerde ‘prikkels’ die de politiek heeft ingebouwd, op advies van ‘deskundigen’. Maar het resultaat zal zijn: een ernstig tekort aan mensen die de vernuftigheden van onze tijd in hun vingers hebben, en die een bijdrage kunnen leveren aan de vooruitgang en de vergroting van de menswaardigheid van het bestaan.

HansJansen