Bezoek van Britse sjeik Haitham al-Haddad loopt uit op mediacircus

Update 2, lees hierbij ook: Amanda Kluveld  'Sjeik al-Haddad is onze eigen polonaisesjeik' ("met de onvermijdelijke Tofik Dibi...").

Update: Debat met Al-Haddad in @DeBalie = uitverkocht. Bekijk gratis de webcast om 21:15u LIVE via video.engagetv.com/debalie-lb/pla…#debalie

Draaiende cameraploegen stonden vanochtend op Schiphol klaar om de aankomst vast te leggen van sjeik Haitham al-Haddad. Alsof er een staatshoofd arriveerde van een belangrijke mogendheid. Van de luchthaven werd de shariageleerde naar de NTR-studio gebracht om in het discussieprogramma De Halve Maan te debatteren met de vrijzinnige Rotterdammer Fouad el Haji (zie aanvulling). Een debat in De Balie, met de ‘ridders van het vrije woord’ Kustaw Bessems (journalist van De Pers) en Tofik Dibi (GroenLinks), was binnen de kortste keren uitverkocht. Kortom, een verijdeld symposium in een collegezaal van de Vrije Universiteit, georganiseerd door de Islamitische Studentenvereniging Amsterdam (ISA), is binnen enkele dagen uitgegroeid tot een onverwachte mediahype.

Ongewild gaan mijn gedachten terug naar mei 2010 toen ik berichtte over een islamprediker, die minstens zo veel aandacht verdiende als al-Haddad. Toen meldde ik op mijn oude blog de komst van Salah Sultan, kopstuk van de International Union of Muslim Scholars (IUMS), naar een congres van de Federatie van Islamitische Organisaties (FION), toen nog de Nederlandse afdeling van de Europese Moslimbroeders. Sultan had kort daarvoor op een zender van Hamas verkondigd dat Joden matses maakten van het bloed van christenen. Zijn staat van dienst op het gebied van extremistische en antisemitische toespraken is nog langer dan die van al-Haddad.

De komst van Sultan leidde tot 0,0 reacties in politiek en media. Alleen de ‘joods-christelijke pastor’ Ben Kok reisde naar de hoofdstad om de gast met zijn matses-uitspraak te confronteren. Uiteraard was er op het congres in Amsterdam geen sprake van radicale teksten. Waarom toen die stilte en nu die hype? De wegen van de media zijn ondoorgrondelijk. Toch heb ik wel een verklaring. Destijds zweeg het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) over het bezoek van de matseskenner. Bij de komst van al-Haddad stuurde het CIDI direct een persverklaring rond. Het duurde niet lang of de ChristenUnie kwam met Kamervragen, gevolgd door de reacties van andere partijen. Vanaf dat moment begon het mediacircus te draaien, dat er toe leidde dat de Vrije Universiteit haar handen aftrok van het symposium.

Het zegt iets over media en politiek dat zij pas in actie komen na een voorzet van een lobbygroep. In dit geval kwam de aftrap van het CIDI, maar in andere gevallen zet Greenpeace, Amnesty, FNV, KNMG, ANWB, vul verder maar in, het spel op de wagen. Eigen onderzoek door journalisten of politici maakt steeds meer plaats voor opgewonden kluitjesvoetbal op aangeven van pressiegroepen in het maatschappelijk middenveld. Dat is een verontrustend fenomeen. Opvallend bijvoorbeeld is dat veel media vrijwel ongewijzigd het persbericht van CIDI overnamen. Het initiatief om zaken uit te zoeken lag weer bij de bloggers. De historicus Jan Dirk Snel en de Palestina-volger Maarten Jan Hijmans gingen, door gezonde twijfel bevangen, de berichtgeving checken – en concludeerden dat mijn eerste artikel over de komst van al-Haddad geheel klopte. Snel: “Alle citaten in de blog van Brendel zijn naar mijn bevindingen feitelijk juist.”

Sindsdien lopen enkele discussies over de komst van de sjeik fors door elkaar. Allereerst: moet je de sjeik het land binnen laten? Antwoord: ja. Minister van Veiligheid Ivo Opstelten heeft gelijk dat er geen belemmeringen waren voor de komst van al-Haddad. Ook mensen met verwerpelijke opvattingen mogen hun zegje doen, zolang ze niet ter plekke tot haat en geweld oproepen. Helemaal onbegrensd is de vrijheid niet. Nederland kan iemand de toegang weigeren met een beroep op de openbare orde.

Vraag twee is of je een radicale islamprediker ook moet faciliteren en een podium geven. De Vrije Universiteit stelde een collegezaal ter beschikking, maar verbond daaraan de voorwaarde dat er een academisch debat moest plaatsvinden. De aankondigingen van de studentenvereniging deden vermoeden dat het meer een one man show van de Brit zou worden. Maar toen puntje bij paaltje kwam, werd de toestemming ingetrokken, niet vanwege gebreken aan het symposium maar wegens de oplopende commotie. Een zwaktebod van de VU, maar geen unicum. Eerder toonde het Amsterdamse stadsdeel Oud-West zwakke knieën vanwege de deining rond een debat met Hizb ut-Tahrir-leider Okay Pala en een radicale nationalist van Voorpost.

De studenten werden uit de brand geholpen door het initiatief van journalist Kustaw Bessems en Balie-directeur Yoeri Albrecht. Ik heb daar gemengde gevoelens over. De vrijheid van meningsuiting is een essentieel goed. Bovendien is het prima dat er een debat komt over de opvattingen van de sjeik, die door een deel van de Nederlandse moslims, onder wie hoog opgeleide jongeren, als een hoogstaande geleerde wordt gezien. Maar de studenten hadden toch ook zelf een locatie kunnen zoeken. We zullen straks zien hoe het debat verloopt tussen de voorstanders van de westerse seculiere samenleving en de sjeik; iemand die de wet van Allah boven onze wetgeving stelt, complottheorieën huldigt rond Osama bin Laden en in een filmpje op zijn eigen website verkondigt dat de voormalige Libische dictator Khadaffi een ‘zionistische agent’ was. Komt het tot een zinnige dialoog?

Een derde vraag is wat aankomende wetenschappers – ‘toppers van deze universiteit’ volgens VU-medewerker Wim Haan (in een reactie op het blog van Snel) – bezielt om een omstreden figuur als Haitham al-Haddad uit te nodigen. In de berichtgeving is er tot dusver weinig belangstelling voor de islamitische studentenvereniging. De bestuurders hebben zich tot dusver schuilgehouden voor de media. Jan Dirk Snel stelde er terechte vragen over, net als vanmorgen Volkskrant-columniste Nausicaa Marbe. Meer inzicht verschaffen in de geesteswereld van onze ‘universitaire toppers’ is journalistiek van de lange adem. Wellicht komen we meer over de studenten te weten als de publicitaire storm rond Haitham al-Haddad is overgewaaid.

Aanvulling: Al-Haddad debatteerde bij De Halve Maan onder voorwaarde dat er geen ongesluierde presentatrice aan tafel zou zitten. Onder protest willigde Naeeda Aurangzeb deze eis in. Vanaf de zijlijn bemoeide ze zich dapper met de discussie en liet zich niet intimideren door de sjeik. Hoe een fundamentalistische sjeik de gang van zaken bepaalde bij de Nederlandse televisie kunt u hier zien.