Moskee zonder minaretten: in Zwitserland reactionair, in Slotervaart progressief

Een Zwitsers referendum over minaretten zorgt voor veel deining. In Amsterdam-Slotervaart bouwt de Nederlandse afdeling van de fundamentalistische Moslimbroederschap juist een moskee zonder minaret. Deze moskee wordt ‘gematigd’, ‘progressief’ en ‘homovriendelijk’. Verwarrend allemaal.

De Zwitserse bevolking spreekt zich zondag (29 november) per referendum uit over een verbod op de bouw van minaretten. De conservatieve SVP wil een bouwverbod opnemen in de Zwitserse Grondwet. De partij ziet de torens als ‘een religieus machtssymbool’.

Als de Zwitsers dit voorstel aannemen, werpen ze hun land meer dan twee eeuwen terug in de tijd, om precies te zijn naar de periode voor de Franse Revolutie. Tot omstreeks 1800 gingen lokale heersers over het geloof van hun onderdanen. Ze bepaalden welke gelovigen wel en welke niet een godshuis mochten bouwen.

In de Republiek der Verenigde Nederlanden mochten alleen de gereformeerden overal onbelemmerd kerken neerzetten. De lutheranen, doopsgezinden en katholieken waren aangewezen op schuilkerken. Zolang deze kerken niet zichtbaar waren langs de openbare weg, werden ze gedoogd door de autoriteiten. Synagogen waren verborgen in zijsteegjes. Met dit gedoogbeleid was Nederland overigens nog een eiland van tolerantie vergeleken met omringende landen.

Krijgen we straks in Zwitserland de schuilmoskee als moderne tegenhanger van de 18de-eeuwse schuilkerk? Dat lijkt me niet de methode om onze moderne samenleving weerbaar te houden tegen religieuze intolerantie.

Dat christenen in veel islamitische landen nauwelijks of geen vrijheid hebben om kerken te bouwen of hun geloof uit te oefenen, is geen serieus argument. De religieuze dictaturen van Iran of Saoedi-Arabië geven toch niet het voorbeeld dat wij moeten navolgen?

Om die reden ben ik ook niet gecharmeerd van Geert Wilders’ voorstel om de bouw van nieuwe moskeeën te verbieden. De vrijheid verdedig je niet door de vrijheid in te perken, maar door hem uit te breiden. Door onverkort steun te verlenen aan afvallige moslims, die voor hun leven moeten vrezen. Door op de bres te staan voor het recht om de islam te bekritiseren. Door alle aanslagen op de vrijheid van meningsuiting te bestrijden, of ze nu komen van de Anne Frank Stichting, die islamkritiek als islamofobie wegzet, of van de Organisatie van de Islamitische Conferentie (OIC) - een club van meestal dictatoriaal geregeerde landen, die via de Verenigde Naties een einde wil maken aan het elementaire grondrecht om godsdienstkritiek uit te oefenen. Als het OIC-voorstel wordt aangenomen gaan we niet twee maar zes eeuwen terug in de tijd, rechtstreeks naar de duistere Middeleeuwen en de religieuze inquisitie.

De vrijheid om moskeeën met minaretten te bouwen mag natuurlijk geen vrijbrief zijn om buiten de moskee de sharia toe te passen. De wetten van ons land staan in het Burgerlijk Wetboek en in het Wetboek van Strafrecht, niet in de Koran of de Hadith, de overleveringen van de profeet. Tot de verdediging van onze vrijheid hoort daarom ook het consequent tegengaan van pogingen om de regels en gebruiken van de fundamentalistische islam op te dringen en op te leggen aan medegelovigen en andersdenkenden.

Vanuit het binnen- en buitenland stromen de protesten tegen het Zwitserse referendum binnen. Amnesty International is bezorgd over de vrijheid van godsdienst. Uiteraard ageren islamitische organisaties ook fel tegen het referendum.

Zo gaf de Federation of Islamic Organisations in Europe (FIOE), de Europese tak van de Moslimbroederschap, op 10 novembereen felle verklaring uit. De initiatiefnemers van de volksraadpleging hebben een racistische en extremistische agenda, aldus de FIOE, en zaaien haat en verdeeldheid in het vroeger zo tolerante Zwitserland.

Het is even wennen om de Europese supporters van de haatprediker Yusuf al-Qaradawi op de barricaden te zien voor de vrijheid van godsdienst en de sociale harmonie. Maar dat is nu eenmaal het lot van de democratie. Antidemocraten zijn altijd voorstanders van democratische verworvenheden zolang ze in de minderheid zijn. Het is een uitdaging voor de echte democraten om de vijanden van de vrijheid en de democratie in toom te houden zonder zelf deze verworvenheden uit te hollen.

Over minaretten gesproken. Hechten de Moslimbroeders van de FIOE echt zo veel aan deze torens? Bij de Nederlandse afdeling lijkt dat niet zo zeker. Een dezer dagen wordt in de Amsterdamse wijk Slotervaart een nieuwe moskee in ruwbouw opgeleverd. De bouw gebeurde in opdracht van de Federatie Islamitische Organisaties Nederland (FION).

In mei 2008, bij de presentatie van de bouwplannen, vertelde FION-voorzitter Yahia Bouyafa, dat het een moskee zonder minaretten zou worden. Bij het ontwerp was gekozen voor een mix van modern en traditioneel. Bouyafa: “De minaretten laten we weg, want die hebben alleen een symbolische functie. Op die manier houden we meer geld over voor het islamitische onderwijs dat er gegeven gaat worden.”

De moskee van de Moslimbroeders zal om meer redenen bijzonder zijn. In de eerste berichtgeving werd deze FION-moskee als ’gematigd’ en ’progressief’ omschreven. Stadszender AT5 berichtte op 24 mei 2008 bijvoorbeeld: “Zaterdag is na het afsteken van veel vuurwerk het startsein gegeven voor de bouw van een gematigde moskee, een school en nieuwbouwwoningen in de Staalmanbuurt in Slotervaart. De moskee moet niet alleen plaats bieden aan moslims, maar ook beschikbaar zijn voor de dialoog tussen mensen, ongeacht kleur of levensovertuiging. De moskee wordt daarom progressief en gematigd genoemd. De bedoeling is dat het een volledig Nederlandstalige moskee wordt. Hiermee hoopt de moskee radicalisering tegen te gaan en de jongeren een moderne versie van de islam bij te brengen.”

Voor de goede orde: AT5 had het hier niet over de Poldermoskee van Mohammed Cheppih, die rond die tijd in vrijwel dezelfde bewoordingen werd aangeprezen, maar over het bouwplan aan het Staalmanplein.

De nieuwe moskee haalde ook het nieuws vanwege haar ruimhartigheid tegenover homo’s. Een jaar voor stadsdeelvoorzitter Ahmed Marcouch (PvdA) school maakte met zijn homonota, demonstreerde FION-voorzitter Bouyafa al zijn homovriendelijkheid.

De GayKrant berichtte er enthousiast over. “Als over twee jaar de nieuwe moskee in de Amsterdamse wijk Slotervaart wordt geopend, zijn homo’s van harte welkom. Dat stelt moslimvoorman Yahia Bouyafa die van de moskee een vooruitstrevend centrum wil maken zonder minaretten. De moskee wordt gebouwd aan de Wilhelmina Druckerstraat. Bouyafa wil vanaf die lokatie straks zaken als vrouwenemancipatie en homoseksualiteit bespreekbaar maken… Hij vindt dat er in de moskee ruimte moet komen voor iedereen, ook homo’s. “Homoseksualiteit is een keuze van de persoon zelf”, aldus Bouyafa in Het Parool. “We gaan niet specifieke bordjes met namen van minderheidsgroepen ophangen waarvoor de moskee wel of niet is bedoeld. Iedereen is gewoon welkom.”

Wat zou Yusuf al-Qaradawi hiervan vinden? Hij is de voorman van de Moslimbroederschap, die begin 2005 naar Amsterdam zou zijn gekomen, als het aan zijn discipelen Bouyafa en Marcouch (toen nog moskeebestuurder) had gelegen. Op 6 december 2003 gaf de islamgeleerde uitleg over homoseksualiteit op Islamonline, de website van de European Council for Fatwa and Research (ECFR), onderdeel van de federatie FIOE, waarbij ook Bouyafa’s FION is aangesloten. “Homoseksualiteit is een hoofdzonde”, zei al-Qaradawi, met een verwijzing naar Lot, de Bijbelse figuur die nog net kon vluchten toen God de zondige stad Sodom verwoestte; zijn vrouw keek om en veranderde in een zoutpilaar. In de Koran geldt Lot als een van de profeten.

Al-Qaradawi: “De verspreiding van deze verdorven praktijk in een samenleving verstoort haar natuurlijke leefpatroon en maakt degenen die hem in praktijk brengen tot slaaf van hun lusten, ontneemt hen fatsoenlijke smaak, fatsoenlijke moraal en een fatsoenlijke levenswijze. Het verhaal van het volk van profeet Lot (vrede zij met hem) zoals verteld in de Koran moet afdoende zijn. Het volk van profeet Lot was verslaafd aan deze schaamteloze ontaarding. Het gaf natuurlijke, zuivere en wettige relaties met vrouwen op voor deze onnatuurlijke, smerige en onwettige praktijken.”

Tot slot zegt al-Qaradawi dat moslimjuristen verschillende opvattingen hebben over de juiste straf voor homoseksueel gedrag, dat gelijkstaat aan overspel. Hij wijst de doodstraf echter niet af. “Zulke straffen lijken wreed, maar ze worden ingegeven door het streven om de zuiverheid van de islamitische samenleving te handhaven en deze vrij te houden van perverse elementen.” Het Bijbelse verhaal over Lot en de verwoesting van Sodom is ook populair bij fundamentalistische christenen die homoseksualiteit afwijzen. Daar is men meestal geduldiger en laat men het eindoordeel over de zondaars over aan God.

Al-Qaradawi had beslist geen last van stemmingswisselingen toen hij hel en verdoemenis uitsprak over homoseksuele gedragingen. In andere fatwa’s over dit onderwerp gaan zijn geleerde collega‘s even hard te keer tegen deze ‘zondige en schandelijke handeling’, die een verschrikkelijke straf verdient in dit leven en daarna.

De fatwaraad ECFR en Bouyafa’s FION zijn beide aangesloten bij de Europese moslimfederatie FIOE, waar al-Qaradawi nog steeds als de grote spirituele leider wordt gezien. Hoe komt het toch dat de Nederlandse afdeling van deze fundamentalistische beweging zo homovriendelijk en vooruitstrevend is, maar geen afscheid neemt van de FIOE en evenmin wordt geroyeerd? Eerlijk gezegd heb ik geen enkel idee.

Carel Brendel