De grondwettelijke godsdienstvrijheid heeft kwalijke effecten

  
Rolf Venema
Godsdienstvrijheid in de grondwet
De opstellers van de grondwet in 1915 hadden bedacht dat iedereen in dit land de godsdienst mochten belijden die ze wilden. Echter dachten ze daarbij zeer waarschijnlijk aan de verschillende denominaties binnen de christelijke godsdienst. Dat de islam een factor van belang zou worden in ons land kon toen niet vermoed worden.

In dezelfde versie van de grondwet werd ook de vrijheid van onderwijs bedongen. Om dezelfde motivatie. Vooral de christelijke partijen wilden dat verschillende denominaties van de christelijke godsdienst het recht kregen om hun eigen scholen op te richten, zodat hun kinderen separaat (apart) onderwijs konden volgen en dat niet gereformeerde kinderen gedwongen zouden worden om bij katholieke kinderen in dezelfde klas, of zelfs dezelfde school te moeten zitten. Bovendien werd toen bedongen dat de overheid (dus de belastingbetaler) de uit die scheiding in verschillende vormen van onderwijs voortvloeiende extra kosten zou dragen.

Grote veranderingen in ons land
Maar sinds 1915 is het in ons land erg veranderd op vele fronten, maar in ieder geval op het front van de levensovertuiging. De ontkerkelijking is groot; kerkgenootschappen die vroeger uiteen waren gegaan, hebben zich onlangs weer verenigd in de PKN. Echter waardoor er weer nieuwe kerkgenootschappen ontstonden gevuld met verontruste leden die die fusie niet mee konden maken. Kortom het aantal christelijke denominaties is nauwelijks veranderd en loopt nog steeds in de tientallen.

Andere dan christelijke levensovertuigingen hebben hun intrede in ons land gedaan. De meest bekende daarvan zijn het hindoeïsme en de islam. De laatste wordt vertegenwoordigd door ongeveer één miljoen

aanhangers. Her en der in het land verrijzen gebedshuizen van niet-oorspronkelijk Nederlandse godsdiensten zoals van het hindoeïsme en de moskeeën van de islam.


Recht wordt eis
Dat maakt dat er in ons land anders tegen godsdiensten wordt aangekeken en anders mee wordt omgegaan.
Toegespitst op de godsdienstvrijheid: werd dit grondrecht uitgevonden en ingevoerd om aanhangers van verschillende christelijke overtuigingen tegen elkaar en tegen niet-gelovenden (die zich overigens nauwelijks als zodanig hadden georganiseerd) te beschermen tegen aanvallen en discriminatie. En in het vervolg daarvan hen te verzekeren van geregelde financiële bijdragen van de staat.
Nu wordt het befaamde grondrecht van godsdienstvrijheid gebruikt om zelf in de aanval te gaan tegen alles en iedereen die niet deze of gene specifieke godsdienst aanhangt. Het recht is een eis geworden.
De effecten van deze paradigmawissel is dat er juist ten aanzien van de discriminatie van alles fout gaat.

Claims van godsdiensten
In de eerste plaats gaat het er niet meer om dat de vrijheid te geloven in welke god dan ook te beschermen, maar om te eisen dat anderen zich aan specifieke godsdiensten confirmeren.
Dat maakt een kleine uitweiding noodzakelijk over de aard en het karakter van de beide grote godsdiensten in ons land: het christendom en de islam.
Beide godsdiensten gaan ervan uit dat hun god de heerser is van deze wereld en dat deze godheid boven de wereldse machten staat. In ons land wordt dat onder andere zeer duidelijk door de titel waarmee onze koningin, het hoofd van de regering, de wetten ondertekent en bekrachtigt: ‘Beatrix, Koningin bij de gratie gods’.

Beide godsdiensten streven dan ook naar een theocratie in tegenstelling tot de democratie die we nu hebben. In wezen komt het erop neer dat er in dit land alleen wetten mogen worden goedgekeurd die in overeenstemming zijn met wat de gelovenden uitleggen als de ‘wil van god’.
Echter theocratie sluit democratie uit en omgekeerd. Zie daarvoor het artikel: ‘VVD capituleert voor de SGP’ op de site www.atheistischverbond.nl .


Kwalijke effecten
Dat levert een aantal zeer kwalijke effecten op.
Hoewel het aantal aanhangers van de officiële kerken drastisch terugloopt en de vertegenwoordigers van christelijke politieke partijen in aantal zijn geslonken tot een vijfde van de Tweede Kamer, lijken de eisen en claims van christelijke stromingen alleen maar toe te nemen, onder het adagium: er is godsdienstvrijheid, dus hebben we er recht op. Vooral nu blijkt dat de meest extreme politieke partij in de Kamer in een sleutelpositie is gekomen met haar twee zetels. Deze partij eist dat de winkels op zondagen weer gesloten blijven, omdat dat overeenkomt met hun interpretatie van de ‘wil van god’. Deze eis wordt nu als chantagemiddel gebruikt om wetgeving in dit land te blokkeren, of af te dwingen. Ik verwijs naar het eerder genoemde artikel.

Apartheid
Een ander kwalijk effect wordt het duidelijkst aan de hand van een voorbeeld waarin de islam een rol speelt.
Voor de Nederlandse wet is iedere burger gelijk en moet in gelijke situaties gelijk worden behandeld. Voor de wet kan niemand zich beroepen op zijn bijzondere afkomst of zijn bijzondere religieuze status: bij een overtreding of behoefte aan medische hulp speelt dat geen enkele rol.
Echter nu eisen de aanhangers van de islam dat vrouwen anders worden behandeld en benaderd dan mannen. Ook al is de situatie dezelfde. Dat gaat zover dat dat leidt tot daadwerkelijke apartheid.
Dat betekent dat er geëist wordt dat vrouwen apart worden gezet. Dat er aparte ruimten en voorzieningen voor vrouwen worden gecreëerd. Of dat behandelaars of andere dienstverleners vrouwen apart moeten behandelen. Dit omdat de interpretatie van de islam dat nu eenmaal voorschrijft.
Zo eisen zij dat er uitsluitend vrouwelijke verplegers aan het bed verschijnen van moslima’s, inclusief vrouwelijke artsen. Zo eisen zij dat vrouwelijke gevangenen uitsluitend door vrouwelijke gevangenisbewaarders bewaakt en verzorgd worden.
Zo eisen zij dat er in theaters aparte gedeelten worden ingericht uitsluitend voor vrouwen.
Als we in plaats van moslimvrouwen ‘gekleurde mensen’ zouden schrijven, dan is ons land te klein. Wij waren immers er tegen de apartheid in Zuid-Afrika.
Maar nu het moslimvrouwen betreft, klinkt er een oorverdovend zwijgen.


Met beroep op de grondwettelijke godsdienstvrijheid
Deze vorm van apartheid wordt verdedigd met een beroep op de godsdienstvrijheid zoals de grondwet die garandeert.
De betekenis van de godsdienstvrijheid is daarmee omgekeerd: van een wet ter bescherming van het vrije belijden van het geloof in welke god dan ook, in een eis om het leven ingericht te krijgen overeenkomstig de eigen religieuze eisen, waarbij het principe van gelijke behandeling in gelijke situatie voor alle burgers, ongeacht het geslacht wordt losgelaten.

Herziening van de godsdienstvrijheid
Dit vraagt m.i.om herziening van het begrip en de plaats van de godsdienstvrijheid.
Godsdienstvrijheid is een groot goed in ons land. Ook nu nog. En moet dus verdedigd worden. Echter niet tot alle prijs.
De prijs die er nu zo langzamerhand betaald moet worden is een toenemende grip op de hele samenleving van kleine groepen mensen die zeggen te handelen naar de ‘wil van hun god’. Een ‘wil’ die de meerderheid van de Nederlanders niet erkent. Voorbeelden zijn: het verbieden van open winkels op zondag; het verbieden van het plegen van abortus zoals dat nu geregeld is; het toepassen van euthanasie zoals dat nu geregeld is; kortom de scheiding tussen religie en staat (samenleving) steeds meer te doen vervagen.
De prijs is ook dat er daadwerkelijk apartheid voorkomt in ons land. Op grond van islamitische opvattingen moeten de vrouwen apart behandeld worden. In zekere zin geldt dit ook voor het verbod voor vrouwen om actief deel te nemen aan de verkiezingen voor vrouwen van de SGP.
Dit alles maakt het noodzakelijk dat het begrip Godsdienstvrijheid herzien moet worden alsmede de plaats van die vrijheid in de wetgeving.

Godsdienstvrijheid schrappen uit de grondwet
We staan nog steeds voor het recht op vrije godsdienstoefening, zoals dat ooit is bedoeld, namelijk om dat recht te beschermen. Maar daarvoor is het niet nodig om in de grondwet genoemd te worden.
De tekst van artikel 1 van de grondwet luidt:
Artikel 1
Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
Hier wordt zowel “godsdienst” alsook “levensovertuiging” genoemd als gronden waarop niet gediscrimineerd mag worden. Echter elke godsdienst is een levensovertuiging. Maar niet elke levensovertuiging is een godsdienst. Het betekent echter wel dat het begrip ‘godsdienst’ geheel gedekt wordt door het begrip ‘levensovertuiging’. Dus feitelijk wordt godsdienst in dit artikel twee keer genoemd. Dat maakt het evident dat het begrip ‘godsdienst’ uit het artikel geschrapt kan worden. Temeer omdat er dan geen enkele onderscheid meer bestaat tussen andere religies en levensovertuigingen die niet een god of goden vereren.

Dan vervalt vervolgens ook het beroep op godsdienstvrijheid, zoals verwoord in de grondwet, waardoor er geen apartheid geëist kan worden voor vrouwen binnen de islam. Immers in hetzelfde artikel 1 wordt discriminatie naar geslacht verboden.

Door het begrip ‘godsdienstvrijheid’ uit de grondwet te schrappen kunnen de kwalijke effecten ervan effectief worden bestreden.

Rolf Venema
voorzitter Atheïstisch Verbond