'Het Grote Uitsterven'

Inhetbos_2

Wat zou er gebeuren als vanaf vandaag, door iedereen, overal ter wereld, contraceptie werd toegepast?

Wel haast een blasfemische vraag maar Rebert van Buyten, een van de hoofdpersonages uit Zoete mond, de nieuwe roman van schrijver Thomas Rosenboom, stelt 'm, zij het aan zichzelf en hij vult het antwoord meteen maar in.

Er zou geen enkele baby meer geboren worden. Na vijfenveertig, vijftig jaar zou de laatste vruchtbare vrouw, zij die nu nog net ter wereld kwam, haar vruchbaarheid verliezen. Daarna zou er ook zonder contraceptie geen enkel kind meer geboren kunnen worden. De mensheid zou ten dode zijn opgeschreven – de mens zou uitsterven.

We schijnen op korte termijn maar weinig aan de klimaatsveranderingen te kunnen doen – als er al sprake is van klimaatsveranderingen – maar met z'n allen uitsterven kun je binnen vijftig jaar regelen! Een bijzondere realiteit. Niet eerder ben ik dit gedachte-experiment van 'Het Grote Uitsterven' in een boek tegengekomen.

Het zou natuurlijk al een slok op een borrel hebben gescheeld als de werelbevolking de laatste decennia minder snel was toegenomen. Welke schaarsten hadden dan allemaal wel niet voorkomen kunnen worden?

De Britse demograaf en econoom Malthus schreef in 1798 An essay on the Principles of Population waarin hij voorspelde dat, ik citeer uit Zoete mond: “de bevolkingsgroei de groei van de voedselproductie op rampzalige wijze zou inhalen. De bevolking nam immers meetkundig in aantal toe, terwijl de opbrengst van de landbouw slechts rekenkundig kon stijgen. Gezien het mathematische gegeven dat elke stijgende meetkundige reeks (1, 3, 9, 27, 81) uiteindelijk elke rekenkundige reeks overtreft (10, 20, 30, 40, 50), moest dat op den duur wel leiden tot een daling van de beschikbare hoeveelheid voedsel per persoon (en van ruimte, meende Rebert daaraan toe te kunnen voegen), waarna de almaar toenemende schaarste alleen nog maar kon uitmonden in een catastrofe. Slechts zelfbedwang, en de 'ondeugden' van contraceptie en abortus, zouden die noodlottige afloop nog kunnen verhinderen. De neomalthusianen deelden de zienswijze en zorg van Malthus volledig, alleen hadden zij geen enkel moreel bezwaar tegen de toepassing van contraceptie en abortus – de bond was nu juist opgericht om die te bevorderen en het condoom voor iedereen beschikbaar te maken.

Ja, Rebert van Buyten is een beklagenswaardige man die het verlies van zijn vrouw nog lang niet te boven is, als zoiets al bestaat. Veel te kort mocht hij met z'n Tine getrouwd zijn, aan kinderen zijn ze niet eens toegekomen. Maar alsof het allemaal niet erg genoeg is moet hij met het verlies van Tine ook het enigszins sociale en dus menswaardige leven missen dat hij nou juist door haar had verkregen. Hoe dat precies zit moet de lezer zeker zelf gaan ontdekken, het maakt 't des te aannemelijker dat Van Buyten een stapje verder gaat dan Malthus en zich, terwijl hij z'n inmiddels dagelijkse glaasjes met hypnine versterkte wijn inneemt, verlustigt in deze theorie van Het Grote Uitsterven, “het was je reinste ultramalthusianisme”.

Niet dat de rest van de roman saai is, integendeel, maar het gedachte-experiment levert een aantal pagina's verrassend en meeslepend proza op. Van Buyten fantaseert maar door over de eindeloze voordelen en gevolgen die dat grote uitsterven met zich meebrengt. Voordelen die vrijwel direct merkbaar zijn: de aarde zal met de dag leefbaarder worden, er zal geen ruimte-gebrek meer zijn maar een woningoverschot, na 6 jaar kunnen alle kleuterscholen dicht, na 12 jaar alle lagere scholen etc., vanwege de onuitputtelijke voorraden zal er overvloed aan voedsel zijn en de hele milieu-problematiek zal in een keer opgelost zijn en “wanneer er nu met dit project begonnen werd zou hij dan drieentachtig zijn; al had alle levenslust hem begeven, alleen om dat mee te maken zou hij nog wel zo lang willen leven.”

Alleen tijd zal schaars worden..

En er mogen dus geen dwarsliggers, geen spelbrekers zijn. Iedereen moet meedoen.

Toen ik tijdens een boswandeling het gedachte-experiment ter sprake bracht, leerde ik al snel dat het helemaal niet zo uniek is als ik dacht want in veel Science Fiction boeken die W. weleens leest komen theorieën die 't uitsterven van de mensheid voorspellen veelvuldig voor. Maar nog vaker komt 't voor dat het menselijke ras ramp en tegenspoed weet te overwinnen.

Voor de natuur, de dieren en sommigen onder ons lijkt me de theorie van Het Grote Uitsterven een geruststellende gedachte. De natuur is echter onverschillig, en van dat uitsterven komt het voorlopig nog niet. Overleven zit nou eenmaal in ons dierlijk DNA.

Annelies van der Veer

P.S. Zoete mond mag er zijn maar Gewassen vlees blijft voorlopig het magnum opus van schrijver Thomas Rosenboom. Aan het meeslepende en spannende verhaal van de onherroepelijke teloorgang van Willem Augustus kan geen van zijn latere of eerdere boeken (nog) tippen: Publieke Werken niet, noch Zoete mond of De nieuwe man. Bij Gewassen Vlees moest ik huiveren, lachen en tijdens bepaalde passages m'n walging onderdrukken, maar juist die 'schijtpassages' moest ik wel voorlezen, uit enthousiasme en bewondering; zoiets uitzonderlijks kun je gewoonweg niet voor je zelf houden. Ik heb het boek destijds, ik las het in 2001, anderen nog vaak aangeraden maar altijd tevergeefs. Men bleek er niet ontvankelijk voor maar legde de 732 pagina's tellende roman (even doorzetten!) na een aantal pagina's gewoon opzij. Hoe is het mogelijk.

8 opmerkingen:

  1. Nou Annelies, als ik me even beperk tot de gedachte aan het grote uitsterven: die heeft helaas niet alleen SF-schrijvers al decennia bezig gehouden. Malthus was er maar éen in een generatie onheilsprofeten die zich onledig hield met het uitdenken van de ideale maatschappij, dan wel met reacties daarop; over de ramp die dreigde als zo'n utopie tot uitvoering zou worden gebracht...Helemaal vergeefs, zoals wij hebben moeten aanschouwen. De illusie een ideale wereld te kunnen bouwen is bij velen nog altijd niet gestorven: in kringen van milieubekommerden vind je nog steeds nogal wat lieden die Malthus als leidraad nemen, en die daarom als ze onder ons zijn graag spelen met de gedachte aan een grote ruiming van 3/4 van de mensheid. Door de verkiezing van Obama zitten die tegenwoordig in de regering van de VS.
    Of zij zo hun eigen inbreng hebben in het getouwtrek om de herziening van de gezondheidszorg is anybody's guess, maar de Amerikanen die te hoop lopen tegende plannen voorzien wel degelijk dat de beschikking over hun eigen levenseinde in handen dreigt te vallen van lieden die vinden dat er véel te veel mensen op de wereld zijn, maar die gek genoeg toch niet massaal een eind maken aan hun eigen leven..
    Het valt niet mee om de donkerbruine gedachte te onderdrukken dat zij voor de broodnodige oplossing misschien eerder aan het leven van anderen denken - bij voorkeur vermoedelijk dat van degenen die egoistisch en hebzuchtig een veel te grote voetafdruk achterlaten..

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ik vond Gewassen Vlees een geweldig boek. Klein beetje verziekt door die necrofiliescene op het einde maar mooi boek. De nieuwe man is ook mooi, zeker als je zoals ikzelf iets met scheepvaart hebt. Zoete Mond staat al klaar in de kast.

    xx

    BeantwoordenVerwijderen
  3. @Michel. 'Een Rosenboom' is altijd de moeite waard. Vriend van Verdienste, z'n eerste roman, is evenmin te versmaden. Ik denk wel dat Rosenboom (samen met Herman Brusselmans*) de beste Nederlandstalige romanschrijver van dit moment is, ik zou althans geen andere weten. Die nog leeft dan.

    *Brusselmans, hoorde ik zaterdag, schijnt er een jaartje mee te stoppen.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. grote uitsterven..
    rosenboom, club van rome, malthus.

    Malthus kwam nog tot zijn theorie, door de praktijk van toenderijd dat bezit werd verdeeld onder het grote kindertal. En dat leverde steeds kleinere stukjes grond op, in een agrarische maatschappij onhoudbaar.

    Elke theorie steunt op het temporaire gedachtengoed en leefsituatie.

    Club van rome dacht ook dat we tegen het jaar 2000 van plagen en ellende zouden omkomen, de technologische ontwikkeling onderschattend.

    De klimaartalarmisten menen nu dat de aarde omkomt door onze co2 uitstoot. Ben het met velen eens, dat die alarmisten eerst maar eens moeten ophouden met hun vele vergaderingen overal ter wereld, en dan langzaam zichzelf moeten ombrengen, want met wetenschap heeft dit alles allang niks meer te doen.

    Bevolkingsgroei is een probleem.
    Bartlett gaf aan dat we maar niet wennen aan het probleem van de exponentiele functie: 70:(%)= aantal jaren. 70, gedeeld door 2% bestendige groei, betekent in 35 jaar verdubbeling. Van behoeften, aantallen etc.
    Dan wordt het krap op onze schijf.

    Hoogste tijd voor bestaanszekerheid, alfabetisering en gelijke toegang tot middelen.
    Voor iedere wereldburger. Dat geeft minder voortplantingsdruk.

    Maar zoals Orwell al schreef in ´1984´: op hen die aan de rand van de maatschappij leven heeft dit alles geen vat, die gaan hun eigen gang.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Ephimenco in Trouw: 2050

    Maar terwijl voedselspecialisten zich suf rekenen, is er bijna niemand die het aandurft om de oorzaak van deze tragedie aan de kaak te stellen. Het onderwerp overbevolking hoort bij de rijke landen tot de schaamtecultuur. Een taboe met dodelijke consequenties. Vrij simpel te begrijpen overigens.In 1995 waren er in 728 miljoen Europeanen, in 2050 zijn dat er nog 632 miljoen.
    ......


    http://www.trouw.nl/opinie/columnisten/ephimenco/article2893166.ece/2050_.html

    BeantwoordenVerwijderen
  6. @Ave,

    Nou, nou de beste?
    Dan vind ik van der Heijden nog iets beter. Maar qua romanschrijvers gaat het wel achteruit. En nogal hard ook!

    Ik geloof dat er ook luisterboeken van Brusselmans zijn waarin hij zelf leest!!

    xxx

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Die was ik helemaal vergeten. Lange tijd geleden dat ik een boek van hem heb gelezen. Vallende ouders, Advocaat van de hanen en De Sandwich en Leven uit 1 dag, allemaal prachtig! Maar sinds hij zich AFTh is gaan noemen... en altijd en overal dat gezuip, aan de Movotapes ben ik niet eens meer begonnen en de Tandeloze Tijd-reeks heb ik niet afgemaakt, als die reeks tenminste inmiddels is afgelopen. Geen idee. Ik voel ook geen aandrang om die boeken te herlezen. Mis ik iets?

    Rosenboom is constanter.

    Heb je Het Diner van Koch gelezen? Het begin, en dan met name het gedeelte dat zich in het restaurant (heb je het herkend? Watergraafsmeer!) afspeelt vind ik waanzinnig goed, daar is Koch zo superieur in stijl, ironie en taalgebruik maar het verhaal vind ik net iets te weird worden, iets te ongeloofwaardig. Ik geloof dat ik dat altijd met Kochs boeken heb maar ik lees ze wel allemaal.

    Maarr er is nog een andere romanschrijver van wie ik sinds een jaartje weg ben. Ik verklap nog even niets, maar komt vast ooit 'n log over.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Hee lekkere Avee!!

    Was het in 'la valade' of in dat restaurant waar die kerel is neergeschoten.. Je ziet ik heb het boek nog niet gelezen.... Wel de nieuwe roman van Maarten t H. Ook leuk.
    Zelf heb ik het laatste jaar de resterende boeken van Cormac Mccarthy gelezen. Ik wil je de Border trilogy wel cadeau doen. Als je jarig bent ja?
    Dat is echt geweldig!
    Schervengericht maar ook Movo tapes zijn echt wel zeer de moeite waard. De eerste alleen al door de Polanski affaire....

    xxx

    BeantwoordenVerwijderen