Elsbeth Etty slaat door over nationalisme (en vergeet het communisme)

Foto_van_elsbeth_etty_in_buitenhof_

“Er kan zich geen door mensen veroorzaakte ramp voordoen, of er blijkt een vorm van nationalisme in het spel te zijn, dat schijnt onvermijdelijk… Is er in de moderne geschiedenis een voorbeeld te vinden van een nationalisme dat niet is uitgemond in massamoord?”

In een column naar aanleiding van het Zwitserse minarettenreferendum (NRC Handelsblad, 1 december) waarschuwt Elsbeth Etty opnieuw voor de gevolgen van het nationalisme: “De ontkenning van het mens-zijn van leden van religieuze of etnische minderheden. Als wij het algemeen menselijke loslaten, zijn we tot massamoord veroordeeld. Eerst een paar minaretten om, maar daar zal het vast niet bij blijven.”

Het is de zoveelste poging om kritiek op de fundamentalistische islam buiten de orde te plaatsen. Het is overigens nog maar de vraag of het Zwitserse ‘ja’ voortkomt uit nationalisme. Je hoeft geen nationalist te zijn om je zorgen te maken over religieus fundamentalisme.

Anders dan Etty suggereert bestaan er genoeg voorbeelden van nationalisme, dat niet is uitgedraaid op massamoord. Zwitserland bijvoorbeeld. Ondanks de persoonsverheerlijking van Wilhelm Tell en de wapperende nationale vlaggen heeft het Eedgenootschap al 200 jaar geen oorlog gevoerd, laat staan massamoorden gepleegd.

In de periode 1939-1945 heeft het neutrale Zwitserland zich niet zo heldhaftig gedragen bij het opnemen van Joodse vluchtelingen en het beheren van Joodse banktegoeden. Maar daarin verschilt het niet wezenlijk van andere landen met een angstige en lafhartige bevolking. Denemarken en Bulgarije waren de gunstige uitzonderingen. In beide gevallen speelden nationalistische motieven een rol bij het verzet tegen de Jodenvervolging. Na de oorlog heeft Zwitserland honderdduizenden moslimvluchtelingen uit Bosnië en Kosovo liefdevol opgenomen.

Er zijn meer landen waar - zoals Wouter Bos dat noemt - een ‘beschaafd nationalisme’ de boventoon voert. Het is geen wetmatigheid dat nationalisme onvermijdelijk uitloopt op nationaalsocialisme, fascisme of ultranationalisme. Tijdens de Duitse bezetting sloten veel Nederlanders zich juist uit nationalistische overwegingen aan bij het verzet. Zelfs de illegale CPN ging in de tweede helft van de oorlog een nationalistische en vaderlandslievende koers varen.

Het is altijd wonderlijk hoe Elsbeth Etty bij haar historische vergelijkingen met een grote boog om het communisme loopt. In de Sovjet-Unie had een internationale ideologie afgerekend met het nationalisme. Desondanks is het uitgerekend in deze heilsstaat uitgelopen op massamoord. En niet zo’n beetje ook.

In de boeken van Aleksandr Solzjenitsyn kunnen we gedetailleerd lezen hoe dit alles te werk ging. De sloopkogel ging niet alleen door minaretten, maar ook door kerktorens en synagogen. Daar bleef het niet bij.

De Sovjet-Unie overleefde overigens de Tweede Wereldoorlog dankzij een volgens Etty afschuwelijke ideologie: het nationalisme. In juni 1941 trok de Duitse Wehrmacht, met in haar kielzog de Einsatzgruppen, moordend en brandschattend Rusland binnen. In het Kremlin zag Stalin hoe de Sovjet-Unie onder zijn handen verkruimelde. Vertwijfeld greep hij terug op het nationalisme. De Sovjet-volkeren versloegen de nazi’s in de Grote Vaderlandse Oorlog. Nederland dankt zijn bevrijding indirect aan het nationalisme van miljoenen gesneuvelde Russische soldaten.

Zit er in het historische geheugen van Elsbeth Etty een zwart gat, waarin het communisme is verdwenen? Je zou het haast gaan denken. Op 17 juni fulmineerde Etty tegen De wereldburger bestaat niet, het boek van PvdA’er René Cuperus. Bos had tijdens de Europese verkiezingen gestemd op Cuperus, wetenschappelijk medewerker van de Wiardi Beckman Stichting.

Etty vindt dat Cuperus en Bos het populistische vocabulaire overnemen en daardoor de PvdA aan extreemrechts uitleveren. Door op ‘onze eigen identiteit’ te hameren, verklaarde Cuperus (en dus ook Bos, het eigenlijke mikpunt van haar column) alle vreemdelingen tot vijand en indringer.

Etty schreef: “Dit is allemaal herhaling van wat al vele malen is gezegd, ik bedenk het niet. Het is een oude bekende die we hier ontmoeten, de zondeboktheorie, waarvan niemand zal ontkennen, maar het moet tóch herhaald worden, dat zij tot de constituerende elementen van het fascisme en het nationaal-socialisme behoort, evenals de haat tegen de elite en de kosmopoliet, de vaderlandsloze gezel van de indringer.”

Zo werd in NRC Handelsblad een gerespecteerde medewerker van de Wiardi Beckman Stichting in de nazi-hoek gezet. Typerend is dat Etty een verkeerde vergelijking gebruikte. Want niet de nazi’s ageerden tegen de vaderlandsloze kosmopolieten, maar de communisten. Stalin gebruikte de term ‘kosmopolieten’ in een kwaadaardige antisemitische campagne tegen de Joodse overlevenden van de Einsatzgruppen en de vernietigingskampen.

Bij het lezen van de columns van Etty krijg ik heimwee naar een andere schrijver, die graag de Tweede Wereldoorlog aanhaalt om critici van de politieke islam weg te zetten. Geert Mak is vergeleken met Etty een toonbeeld van redelijkheid.

Mak zegt ook verstandige dingen. Bijvoorbeeld in een interview met het AD (25 juni 2005). Daarin kwamen de protesten ter sprake tegen de bouw van de reusachtige Essalam Moskee in Rotterdam-Zuid. Mak: “Dat er moskeeën bijkomen, hoort erbij. Maar als er met Saoedisch geld scholen worden gesticht of een triomfalistisch gebouw met een minaret tot ver in de hemel, dan denk ik hohoho. Ik kan me goed voorstellen dat Marco Pastors en Leefbaar Rotterdam daar niet aan willen meewerken.”

Tegen Geert Mak zou ik willen zeggen: Pas op! Kijk uit! Je legt een minaret om, maar volgens Elsbeth Etty zal het daar niet bij blijven!

Carel Brendel

Carel Brendel is auteur van Het verraad van links (Uitg. Aspekt)

14 opmerkingen:

  1. De hysterische angst voor nationalisme, zoals die van Etty, vindt zijn oorsprong in de behoefte om enerzijds de tweede wereldoorlog te vergeten en anderzijds om voor de schande ervan te boeten (met het ontkennen of zelfs uitvlakken van de eigen identiteit). Althans zo legt Caldwell het uit en hij benoemt deze wijd verspreide geneigdheid en de bijhorende politiek 'het Europese project'. Het (inmiddels evidente) gevaar ervan - omver gelopen te worden door de Islam en zijn aanhangers - is de focus van zijn nieuwste titel, hier uitstekend besproken in the New Republic: http://www.tnr.com/article/books-and-arts/portents

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Stalin zette niet alleen nationalisme in, maar ook eigen ordetroepen..
    Bij de slag om stalingrad werden de achterlanden van de stad door die troepen afgesloten, zodat de russiche soldaten of de overwinning behaalden, of zich alleen maar dood konden vechten. Dood, door de duitsers, of door de eigen ordetroepen afgeschoten..

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Er zijn lover boys maar geen girls.
    Stemrecht was ooit voor de man alleen voor die reden.
    Etty word geteisterd tussen kiezen voor wat een eitje wil en gezond verstand.
    En weet dat ze uit haar nek lult als het gaat tussen wat een eitje wil en nationalisme.
    De laatste is het middel om eitjes en moeders te brengen waar het thuishoort, in bed, wachtend voor de overwinnaar.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. De column van Etty is buitengewoon hol en een toonbeeld van iemand met een uiterst selectief en beperkt historisch besef. Haar wereld komt niet verder dan het lieve wereldje van de grachtengordel en ze denkt dat blijkbaar de hele wereld zo is, een nogal provinciaals en simpel wereldbeeld dat je vaak bij multiculti's aantreft. Totaal geen oog voor onderdrukking en onvrijheid in de islam en altijd maar blind en kritiekloos verdedigen.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Afgezien van de inhoudelijke kritiek op het stukje van Elsbeth Etty (die Carel goed heeft verwoord), vraag ik mij bovendien af waar Etty de arrogantie vandaan haalt ánderen moreel de maat te nemen. Zij was het immers die lid van de Communistische Partij van Nederland werd, een partij die de misdaden van de Sovjet-Unie vergoelijkte (en zelfs geld van dat regime aannam voor anti-kruisraketten-demonstraties). En het was zij die CPN-lid werd in een tijd dat men zich al decennia lang niet meer kon beroepen op "onwetendheid".

    De keuze van Elsbeth Etty voor de CPN was dan ook geen "jeugdzonde", maar regelrecht een zéér foute beslissing. Vergelijk het maar met iemand die na het bekend worden van de nazi-vernietigingskampen lid van de NSDAP wordt. Deze Elsbeth Etty mag helemaal niemand moreel de maat nemen.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Ongeloofelijk !

    Hoe je naar aanleiding van een referendum over minaretten, de Zwitsers laakbaar gedrag tijdens de ww2 betreffende joden, zo'n 66 jaar geleden dus, aanwrijven.

    Kompleet absurd !

    Even rustig ademhalen:
    Nationalisme: Trouw of liefde voor de staat. Oftewel een politieke opvatting.
    Vaderlandsliefde (patriottisme): Liefde, trouw aan het land, volk.

    Twee heel verschillende zaken dus.

    Tijdens de Duitse bezetting sloten veel Nederlanders zich juist uit nationalistische overwegingen aan bij het verzet.

    Onzin, uit liefde voor vrijheid, gerechtigheid, soevereiniteit en vaderlandsliefde.


    Zelfs de illegale CPN ging in de tweede helft van de oorlog een nationalistische en vaderlandslievende koers varen.

    Ja, vindt je het gek. De Nazi's ontpopten zich ook als Communisten jagers. En niet halverwege, maar eerder. Na de moord op Liebknecht.

    Dat stukje rommel van Etty heb ik ook even doorgelezen. [zucht]

    Ik behandel maar iets luchtigs.
    De Enkelvoudige heeft het daar over de "universele" waarden van de mens.

    Als het goed is zal Voyager 1 , momentele afstand tot de aarde =15.62 lichturen., misschien binnenkort ons zonnestelsel verlaten.

    Ik moet er werkelijk allerhartelijkst om lachen.
    Mevrouwtje geeft les aan een universiteit en behoort dus tot de nomenklatoera.

    Deze meneer wordt wel gezien als de grondlegger van zoiets als de staat.
    Terwijl deze Zwitser al wees op een al te machtige staat en pleitte daarom ook hartstochtelijk voor een strikte beteugeling.

    Precies het tegenovergestelde waar Etty en Anja van der Lubbe naar streven: een grote sterke staat a la Vadertje Stalin.

    Zijn dat nu mongeaulen of Mongeaulen ?

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Zelfs de illegale CPN ging in de tweede helft van de oorlog een nationalistische en vaderlandslievende koers varen.

    Ja, vindt je het gek. De Nazi's ontpopten zich ook als Communisten jagers. En niet halverwege, maar eerder. Na de moord op Liebknecht en Rosa Luxemburg.( = een soort Baader Meinhof Gruppe)

    Niet helemaal juist;
    moet nog erbij worden vermeld dat eerst Rusland en Duitsland een niet aanvalsverdrag met elkaar sloten, dat later door Hitler/Stalin werd overtreden, ter verdeling Polen.
    vandaar de switch.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. "Stalin zette niet alleen nationalisme in, maar ook eigen ordetroepen.."

    Ook onzin. De russische burger moest sterven voor het communistisch ideaal: de bevrijding van arbeiders alle landen.
    Dat Rusland verrast werd door Hitler is toeval.

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Wedden dat volgens Elsbeth en Anja von der Lubbe de Djhaad en de Palestijnse intifada geen uittingen zijn van Nationalisme, trouw aan de partij ?
    Hmm.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Communisme staat op zich helemaal los van nationalisme. Het tegendeel is eerder het geval. In beginsel was het communisme juist een internationale beweging par excellance.
    Ik denk dat je in de war bent met het Stalinisme, dat "Moedertje Rusland" weer in ere wilde herstellen, en dat de grenzen na de revolutie weer dicht gooide.
    De CPN was dan ook een Stalinistische politieke partij, en geen communistiche, zoals ze zichzelf altijd tegen beter weten in is blijven noemen!

    BeantwoordenVerwijderen
  12. In de begin jaren van de bezetting van Nederland mochten enkel de communistische partij en de SDAP hun folders nog op de dam uitdelen.
    Niet omdat ze prima aansloten op de nazi-ideologie, maar enige solidariteit met andere partijen had ook wel gekund.

    Dus zo "nationalistisch" of vaderlandslievend was men niet.

    BeantwoordenVerwijderen
  13. Carel Brendel vergeet helaas het mooiste voorbeeld van nationalisme te geven dat bewonderigswaardig is: het zionisme

    BeantwoordenVerwijderen