De Top Tien

Muziek in de jaren nul – back to the basics

Het eind van de jaren nul is voor de muziekbladen aanleiding voor een ware ‘lijstjesmanie’. Love ‘em or hate ‘em, de lijstjes bieden in ieder geval genoeg aanleiding voor discussie.

Zowel de Nederlandse Oor als de Britse New Musical Express (NME) hebben het titelloze debuut van The Strokes uit 2001 bovenaan de eindlijst staan. Leuke cd, daar niet van, maar voor mij toch een beetje teleurstellend als nummer1. Misschien ook lijd ik aan het ‘het ouwe lullen syndroom’; met mijn 48 jaar heb ik het typsiche rechttoe rechtaan bandjesstramien al veel vaker en vooral beter gehoord. De alom bejubelde debuten van de Arctic Monkeys en de Queens of the Stone Age doen mij dan ook helemaal niets.

Maar muzieksmaak blijft uitermate subjectief. Een band als The Libertines is op hetzelfde stramien gebouwd maar ik heb met name aan hun tweede, titelloze cd enorm veel plezier beleefd. De produktie is lekker rommelig en onaf gehouden door producer Mick Jones, ooit lid van The Clash. Jammer dat de vriendschap tussen Carl Barat en ‘enfant terrible’ en ‘tabloid junkie’ Pete Doherty – inderdaad, de veelbesproken ex van Kate Moss – definitieve schade opliep toen Doherty het appartement van Barat leeghaalde. Voor het genie van The Libertines heb je de perfecte synthese van beide heren nodig.

Ook The Black Rebel Motorcycle Club liet op hun derde en door de critici schandalig genegeerde cd Howl horen dat de mogelijkheden van een trio met zang, gitaar, bas en drums nog allesbehalve zijn uitgeput. Vier jaar na dato blijft het een pracht-cd en het is me een raadsel waarom hij in geen enkele lijst is terug te vinden.

Het beste van de jaren nul werd voor mij voortgebracht door de twee bands die ook al het beste van de jaren 90 brachten: The Flaming Lips en Mercury Rev – oftewel psychedelica for a new generation. The Lips brachten met Yoshimi battles the pink robots uit 2002 een waardige opvolger van het geniale The Soft Bulletin uit 1999 voordat ze het spoor bijster raakten. Mercury Rev maakte met Deserters Songs uit ’98 voor mij nog altijd de beste cd van de afgelopen twintig jaar, maar de drie opvolgers All is dream (2001), The Secret Migration (2005) en het vrijwel genegeerde Snowflake midnight uit 2008 zijn ook erg goed. Met een beetje goede wil kunnen we Grandaddy aan dit rijtje toevoegen. Hun uit 2000 stammende The Software Slump blijft een juweel.
Spinvis zorgde voor een enorme verrassing, met een lichte voorkeur voor het titelloze debuut uit 2002, op een kamertje in Nieuwegein bij elkaar geknutseld. Hoe leg je Spinvis uit? Ik deed ooit een poging maar toen een vriendin daarop vroeg of het ‘een soort Herman van Veen’ was, wist ik dat het onmogelijk was. Kijk en luister zelf op Youtube zou ik zo zeggen.

Een andere grote verrassing kwam uit Seattle. Uitgebracht op het label Subpop, ooit grootgemaakt door Nirvana, kwamen de Fleet Foxes met een ongekende cd vol meerstemmige folky popliedjes die nog het meeste weghebben van The Beach Boys of Crosby, Stills and Nash. Na enige aarzeling was ik totaal verkocht toen ik een nummer op MTV had gehoord.

Een van de grootste verrassingen kwam natuurlijk van de new soul girls uit de UK. Eerst was daar de 16-jarige Joss Stone die echter na een waardig debuut toch net iets te mainstream werd, waarna de fakkel werd overgenomen door Amy Winehouse. Haar Back to Black werd vooral een commercieel success, de critici waren wat verdeeld. Toch hebben diezelfde critici in Oor Winehouse op een zevende plek in de eindlijst doen belanden. Een collectie van tien heerlijke soulful popsongs die net zo goed uit de jaren zestig konden stamen. Maar dat is precies wat die cd’s van Amy Winehouse en in haar gevolg Duffy en Adele zo aangenaam maakt: die heerlijke pretentieloosheid, met alle aandacht voor de songs.

De jaren 90 werden vooral gekenmerkt door eclecticisme, maar van de in dat tijdperk zo gezichtsbepalende dance en alles wat daarvoor doorging is niet zo heel veel meer over. Leftfield is ter ziele en Massive Attack lijkt ondanks een goede vierde cd een zachte dood gestorven. The Chemical Brothers maakten met hun verrassende vijfde cd Push the Button uit 2004 misschien wel de beste cd uit hun carrière, maar de critici lijken de plaat inmiddels vergeten te zijn. Basement Jaxx kon met drie aardige cd’s niet tippen aan de verrassing van het debuut uit 1999 en ook in dit decennium lukte het Tricky niet met een cd te komen die ook maar in de verste verte kon tippen aan zijn geniale debuut Maxinquaye uit 1995. Daft Punk kwam met een leuke tweede cd Discovery, maar dat is ook al weer acht jaar geleden. Resteert Portishead; 3 (2008) is een zeer moedige poging afstand te nemen van hun eerdere geluid, maar ik moet toegeven dat ik toch een voorkeur voor die eerste twee cd’s uit de jaren 90 blijf houden.

In de jaren 90 was de hiphop echt vernieuwend met bands als Cypress Hill en Wu-Tang Clan – helemaal fout natuurlijk die macho ventjes, maar ze brachten wel mindblowing vernieuwende muziek – maar in het afgelopen decennium is weinig van ze vernomen. Resteert de al even foute en homofobe Eminem, maar die wist me toch vooral te imponeren met enkele ijzersterke singles, vooral de mega-hit Lose yourself.

‘Superbands’ als U2, REM en de Red Hot Chilli Peppers kwamen met goed nieuw materiaal, maar toch steekt het wat bleek af bij hun prestaties uit het vorige decennium. Verder namen we in 2003 afscheid van Johnny Cash die de prachtige American reeks vervolgde met de delen III, IV en V. Mede vanwege het weergaloze Hurt is IV mijn favoriet.

Als diehard David Bowie fan bewaar ik hem voor het laatst; met Heathen uit 2002 maakte hij zijn beste cd sinds Scary Monsters uit 1980. In Nederland kan Bowie geen goed meer doen en werd de cd zeer voorspelbaar neergesabeld, dit in tegenstelling tot de UK, waar de cd wel op waarde werd geschat als zijnde ‘back to form’.

Al met al is de tijdgeest: minder eclecticisme, minder experiment en een terugkeer naar de oude vertrouwde bandjes. Maar gelukkig heeft dat een reeks cd’s opgeleverd waar ik enorm veel plezier aan heb beleefd en nog steeds beleef. Ik geef hierbij mijn finale 10, maar morgen kan het allemaal anders zijn. Daarnaast kan de lijst zonder veel moeite uitgebreid worden met nog eens tien of misschien wel twintig andere cd’s. En omdat ik niet álles gehoord heb (zo ken ik weinig van die andere lievelingen van de critici The Arcade Fire en The Editors en ook heb ik Interpol nog niet genoemd, erg goed allemaal, daar niet van), verzoek ik iedere muziekliefhebber met zijn of haar tips te komen, want tenslotte krijg ik als ware muziekliefhebber nooit genoeg van nieuwe muziek.

1. Yoshimi battles the pink robots - Flaming Lips
2. The Secret Migration - Mercury Rev
3. Howl - Black Rebel Motorcycle Club
4. Fleet Foxes - Fleet Foxes
5. American IV - Johnny Cash
6. Heathen - David Bowie
7. Back to Black - Amy Winehouse
8. The Libertines - The Libertines
9. Spinvis - Spinvis
10. The Software Slump - Grandaddy

Kees Bakhuyzen

Beluister de Top Tien, klik op de Youtube links:

1. Flaming Lips

2. Mercury Rev

3. Black Rebel Motorcycle Club

4. Fleet Foxes

5. Johnny Cash

6. David Bowie

7. Amy Winehouse

8. The Libertines

9. Spinvis

10. Grandaddy