JIHAD IN AFGHANISTAN, OF WAAROM WIJ ONGEWILD BETROKKEN ZIJN BIJ EEN GODSDIENSTOORLOG.

(In het januari-nummer van de Militaire Spectator van dit jaar was een gastcolumn opgenomen van een derdejaars studente Arabisch, (1) die daarin een lans brak voor het begrip jihad als rechtvaardige oorlog. Hoewel zij niet expliciet inging op de militaire problemen in Afghanistan bood haar openingszin genoeg aanleiding om te veronderstellen dat de Militaire Spectator haar betoog zeer relevant achtte voor haar lezers bij de krijgsmacht. (2) Ondergetekende heeft een reactie geformuleerd op deze column die helaas niet geplaatst kon worden. Mij werd meegedeeld dat het specifieke karakter van gastcolumns geen reacties toelaat. Wat nu volgt is een uitgebreide en enigszins gewijzigde versie van mijn oorspronkelijke reactie aan de Militaire Spectator)

Het is triest en tegelijkertijd verontrustend in deze tijd van transnationale oorlogsvoering in naam van religie, in casu de islam, wanneer het erop lijkt dat universiteiten hun studenten niet helpen bij het krijgen van een objectief begrip van wat de strijders van deze oorlogen motiveert en bindt. In de gastcolumn over Jihad als just war krijgt de lezer een erg eenzijdig beeld van deze complexe kwestie.

Jihad, zegt de auteur, is alleen bedoeld om "de islam" te beschermen en strijders als Bin Laden voeren een "zogenaamde" dus onechte jihad. Opposing Militant Forces (te denken valt aan Talibanstrijders) zijn niet bezig met jihad maar met qital, 'gevecht', 'strijd' of 'slag'. Het doden van vrouwen, kinderen, oude mannen en verwoesting van infrastructuur past niet bij jihad, meent zij.

In de Egyptische Van Dale Al-Mu'gam al-wasit staat dat het woord jihad (preciezer: jihaad met twee a's) niet afkomstig is van jahada maar van jaahada (let op de twee a's). Jahada is volgens dit woordenboek 'streven naar' en 'inzetten voor' zoals Groeneveld zegt, maar jaahada (twee a's) heeft een andere betekenis. Het Arabische woordenboek zegt: 'Object van het werkwoord Jaahada is de vijand, als zelfstandige naamwoorden aan te treffen in mujaahada en jihaad en de betekenis ervan is: hem (=de vijand) te bestrijden.' (3) En onder jihaad vinden wij: 'Jihad (volgens de religieuze wet) is het bestrijden van diegenen onder de ongelovigen die geen bescherming genieten volgens diezelfde wet.' (4) (pagina 142 van mijn editie uit 1972) De primaire betekenis van Jihad in religieus-juridische zin is dus niet bescherming, zoals de columniste zegt, maar het bestrijden van een vijand van de islam. Bovendien wordt het woord qital 'vechten', anders dan zij stelt, in dit woordenboek rechtsreeks gekoppeld aan het woord jihad. Dit is ook een normale wijze van formuleren in de Arabische commentaren en Sharia-handboeken.

De uitleg dat jihad bedoeld is om de islam te beschermen bevat wel een kern van waarheid, maar helpt niet wanneer wij willen begrijpen waarom ook de Taliban en Bin Ladens (of Hamas) van deze wereld hun militaire operaties legitimeren vanuit de islamitische leer. Jihad is alleen een just war voor rechtzinnige islamieten als die in het belang van Allah is, in het Arabisch: al-jihaadu fii sabiili allaah. Letterlijk: 'De strijd (qitaal 'het vechten') op het pad van Allah'. De Islamitische rechtsgeleerden definiëren het doel van dit pad als de hegemonie van de Wet van Allah, de leef- en gedragsregels van de islam. De vaagheid van de term 'pad' maakt het mogelijk dat islamieten zeer uiteenlopende activiteiten als jihad beschouwen: Voor de Europese moslimprediker Tariq Ramadan is zijn bemoeienis met het onderwijs van moslimjongeren een vorm van jihad (al-jihaadu bil-lisaan 'de jihad met de tong'), voor het Saoedische koningshuis zijn de miljoenen dollars voor Europese moskeeënbouw een vorm van jihad (al-jihaadu bil-maal 'de jihad met geld'), en voor de Taliban is het doden van vijandelijke troepen en 'hypocriete' Afghaanse meelopers een vorm van jihad (al-jihaadu bis-sayf 'de jihad met het zwaard'). Al deze categorieën staan in de canonieke wetboeken van de islam.

Natuurlijk vinden in islamitische kringen heftige discussies plaats over de beste toepassing van religieus-juridische regels op conflicten met een godsdienstige dimensie. Er zijn moefti's of rechtsadviseurs die al dan niet in opdracht van hun regering proberen om de militante jihadisten te veroordelen als (niet-religieuze!) misdadigers, die de zaak van de islam alleen maar frustreren. En andere moefti's komen hen juist te hulp. Het is een juristenstrijd die ons vreemd aandoet omdat hij in dienst staat van één doel: de heerschappij van het woord van Allah zoals neergelegd in de koran. Maar wij moeten wel oog hebben voor de rijke verscheidenheid aan opvattingen binnen dit ene kader.

De Militaire Spectator columniste meent bijvoorbeeld op grond van een secondaire bron (het boek Islamic Political Ethics, Civil Society , Pluralism and Conflict bezorgd door Sohail Hashimi) dat het doden van non-combattanten en vrouwen, kinderen en ouden van dagen "dus" verboden is. Maar in het Sharia handboek 'Umdatu s-saalik van Ahmad Ibn Naqib al-Misri, dat met goedkeuring van de Egyptische religieuze autoriteiten in de Verenigde Staten (!) werd uitgegeven in 1991, lees ik: 'Het doden van vrouwen en kinderen is niet toegestaan tenzij ze (mee)vechten .... het doden van oude mannen is toegestaan als zij ouder dan veertig jaar zijn, evenals monniken ....en het is toegestaan hun (=de vijandelijke) bomen om te hakken en hun huizen te verwoesten.' (5) Dit is een wetboek van de Shafi'itische rechtsschool, een variant binnen de grote moederschoot van de Sharia-wetgeving. Die is ook nu nog dominant in Noord-Egypte, Zuid-Arabië, Oost-Afrika, Maleisië en Indonesië. Moeten we op grond hiervan concluderen dat bijvoorbeeld monniken of mannen ouder dan veertig jaar hun leven niet zeker zijn in Indonesië? Natuurlijk niet. Maar we moeten niet raar opkijken als daar een radicale geestelijke zijn volgelingen weet op te roepen tot agressie tegen bijvoorbeeld christenen en hun kerkgebouwen.

In Afghanistan richten de orthodoxe moslims zich op de Hanafitische rechtsschool, die evenals de Shafi'itische alleen op ondergeschikte punten afwijkt van de allesoverheersende Sharia-norm. Ook de Taliban beroepen zich op de regels van deze Hanafitische rechtsschool, maar zien hun toepassingen wel als de meest zuivere vorm ervan. Het zal niet verbazen dat het begrip jihad ook bij de Hanafieten een centraal leerstuk is:

'Jihad in het (dagelijkse) taalgebruik is het kosten noch moeite sparen van wat in iemands vermogen ligt om te spreken en te handelen, en in de Sharia is het het doden van ongelovigen en vergelijkbare (handelingen) zoals ze slaan, het plunderen van hun bezittingen, het verwoesten van hun gebedshuizen en het breken van hun afgodsbeelden.' (6) Deze weinig pacifistische definitie van jihad werd geciteerd door de grootvader van Tariq Ramadan, de oprichter en ideoloog van de Moslimbroederschap Hassan Al-Banna in diens tractaat over de jihad. (7) Onder het hoofdje 'De jihad is een religieuze plicht voor iedere moslim' begint de schrijver zijn tractaat met de volgende zin: 'God heeft de jihad opgelegd aan iedere moslim als noodzakelijke en resolute plicht waaraan geen ontkomen of uitvlucht (mogelijk) is. Hij heeft hem gemaakt tot voorwerp van hoogste verlangen en leidend tot grootste beloning in het hiernamaals voor strijders (moejahidien) en martelaren.' (8)

Het jihadisme in de Islamitische Republiek Afghanistan is een reëel probleem. Wat sommige westerse politici en analisten niet lijken te beseffen is dat de jihad als tactisch wapen wordt ingezet door Afghanen zelf. Bin Laden zit allang hoog en droog in Pakistan, of misschien zelfs als gegijzelde gast in een ommuurde enclave in Iran. Vanuit radicale islamitische denkkaders is de Afghaanse lokale jihad volkomen legitiem. Hij ondervindt warme steun van geestelijke leiders en rechtsadviseurs in veel landen waar moslims wonen. Tot in Amerika toe wordt op het internet opgeroepen om mee te vechten of de zaak financieel te ondersteunen. Vaak gepropageerd als het doneren voor 'de heilige strijd' al-jihaadu l-muqaddas. (9) We zijn in Afghanistan verwikkeld in een godsdienstoorlog die in feite draait om maar één zaak: de leef- en gedragsregels van de islam. De ene partij wil totale, 'zuivere' Sharia (Taliban en symphatisanten buiten Afghanistan), de andere een Sharia light (regeringskringen, gesteund door het Westen). De steun voor méér islam in het openbare leven, de strijd tegen het verdorven secularisme geïmporteerd uit Europa en Amerika zal niet verdwijnen met nog meer opbouwmissies en goedbedoelde ontwikkelingshulp. Daarvoor is het een te groot en vooral globaal probleem.

Simon Admiraal

Simon Admiraal studeerde Arabisch van 1974-1980 en was o.a. actief in het Midden-Oosten als vertegenwoordiger van een Amerikaans bedrijf. Hij verzorgde in 2009 een workshop 'Militaire theologie van de islam' voor Defensieleergangen en bereidt een proefschrift voor over de spanningen tussen de seculiere rechtsstaat en de politieke islam in het Westen.

Simon Admiraal is een van de drie getuigen in het Wildersproces.


1. F. Groeneveld Militaire Spectator, januari 2010, jaargang 179 nummer 1, pp. 58-59: "Jihad als vorm van just war".

2. 'Wanneer Opposing Militant Forces (OMF) 'Allahu Akbar' schreeuwen voordat ze de trekker overhalen, betitelen we ze meestal als jihadi's.'

3. ǧāhada: al-ʿaduwwa, muǧāhadätan wa ǧihāda-n; qātalahu.

4. al-ǧihādu: šarʿa-n qitālu man laysa lahum ḏimmätun mina l-kuffār.
5. lā yaǧūzu qatlu n-nisāʾi wa ṣ-ṣibyāni illā an yuqātilū .... wa yaǧūzu qatlu š-šuyūḫi wa huwa man ǧāwaza l-arbaʿīna wa r-ruhbāni .... wa yaǧūzu qaṭʿu ašǧārihim wa taḫrību diyārihim.

6. al-ǧihādu fī l-luġäti baḏlu-n mā fī l-wusʿi mina l-qawli wa l-fiʿli wa fī š-šarīʿäti qatlu l-kuffāri wa naḥwihi min ḍarbihim wa nahbi amwālihim wa hadmi maʿābadihim wa kasri aṣnāmihim. (uit maǧmaʿu l-anhuri fī šarḥi multaqà l-abḥur, een Hanafitisch handboek)

7. Risālätu l-ǧihād, tientallen keren uitgegeven in de Arabische wereld. De alom gevierde bruggenbouwer Tariq Ramadan is in staat geweest dit tractaat van zijn grootvader te verdonkeremanen in zijn proefschrift Aux Sources du Renouveau Musulman dat voor een belangrijk deel gewijd was aan de vermeende hervormer Hassan Al-Banna.

8. Farraḍa l-lāhu l-ǧihāda ʿalà kulli muslimi-n farīḍäta-n lāzimäta-n ḥāzimäta-n lā manāṣa minhā wa lā mafarra maʿahā wa raġġaba fīhi aʿẓama t-tarġībi wa aǧzala ṯawābi l-muǧāhidīna wa š-šuhadāʾ.

9. Het is een bekende truc in de apologetische literatuur, ook in de westerse wetenschap, om te benadrukken dat jihad géén heilige oorlog is omdat in het Arabisch anders gesproken zou worden van al-ḥarbu l-muqaddas (letterlijke vertaling van 'heilige oorlog') in plaats van al-ǧihād ('jihad', 'strijd'). Men vergeet er dan bij te vermelden dat het woord 'heilig' in Arabische publicaties regelmatig bij het woord 'jihad' gevoegd wordt zodat de term 'heilige oorlog' verschijnt!