Wolven in Nederland

Anderhalve maand geleden al weer, begin september, is er door automobilisten een heuse wolf gesignaleerd op de A-12 bij het Gelderse Duiven. Hij moet bij Lobith ons land binnen zijn gekomen, en hij stond in de buurt van een benzinestation klaar om over te steken, deze jonge LPG-wolf, toen hij gefotografeerd werd. De foto’s die van het dier zijn gemaakt door diezelfde automobilisten waren nogal onduidelijk. Daaruit blijkt maar weer eens hoe slim de wolf is. Je kunt hoog in de boom of diep in een kelder de liefde bedrijven, dan nog kun je er zeker van zijn dat die bedrijvigheid wordt vastgelegd en op internet wordt gegooid. Maar een wolf kregen ze dus niet scherp, die voyeurs daar bij Duiven met hun mobieltjes. Desondanks hebben wolvenexperts uit Nederland en Duitsland verklaard, dat het hier

voor 95 % zeker om een exemplaar van de Europese wolf gaat. Volgens Leo Linnartz van ARK Natuurontwikkeling betreft het hier “een authentieke wolf…een dwaalgast, een relatief jonge wolf die na twee jaar zijn roedel heeft verlaten en letterlijk alle kanten opzwerft op zoek naar een nieuwe leefplek.” Intussen heeft niemand deze dwaalgast, die door het rivierengebied naar Duiven is getrokken, meer gezien. Volgens Leo gaat hij vooral in het donker op stap en dan kan hij grote afstanden afleggen. Die roedels zitten nu nog op zo’n 400 km afstand van ons land. Maar wie zegt dat ook zij niet een kijkje bij ons willen gaan nemen. De Batavieren kwamen ook niet alleen. Een beetje wolf overbrugt die paar honderd kilometer in een kleine week, en dan is een wolfisering van Nederland bijna niet meer te stuiten. Want eenmaal voorbij Lobith gaan ze ook door natuurlijk. Naar de Veluwe, De Utrechtse hondsrug, het natuurgebied bij Naarden. Soms denk ik, als ik ’s morgens vroeg door het Vondelpark jog, dat ik vanonder zo’n typisch wolvenbosje word aangestaard door twee wolfsbruine ogen. Een witte kin, een donker zadel en een omgekrulde staart. Precies zo is het ‘authentieke exemplaar’ beschreven door Leo Linnartz. Even later schiet het dier er vandoor als hij door z’n baasje wordt geroepen. Maar toch. Het kan een keer gebeuren. Vroeg of laat zitten ze er wel en nemen ze de trein naar Zandvoort om daar de duinen af te stropen. Er schijnen al gemeenten te zijn die een ramingsplan wolvencapaciteit hebben opgesteld. In ieder geval heeft de gemeente Eibergen geconstateerd dat binnen de gemeentegrenzen ruimte is voor twee tot vier wolven. Dat is niet veel voor een plaats in de Achterhoek. Wolven moeten er dus snel bij zijn, willen ze zich daar vestigen.

Het is 114 jaar geleden dat de laatste wolf in Nederland gezien is. Aanvankelijk werd gedacht, dat wolven alleen in uitgestrekte wildernissen leven. Maar dat is niet zo. In Duitsland vestigen zich steeds meer roedels in het meer gecultiveerde zuidwesten in plaats van het bosrijke noordoosten. Als ze zich maar kunnen voeden met wild. Nou, met zo’n 70.000 reeën moet Nederland een waar walhalla zijn voor de canis lupus. Dat ruiken ze gewoon. Ook de wolven in de Franse Vogezen. Het duurt echt niet lang meer of ze roedelen erop los in bijvoorbeeld Oudeschans in Oost-Groningen. Van daaruit sprinten ze dan over de afsluitdijk om zich in te schepen op de veerboot naar Texel. Jan Wolkers zou het wel meegemaakt willen hebben.

Bor de Wolf

Natuurlijk past de vrij rondlopende wolf, de dwaalgast dus, niet meer in ons denkpatroon. Honderdveertien jaar heeft ie zich niet laten zien. En nu zou de lupus er ineens weer zijn. Voor ons is het alleen nog maar een sprookjesdier. En als hij zich plotseling in de vrije natuur, aan de snelweg bij een benzinepomp, aan ons voordoet, raken we van slag. De bekendste wolven die wij in Nederland kennen, zijn de weerwolf in Pluk van de petteflet en Bor de Wolf van De Fabeltjeskrant. Volkomen gedomestificeerd zijn ze. Bor de wolf is de uitbater van het dierenbosse café Het Praathuis. Geïntegreerder kan het niet. Over de wolf in het sprookje Roodkapje zijn boeken volgeschreven. Over de ontwikkeling van het verhaal van Charles Perrault tot en met de gebroeders Grimm en daarna , over de wolf als bloeddorstige weerwolf (zie ook de film Wolf met Jack Nicholson) en als verleidelijke seksmaniak tot het symbool van mannelijke agressie. Perrault laat de wolf in bed wachten zoals de natuur hem heeft geschapen: behaard en naakt. De zedige gebroeders Grimm besparen het Duitse Roodkapje dat ze ook nog bij het monster in bed moet, voordat ze wordt opgegeten, en ze steken de wolf in grootmoeders kleren. De filosoof Bruno Bettelheim (die nog als zichzelf speelde in de film Zelig van Woody Allen) analyseerde het sprookje grondig en concludeerde: “..de wolf is hier niet alleen de mannelijke verleider, hij vertegenwoordigt ook alle a-sociale, animale tendenzen in ons”. Toen ik me jaren geleden bezighield met een video-theatervoorstelling over Blauwbaard en Roodkapje stuitte ik onvermijdelijk op al dit soort theorieën. Ook op Het Rijk van Jabeer. Getransformeerde sprookjes van Rudy Kousbroek. Op de vragen naar de grote oren en ogen volgt niet die naar de grote mond (“Dat is om je beter te kunnen opeten”) maar naar de grote armen (“Dat is om je beter te kunnen omhelzen”). Dan zegt Roodkapje “Grootmoeder…ik bedoel grootvader, wat heb je een grote…”, waarna ze nog lang en gelukkig leven. En in een leerboek voor de middelbare school van die tijd wordt de leerling gevraagd een modern sprookje te schrijven naar aanleiding van dit krantenbericht: WOLF OP GRUWELIJKE WIJZE AFGESLACHT. Nijkerk. In een vijver nabij de woning van de weduwe De Groot is gistermiddag het stoffelijk overschot opgedregd van een wolf. Voorlopige sectie op het danig verminkte kadaver heeft uitgewezen dat zich in de maag van het dier een aantal zware keien bevond…etc. Uit dezelfde tijd dateert echter ook een artikel in De Volkskrant (27 dec. 1984), waarin de bioloog dr. Harm van de Veen aan het woord komt. Hij is een groot voorstander van natuurbeheer waarbij de natuur zoveel mogelijk haar eigen gang kan gaan. Hij bepleit ook vurig het uitzetten van de wolf en de lynx in Nederland. En dan zijn we terug bij Leo Linnartz. Deze vestigt de aandacht op een rapport waaruit blijkt dat juist het rivierengebied enorm aan biodiversiteit wint. Met het project ‘Ruimte voor de rivier’ is de verlegging van de dijklichamen uit veiligheid gecombineerd met natuuraanleg, waardoor de Maas, Waal en Rijn in zeer korte tijd zijn omgevormd tot enorme natuurverbindingen die zelfs bevers en zeearenden aantrekken. Volgens Leo is de komst van de wolf een ‘kroon op het werk’ (www.arknatuurontwikkeling.nl).

Er bestaan ook verhalen waarin de wolf een prachtig en geliefd dier is. Bijvoorbeeld in The Crossing (1994) van Cormack McCarthy, van wie No country for old men (2005) in 2007 door the Coen Brothers verfilmd is. Een prachtig verhaal over de band tussen een jongen en een zwangere vrouwtjeswolf en een schitterend monument voor de wolf. De echte gewetenloze dieren in The Crossing lopen allemaal op twee benen. Homo homini lupus. De mens is toch vooral voor de mens een wolf. Ik zou daarom willen zeggen: Je bent welkom, wolf. Waarschijnlijk houd je je sinds begin september ergens schuil. Misschien wel in de buurt van De vrije school in Zutphen, waar een docent Euritmisch boekhouden en Kastanjebewerking met sterrenbeeld waterman (een verdacht gesternte in de antroposofische leer) ontslagen is, toen hij wat al te vrijmoedig sprak over de zachte kanten van de wolf in zijn benadering van roodkapje. Je bent welkom. Nestel je in ons land. Maak gebruik van onze voorzieningen. En draag bij aan het in stand houden van het biologisch evenwicht in ons territorium. Wees welkom. Zeker nu in ons land één van de strengste winters in honderd jaar in aantocht is.