Verbied de boerka (en ontmoedig de hoofddoek)

Wederom actueel ('boerkaboete'), én bovenaan gezet, speciaal voor Nuweira Youskine 'Vertrouwen'

door Claire Berlinski

Vijf jaar geleden verhuisde ik naar Istanbul. Aanvankelijk sympathiseerde ik met de stelling dat het Turkse hoofddoekverbod op de universiteiten en bij publieke instellingen buitengewoon discriminerend was. Ik sprak veel vrouwen die het dragen van een hoofddoek beschreven als een vrijwillige daad van geloof. Een zakenvrouw, midden dertig, vertelde me dat ze op de middelbare school een hoofddoek ging dragen om haar seculiere familie te tergen. Haar docent reageerde verbijsterd toen hij haar zag:”Als Atatürk je nu kon zien, zou hij huilen!” De herinnering aan deze afwijzing deed haar zichtbaar nog steeds pijn.

Ik vroeg haar waarom ze had besloten een hoofddoek te gaan dragen. Ze vertelde dat ze als tiener een
religieuze ervaring had. Ze beschreef dit in termen die iedereen die bekend is met het werk van William Jamesi zal herkennen. Ze begon de hoofddoek te dragen om “haar band met de Onuitsprekelijke te bevestigen” en “elke keer als ik in de spiegel kijk zie ik een gelovige vrouw terugkijken, zo word ik eraan herinnerd dat ik heb gekozen voor een speciale relatie met Allah”.

Zo beschouwd is het dragen van de hoofddoek niet radicaler dan andere religieuze rituelen die symbolische daden van opoffering of dagelijks ongemak verlangen. Ik hoorde Joden de spirituele beloningen, die ze door het volgen van de kashrut (spijswetten) krijgen, op bijna dezelfde manier beschrijven. Het is lastig, zeggen ze en schijnbaar willekeurig; het vraagt een dagelijks offer. Maar een Jood die koosjer blijft kan geen maaltijd eten zonder eraan herinnerd te worden dat hij een Jood is, en zo wordt de eenvoudige handeling van het eten verheven tot een religieuze rite.

Een vrouw vertelde me over een vernedering die zij in haar jeugd had ondergaan toen haar familie uit het zwembad werd gezet omdat haar moeder een hoofddoek droeg. Ik geloofde haar. Alle verhalen over vernederingen in de kindertijd lijken op elkaar en worden op dezelfde manier verteld. Ze vond het vreemd dat ze wel een hoofddoek op een Amerikaanse universiteit mocht dragen maar niet op een Turkse. Het leek mij ook abnormaal. Dat zou het voor elke Amerikaan zijn: politiek gezien stammen wij allemaal af van mannen en vrouwen die wegens hun geloof werden vervolgd. Ik besloot dat ik aan de kant van deze vrouwen stond.

Maar dat was in de tijd dat ik nog steeds de omgeving van Balat kon bezoeken zonder voor hoer uitgescholden worden.

Het onlangs genomen besluit van de Franse Nationale Vergadering om gezichtsbedekkende sluiers inclusief de boerka- die ook de ogen verbergt- te verbieden, is de nieuwste maatregel op dit gebied die door Europese overheden zijn genomen. Het Belgische parlement was de eerste die in april de boerka verbood; kort daarna bekeurde de politie in Noord-Italië een vrouw voor het dragen van een niqab, deze bedekt het gehele gezicht behalve de ogen. De Italiaanse politie beriep zich hierbij op een wet uit 1975 die bedekking van het gezicht in het openbaar verbiedt. In Engeland heeft het conservatieve parlementslid, Philip Hollobone, opgeroepen tot een boerkaverbod. Vorige week is in Spanje een voorstel om de boerka te verbieden nipt verslagen. De algemene term voor het dragen van de sluier, zich bedekken of zich inpakken, is hijab, en alle vormen ervan, ook die het gezicht laten zien, zijn verboden op Franse openbare scholen sinds 2004.

Laten we eerlijk zijn, deze verbodsbepalingen gaan in tegen de godsdienstvrijheid en de vrijheid van meningsuiting. Ze stigmatiseren moslims. Geen enkele moderne staat zou zich bezig moeten houden met vrouwen voor te schrijven wat ze moeten dragen. De veiligheidsargumenten zijn vals, er zijn duizenden manieren om een bom te verstoppen, je hoeft er geen boerka voor te dragen. Het hoeft ook niet altijd zo te zijn dat de vrouw een boerka tegen haar wil draagt. En mocht het wel zo zijn, dan zijn er al wetten tegen fysieke dwang.

Het argument dat het kledingstuk in de islam geen religieuze verplichting is, is goed gevonden maar niet relevant. Miljoenen moslims geloven immers dat het wel zo is, en de staat is niet bevoegd om zich bezig te houden met koranexegese. De keuze voor de hoofddoek is voor veel vrouwen een eerlijke expressie van een zeer persoonlijk religieus gevoel. Hen daarvan weerhouden is discriminerend, bedreigend en gaat niet samen met de tradities van de Verlichting in het Westen. Het is bovendien wreed om van een vrouw te eisen dat zij delen van haar lichaam onthult die haar gevoel voor ingetogenheid juist dwingt te bedekken, voor zo’n vrouw is de eis net zo tiranniek, vernederend en arbitrair als een wet die dicteert dat vrouwen hun borsten moet ontbloten.

Dit is allemaal waar en toch moet de boerka verboden worden. Alle soorten hoofddoeken moeten, indien niet verboden, dan toch sterk ontmoedigd en gestigmatiseerd worden. De argumenten tegen een verbod zijn logisch en principieel. Ze zijn echter ook mager en onvoldoende. Ze missen iets wezenlijks: Als Europa nu niet opstaat tegen de hoofddoek- en de opvattingen over vrouwen die zij representeert -dan zullen er binnen één generatie veel steden in Europa zijn waar geen enkele ongesluierde vrouw nog comfortabel en veilig kan wandelen.

In een blog van de New York Times keerde de filosofe Marthe Nussbaum zich onlangs tegen een verbod en stelde dat boerkadraagsters beschermd zouden moeten worden tegen “subtiele vormen van discriminatie”. Het was een volmaakt voorbeeld van een filosoof op de toppen van haar macht. Nussbaum schreef:“ Vroeger vond ik dat het hoofddoekverbod in Turkije gerechtvaardigd was, omwille van het onontkoombare staatsbelang- ik geloofde destijds dat vrouwen fysiek geweld riskeerden als ze ongesluierd door het leven gingen, tenzij de regering ingreep door de sluier voor allen te verbieden. Tegenwoordig is de situatie in Europa heel anders, daar zal zelfs de schaars geklede vrouw niet met fysiek geweld bejegend worden”. Nussbaum zit er helemaal naast. Er zijn nu al veel wijken in Europa waar schaars geklede vrouwen niet veilig zijn. Samira Bellil schrijft in haar autobiografie Ontsnapt uit de hel: “in de achtergebleven islamitische buitenwijken van Parijs zijn er maar twee soorten meiden. De goede meiden zitten thuis, doen het huishouden, zorgen voor hun broers en zussen en gaan alleen de deur uit voor school. De meiden die zich opmaken, uitgaan en roken, krijgen snel de reputatie van ‘’makkelijke meid” of “hoertje”.”

Ouders in deze wijken vragen de gynocologen een verklaring af te geven die de maagdelijkheid van hun dochters bevestigt. Polygamie en gedwongen huwelijken zijn gewoon. Veel meiden mogen het huis niet uit. Volgens de statistieken van de Franse overheid is het aantal verkrachtingen in de huisvestingsprojecten sinds 1999 elk jaar met 15 á 20 % toegenomen. In deze wijken zijn de vrouwen inderdaad een hoofddoek gaan dragen om te ontsnappen aan aanranding en geweld. In de buitenwijk La Courneuve, zegt 77% van de vrouwen een hoofddoek te dragen om de wraak van de islamitische moraalpolitie te ontlopen. Let wel, we hebben het hier over Frankrijk, niet over Iran.

De relatie tussen islam en misdaden tegen vrouwen wordt in heel Europa waargenomen: “De politie in de Noorse hoofdstad Oslo onthulde dat er in 2009 weer een record gevestigd werd, vergeleken met 2008 waren er twee keer zoveel verkrachtingszaken”, schreef het conservatieve blog The Brussels Journalii. In elke zaak, niet alleen in 2008 en 2009 maar ook in 2007, was de belager een niet-westerse immigrant. Deze statistieken worden nauwelijks besproken; men voelt zich ongemakkelijk en ze roepen te veel oude racistische clichés op. Maar het zijn feiten.

In Europa gaat het debat nu vooral over de boerka, niet over de andere minder bedekkende kledingstukken, zoals de hoofddoek. De totale wanstaltigheid van de boerka maakt het tot een makkelijk doelwit, evenals de politieke haalbaarheid van zo’n verbod. In dit tijdperk van zelfmoordaanslagen wordt het verbod verdedigd op basis van veiligheidsredenen, terwijl zo’n verdediging de toetsing eigenlijk niet helemaal doorstaat. Maar de boerka is gewoon de meest extreme vorm van alle soorten sluiers en alle dwang met betrekking tot de sluier in welke vorm dan ook is niet alleen een gruwel maar ook besmettelijk; tenzij het wordt gestopt is het de natuurlijke neiging van deze praktijk zich te verspreiden, want het dragen van de sluier is zowel een politiek als een religieus symbool. Het is een symbool van een dynamische totalitaire ideologie die zich op Europa heeft gericht en niet tevreden zal zijn totdat elke vrouw op de planeet is vernederd, en onderdanig, stil en slaafs is geworden.

De kwalijke verspreiding van de sluier is sinds de Iraanse revolutie in de hele islamitisch wereld waargenomen. Ik heb het in Turkije gezien. Door migratie en demografische verschuiving zijn wijken die eerst gemengd waren, nu overwegend gesluierd. De overheid heeft geprobeerd de hoofddoekverboden op te heffen, hiermee werden de voorstanders van de praktijk aangemoedigd en gelegitimeerd. Vijf jaar geleden was de historische Joodse en Griekse wijk Balat, gelegen langs de Gouden Hoorn, een wijk waarin je veel ongesluierde vrouwen zag. Dat is nu niet meer zo. Onlangs bezocht ik daar een vriend die met tegenzin voorstelde dat ik me -gedurende mijn verblijf in zijn appartement-  fatsoenlijker zou kleden. Zijn raam bevond zich aan de straatkant. Hij was bang dat zijn buren de politie zouden bellen en een prostitué in hun midden zouden rapporteren.
Het dragen van de sluier hangt samen met het problematische islamitische denken over vrouwen en dat is weer direct verbonden aan de gender apartheid en de onderdrukking en het misbruik van vrouwen in de islamitische wereld. Het grootste mensenrechtenprobleem op de planeet.

Het dragen van de sluier of hoofddoek kan ook niet gescheiden worden van het begrip namus, een ethische categorie die vaak vertaald wordt met ‘‘eer”. Als jouw eerste associatie met dit woord “eerwraak” is, dan is dat met reden. Het is de juiste associatie. De route van het dragen van de sluier tot de praktijk van het vermoorden van ongesluierde vrouwen is niet zo meanderend als je zou denken.
In de kern is de sluier de uitdrukking van het geloof dat de vrouwelijke seksualiteit zo’n destructieve kracht is dat mannen ten koste van alles ertegen beschermd moeten worden; de natuurlijke correlatie van dit geloof is dat mannen niet verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor de lusten die in hen opgewekt worden door een ongesluierde vrouw, inclusief de impuls om haar te verkrachten. In 2006 hield de belangrijkste Australische iman Sheikh Taj el-Din al-Hilali een preek waarin hij op de volgende wijze aan een verkrachtingsslachtoffer refereert:
“Als je het onverpakte vlees buiten neerlegt en de kat eet het op, wiens fout is het dan, die van de kat of van het onbedekte vlees? Het onbedekte vlees is het probleem. Als zij in de kamer was, in haar huis, in haar hijab, dan zou er geen probleem geweest zijn.”

Zijn opmerkingen veroorzaakten een storm van kritiek en het gebruikelijke gedram dat dit niet de ware natuur van de islam vertegenwoordigde. Als je denkt dat deze zienswijze atypisch is voor de moslimgemeenschap, besteed dan eens vijf minuten aan een chatroom op Internet. Je hoeft niet kieskeurig te zijn; google “hijab “en kijk naar de eerste resultaten die worden weergegeven. Een typische postiii:

“Wat voor een waardigheid heeft een ongelovige; de wijze waarop ze hun leven leiden en zich bloot stellen. Ze hebben hun beschermingsschild verwijderd, die zedigheid van de hijab en zichzelf onbeschermd gelaten. Dat is de oorzaak van het verkrachten en het moorden dat iedere 10 seconden wereldwijd plaatsvindt. Maar de echte moslims die de juiste hijab betrachten zijn beschermd tegen dergelijke aanvallen en er is tot nu toe geen enkel geval bekend”.

Een schuimbekkende geestelijke ergens ver weg in Saudi-Arabië? Nee, deze site wordt in Noorwegen gehost. De moderator van de site is ene Espen Egil Hansen, en de manager is iemand die luistert naar de naam Jo Christian Oterhals.

Wat andere commentaren:
“Elke vrouw die parfum opdoet en langs mensen loopt zodat zij haar kunnen ruiken, is een Zaniyah (overspelige). …. Als men de verschillende eisen van de hijab onderzoekt kan men duidelijk zien dat vele jonge moslima’s niet aan deze eisen voldoen. Velen nemen halve maatregelen, deze bespotten niet alleen de gemeenschap waarin zij leeft maar ook de bevelen van Allah…. “.
De hijab past bij het natuurlijke gevoel van Gheerah, dat immanent is aan de echte man die er niet van houdt dat mensen naar zijn vrouw of dochters kijken. Gheerah is de sturende emotie die de echte man ertoe brengt vrouwen die familie van hem zijn, te beschermen tegen vreemden.
De echte moslimman heeft Gheerah voor ALLE moslimvrouwen. Als reflex op lust en verlangen, kijken mannen (met verlangen) naar andere vrouwen terwijl ze het niet erg vinden dat andere mannen hetzelfde doen naar hun vrouwen en dochters. Het mengen van de seksen en de afwezigheid van de hijab vernietigt de Gheerah in mannen.

Deze inzichten zijn te lezen op de officiële website van het islamitische instituut aan de universiteit van Essex. Ze suggereren dat de sluier een legitimatie is voor dodelijke jaloezie. Het sanctioneert de impuls van primitieve mannen om de aanblik van hun vrouwen alleen voor zichzelf op te eisen. Er is geen land op de wereld waar de sluier de culturele norm is en waar de vrouwen gelijke rechten genieten. Geen één. Er is ook niet zoiets als een wijk waar de sluier de norm is en waar toch geen oordeel wordt gegeven over vrouwen die geen sluier dragen.

Zoals alle vrijheden, is de godsdienstvrijheid niet absoluut. In de VS zegt men dat de Grondwet geen zelfmoordverdrag is en dit principe is toepasbaar op elke open maatschappij. Het is één ding om te zeggen dat ik helemaal vrij moet zijn om Baäl te mogen aanbidden, het is iets anders om te zeggen dat ik vrij moet zijn om kinderen aan hem te offeren. Een boerka aantrekken is niet vergelijkbaar met het doden van een kind maar het is zeker een aanslag op de rechtsstaat als toegestaan wordt dat een cultuur die vrouwen als slaven ziet de plaats inneemt van een cultuur die dat niet doet. We zijn nu bekend met de demografische voorspellingen: de Europese moslimbevolking groeit, veel steden zullen binnenkort een moslimmeerderheid hebben. Als het idee van de islam dat de sluier representeert wordt toegestaan dan zullen deze steden niet langer meer vrij zijn.

Het is moeilijk om in deze kwestie een positie in te nemen die alle westerse wettelijke precedenten en morele intuïties verzoent. Het is waarschijnlijk het beste als de boerka onmiddellijk wordt verboden op grond van veiligheidsredenen, zelfs als we diep van binnen weten dat de zaak niet klopt; als zo’n verbod zin zou hebben moet het uitgebreid worden naar wijde kledingstukken, koffers, ruime handtassen, bierbuiken en schoenen. Toch is in sommige zaken hypocrisie de minst slechte optie; verboden die zo gerechtvaardigd worden kunnen misschien de beste manier zijn om uitdrukking te geven aan de volkomen gelegitimeerde walging van de maatschappij, zonder een precedent in de wetgeving te scheppen tegen een gerichte religieuze groep.

Hoofddoeken kunnen op dit punt niet verboden worden. Het is politiek onmogelijk en het is ook te laat: het gebruik is te wijd verspreid. Maar het besluit om ze te dragen zou net zo beschouwd moeten worden zoals in de VS over het dragen van Klan- gewaden of Nazi –insignes gedacht wordt. Ja, je bent vrij om het te doen, maar nee, je kunt de hoofddoek niet omdoen en tegelijkertijd verwachten dat je door de overheid ingehuurd wordt om schoolkinderen te onderwijzen, en nee, we gaan niet collectief doen alsof deze keuze verstoken is van een diepe duistere politieke en culturele betekenis.

Onze verantwoordelijkheid om deze vrouwen tegen dwang te beschermen is groter dan onze verantwoordelijkheid om de vrijheid te beschermen van vrouwen die voor de sluier kiezen. Waarom? Omdat dit onze cultuur is, en in onze cultuur dragen we geen sluier. We geloven niet dat God dit van vrouwen eist. We geloven niet dat ongesluierde vrouwen hoeren zijn, we geloven evenmin dat zij sociale afkeuring, aanranding of verkrachting verdienen. Onze culturele positie in deze vragen is moreel superieur. We hebben het recht, in feite een verplichting, om ervoor te zorgen dat onze meer verlichte ideeën over vrouwen en hun rol in de maatschappij, in elk cultureel conflict overheersen, vooral in een conflict op westerse bodem.

Als overheidsdienaren, zoals de Britse secretaris van milieu, Caroline Spelman, de sluier legitimeert door te kletsen over de vrijheid en de empowerment waarin het kledingstuk voorziet, onthullen zij een enorm gevaarlijk verval in Europa’s culturele vertrouwen. In plaats daarvan zouden campagnes gestart moeten worden om het dragen van de sluier te ontmoedigen. Als de staat het recht heeft om bijvoorbeeld tegen de ongezonde gevolgen van het roken te waarschuwen, dan heeft ze zeker ook het recht om een zaak te maken tegen het denken over vrouwen dat door de sluier wordt gerepresenteerd.
Het verbieden van de boerka is zonder twijfel een ernstige aanslag op het ideaal van de religieuze vrijheid. Het is het signaal van een wanhopige maatschappij. Niemand heeft het zo ver willen laten komen waardoor het nodig is geworden.

Maar het kwam zover en het is nodig.

Claire Berlinski is een freelance journalist die in Istanbul woont. Ze is de auteur van Menace in Europe: Why the Continent’s Crisis Is America’s, Too, en There Is No Alternative: Why Margaret Thatcher Matters.
Dit artikel verscheen voor het eerst in op 16 april 2010 in de National Review.

Vertaling: Lia  Goudsbloem (Hoeiboei)
17.2.2011

i. The Varieties of Religious Experience,1902
ii http://www.brusselsjournal.com/node/4274
iii http://abdirizag.vgb.no/2010/03/16/why-hijab-is-necessary-hijab-in-islam/
iv http://www.nationalreview.com/articles/print/243587