De niet-opstand der niet-gematigden

Janny Groen en Annieke Kranenberg hebben lang geworsteld met de titel van hun jongste boek. Na een lange discussie werd het Opstand der gematigden. Maar, zo erkenden de twee journalistes van De Volkskrant afgelopen vrijdag (22 mei) tijdens een debat in Utrecht, de titel dekt niet helemaal de lading.

Van een georganiseerde, samenhangende en openlijke ‘opstand van gematigde moslims’ tegen de islamitische orthodoxie is geen sprake. Daarnaast blijken veel groepen en individuen binnen de Nederlandse islam bij nader onderzoek helemaal niet zo gematigd.

Ondanks de verkeerde titel is Opstand der gematigden. De groeiende weerbaarheid van Nederlandse moslims een interessant en informatief boek. De naar schatting 850.000 poldermoslims vormen geen éénvormig orthodox blok. Onder de oppervlakte zijn er allerhande initiatieven en ontwikkelingen gaande. Een aantal van deze trends zijn door Groen en Kranenberg, twee zeer goed in de Nederlandse moslimwereld ingevoerde onderzoeksjournalisten, bekwaam op een rij gezet.

Tegen de verdrukking in maken kleine groepjes moslims zich los van de orthodoxie. Ze trotseren de dreigementen van fanatieke gelovigen en onttrekken zich aan de gigantische sociale druk van hun eigen milieu. Die sociale druk is geen verzinsel van de islambashers. Dat het comité van ex-moslims niet van de grond kwam, ligt beslist niet alleen aan de eigenzinnigheid en onervarenheid van oprichter Ehsan Jami en diens ‘flirt’ met PVV-leider Geert Wilders. Groen en Kranenberg beschrijven hoe de mogelijke medestanders van Jami een voor een afhaakten onder druk van hun familie en omgeving.

Loodzwaar is ook de sociale druk op individuen, die een eigen leefstijl kiezen of zich willen onttrekken aan de door hun ouders opgelegde partnerkeuze. Hartverscheurend is bijvoorbeeld het relaas van Namira Abdoel, die als een soort slavin en gevangene werd behandeld door haar Britse moslimechtgenoot, aan allerlei vernederingen blootstond, en pas na een lange strijd het geluk wist te vinden met een aardige vriend. Deze wordt echter door haar familie afgekeurd omdat hij geen goede moslim zou zijn. Vrouwen als Namira schreeuwen hun verzet niet van de daken, maar plaveien in stilte de weg voor een volgende generatie mondige en geëmancipeerde vrouwen.

Tijdens hun rondgang door islamitisch Nederland doen Groen en Kranenberg meer ontdekkingen. Ze duiken in de wereld van de rappers en muzikanten. Ze hebben de reacties op de Wilders-film Fitna op de voet gevolgd en proberen een verklaring te vinden voor het uitblijven van de verwachte volkswoede. We kijken rond in de wereld van de ‘geëmancipeerde’ moslima’s. We maken kennis met de ‘Berberse voorhoede’, die zich zowel tegen het nationalistische Marokkaanse bewind als tegen het fundamentalisme verzet.

Het gist en borrelt op de meest uiteenlopende terreinen. Daar ligt gelijk het probleem voor de twee auteurs. De ‘tegenbeweging’ is zo divers dat ze niet onder één gemeenschappelijke noemer valt te brengen. Voor Groen en Kranenberg is het al voldoende dat de betrokkenen zich verzetten tegen de extreme orthodoxie van de salafisten. Iedereen die het oneens is met de Haagse imam sjeik Fawaz Jneid wordt door de twee journalistes beloond met het stempel ‘gematigd’.

‘Niet gelukkig gekozen’, noemt ook Ahmed Marcouch de term ‘opstand der gematigden’. De voorzitter van het stadsdeel Slotervaart krijgt terecht een belangrijke plaats in het boek, al was het alleen maar vanwege zijn opvallende debat met Fawaz Jneid, die de PvdA-politicus voor ‘huichelaar’ uitmaakte. Deze fatwa had opmerkelijke gevolgen. Voor het eerst durfden Marokkanen in Nederland zich openlijk en duidelijk tegen een imam uit te spreken. Met alle bezwaren die ik tegen hem heb, blijft Marcouch onmiskenbaar de boeiendste persoonlijkheid in deze sector.

Het gevolg van de onduidelijke definitie van ‘gematigd’ is dat allerlei figuren, die in mijn ogen helemaal niet ‘gematigd’ zijn, een plekje hebben gekregen. We komen de haatrappers Appa en Salah Edin tegen, die - hoe gematigd! - niet Bin Laden maar Bush de schuld geven van de aanslagen van 11 september. Maar ook Yahia Bouyafa, voorzitter van de FION, de Nederlandse onderafdeling van de Europese tak van de Moslimbroederschap. Mohamed Rabbae, uitvinder van het begrip ‘islamracisme’ en al vele jaren bestrijder van het vrije woord, vindt een plaatsje naast de spraakmakende advocate Famile Arslan, voorvechtster van de hoofddoek in het overheidsdomein.

Groen en Kranenberg zijn op een gegeven moment verbaasd dat zelfs de fanatieke salafist Fawaz Jneid zich gematigd heeft opgesteld tegenover Fitna. Maar dat laatste hoeft niet zo verbazingwekkend te zijn als je weet dat zowel de zeer orthodoxe salafisten als de iets minder orthodoxe Moslimbroeders het gewelddadige extremisme in Europa om tactische redenen hebben afgezworen, omdat dit geweld afbreuk doet aan hun missioneringsdrang. Bij kwesties als het uitvergroten van de zogenaamde islamofobie, de promotie van de hoofddoek in het publieke domein en de invoering van koranonderwijs overlappen de agenda’s van de orthodoxen en de ‘gematigden’ zoals Marcouch en Arslan elkaar regelmatig. Helaas lees ik daarover niets in De opstand der gematigden.

Hoe moeilijk het is de gematigdheid onder één noemer te brengen blijkt wel in het hoofdstuk over de muziek. We lezen over de Noorse popartieste Deeyah, die permanent wordt bedreigd door fundamentalistische moslims. Ze is te bloot en haar teksten zijn te kritisch. Dus wordt ze uitgemaakt voor een hoer en bevuilster van de islam, die het verdiend om verkracht of vermoord te worden.

Enkele bladzijden verder komen we ‘gematigde’ musici van een heel ander kaliber tegen. De Britse hiphopband Mecca2Medina rapt inderdaad tegen zelfmoordaanslagen en leert ons dat islam vrede is. Ze laten zich inspireren door de profeet Mohammed. Net als Pearls of Islam dat het publiek in beweging brengt door ‘Allahu akbar’ te scanderen. Het is onnodig om te zeggen dat deze islamitische ‘positivo’s’ niet worden bedreigd en beledigd. Zij hoeven niet onder te duiken of op straat over hun schouders te kijken.

Niet-opstand der niet-gematigden zou een passender titel zijn geweest. Maar dat doet niets af aan de verdiensten van dit boek. Het is een goede zaak dat Groen en Kranenberg een aantal interessante trends in kaart hebben gebracht. Het is in de Nederlandse islam niet alleen salafisme wat de klok slaat, en alleen dat feit al stemt tot grote vreugde.

Minder vreugdevol was de wat chaotische discussiebijeenkomst in Utrecht, waar de twee journalistes hun boek mochten inleiden. Zelf maakte ik het enkele weken geleden ook al mee tijdens een debat in Amsterdam-West. Binnen de kortste keren lopen dit soort discussies uit op een klaagzang over Geert Wilders, die ‘alles mag zeggen’ terwijl de arme zielige moslims ‘niets mogen zeggen’. Het zelfbeklag werd aangemoedigd door inleider Paul Scheffer, die het ‘seculiere fundamentalisme’ van Wilders op één lijn stelde met het ‘orthodoxe fundamentalisme’ van de salafisten. Wanneer komen de ‘gematigden’ eens in opstand tegen die verlammende verongelijktheid?

Aanvulling: De PvdA-politici Nora Kasrioui en Mohamed Mohandis, die in een vorig weblog werden genoemd naar aanleiding van een artikel van Marcel Duyvestijn, komen niet voor in het boek van Groen en Kranenberg.

Janny Groen en Annieke Kranenberg: Opstand der gematigden, Uitgeverij Meulenhoff, 192 blz.,€ 15.

Carel Brendel

Carel Brendel is auteur van Het verraad van links (Uitg. Aspekt)

15 opmerkingen:

  1. Het probleem is de Arabische cultuur die met de Islam mee lift tot in alle hoeken en gaten van de wereld en het dagelijkse leven. De leugenachtige schijnwerelden zijn daar de werkelijkheid. Een alleenstaande moeder in Kenitra met een foto van een blonde jongen op haar nachtkastje. De vriend van haar zoon in Nederland. Don't Ask, Don't Tell. Het kan waar zijn maar het kan ook niet waar zijn; een Arabisch sprookje.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. "...inleider Paul Scheffer, die het ‘seculiere fundamentalisme’ van Wilders op één lijn stelde met het ‘orthodoxe fundamentalisme’ van de salafisten."
    Ik volg het allemaal maar van een afstand, maar had toch een vage herinnering aan Paul Scheffer als een redelijk denker die zijn woorden weegt, zelfs eerder te veel dan te weinig weegt, waardoor hij niet altijd helder is. Maar wat ik hier nu lees strookt niet met die herinnering. Wat wil die Scheffer met dit soort vergelijkingen? Zich populair maken bij het publiek in de zaal? Welke inhoud heeft het begrip 'fundamentalisme', afgezien van vermoedelijk een negatieve lading, als je het over 'seculier fundamentalisme' naast 'orthodox fundamentalisme' hebt? En hoe kun je salafisten met "seculiere fundamentalisten" op één lijn stellen? Wat is dat voor loze kretologie?
    Nu, ik ben niet bij die bijeenkomst geweest waar Scheffer inleider was, en misschien hadden deze woorden een context, of gaf hij ter plekke een bevredigende toelichting. Maar als ik op dit bericht sec af ga, dan kan ik moeilijk anders dan voor mijzelf voorlopig concluderen dat die Scheffer mij niets te zeggen heeft. Hij ontpopt zich hier als een warhoofd onder de warhoofden.
    Tot ik van bevoegde zijde de verzekering krijg dat dit maar een op zich zelf staande eenmalige uitglijder van Scheffer is is mijn interesse in 's mans opvattingen voorlopig nul.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ter aanvulling:

    1 mei jl. stond er een interview met
    Paul Scheffer in "Liberales".

    Geen verdeelde herkomst, maar een gedeelde toekomst

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Die titel "Opstand der gematigden" is niet alleen maar ongelukkig gekozen. Het schept een vals rooskleurig beeld. Moedwillig? Bedenk dat het vaak de titel van een boek is die 'blijft hangen'; wat er tussen de kaften zit wordt vaak niet eens gelezen of hoogstens even doorgebladerd. Wie het boek met die titel ziet liggen en vaststelt dat zich tussen de kaften een flink aantal bladzijden bevindt zal concluderen dat er sprake is van een opstand der gematigden, en dat die opstand in dit boek uitvoerig wordt beschreven. Bewijs geleverd.

    Waren er maar werkelijk gematigden die in groten getale opstonden en hun stem verhieven. Ik sta natuurlijk open voor goed nieuws, maar het moet wel geloofwaardig zijn.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Ach hemel - ik hoor het blije gejubel al van de gematigde islam-critici die zich bij een overvliegende zwaluw al de kleren van het lijf rukken omdat ze denken dat de zomer is uitgebroken alvoor en aleer ze over de brug zijn...

    Een man als Scheffer bijvoorbeeld, Kees, die vindt dat hijzelf als rechtgeleide multiculo misschien wel heel af en toe een therapeutische vinger op een heus niet zo heel erg wonde plek mag leggen, maar dat anderen al snel kwalijk neemt, vooral als ze iets minder van goede hoop vervuld zijn als hij..En voor goede verhoudingen met gematigde moslims ziet hij er heus geen been in om andere criticasters op de brandstapel en buiten de orde te plaatsen zoals gebruikelijk bij rechtgeleiden
    Dat dus bij de doop van dit boek velen de gelegenheid aangrepen men om de geijkte klaagzang los te laten is geen wonder. Een boek als dit is koren op de molen van al diegenen die liever het deksel op de put hadden gelaten; de mensen die het nog steeds bestaan om nòg maar eens te zeggen dat toch niet alle moslims hetzelfde zijn, en dat we 'eens moeten beginnen goed naar elkaar te luisteren' of zo..alsof het 1991 is

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Jeetje hoeiboei, antwoord **(-) Aboutaleb een wet voorgesteld die mensen onder de 27 geen recht meer geeft op een uitkering. Dat is de uitkomst van die reflectie.
    Je bedoelt nieuwkomers onder de 27 jaar?
    Paul Scheffer: Neen, iedereen. Schoolverlaters. Nieuwkomers op de arbeidsmarkt, ongeacht hun herkomst.*** als antwoord op de vraag of je nieuwkomers meteen toegang kunt geven tot ons stelsel van sociale zekerheid, was me helemaal ontgaan! http://www.liberales.be/interviews/scheffertoekomst
    Opmerkelijk is dat in het wereldbeeld van Scheffer iedereen gelijke opvattingen heeft over rechtvaardig-nietrechtvaardig.
    De oorsprong van de 'overlast' van niet-westerse daders ligt bij de fundamentele ongelijkheid van opvattingen over wat kan en nietkan. Bovendien is de correctie in Nederland afgestemd op het Nederlandse rechtsgevoel, in moslimlanden gaat het ons al gauw veel te pittig toe.
    En last but not least, de koran onderscheidt heel duidelijk (mis)daden begaan tegen moslims en niet-moslims. In principe zijn misdaden begaan tegen niet-gelovigen minder 'ernstig', dan hetzelfde begaan tegen moslims.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Het is jammer dat Scheffer zo slecht geinformeerd is. Op deze manier blijven alle argumenten als onbegrepen in de lucht hangen.
    Wat is er toch tegen de aanschaf van een koran en aan het lezen een vakantie aan te wijden? OK het is geen clilit, maar toch zeker te doen met vette zonnebrandvingers en een glaaje witte wijn.
    -->Het is een opdracht de ongelovigen te bestrijden: “There is nothing in the sight of Allah which may be equated to jihad.” (9.19) and “No equal are those believers who sit at home (except those who are old and disabled) and those who strive hard and fight with their wealth and lives in the cause of Allah” (4.95).
    Uncovered Backwardness of India’s Muslims http://islam-watch.org/Brahmachari/sachar-backwardness-indian-muslims.7.htm

    BeantwoordenVerwijderen
  8. @Belle,
    "Wat is er toch tegen de aanschaf van een koran en aan het lezen een vakantie aan te wijden? OK het is geen clilit (clilit? -KR), maar toch zeker te doen met vette zonnebrandvingers en een glaasje witte wijn."
    Nou, ik weet niet of het in die condities wel zo goed te doen is. Ik probeerde het wel eens zonder glaasje witte wijn, een engelstalig exemplaar, maar ik kwam er niet goed doorheen, ook niet als ik maar eens willekeurig middenin begon, in de hoop misschien in een wat interessantere passage terecht te komen dan die waarvan ik zojuist erg slaperig was geworden. Dus wat is er tegen om een exemplaar aan te schaffen en te gaan lezen? Heel eenvoudig: met de beperkte tijd die je hebt om te lezen zijn er voor mij toch wel heel wat leukere boeken te bedenken.
    En wat zou er vóór zijn? Sommigen mensen schijnen te denken dat we de gemiddelde moslim een stuk beter zouden gaan begrijpen door de Koran te lezen. Nu zou het zeker van grote waarde zijn om de gemiddelde moslim beter te leren begrijpen, maar is het lezen van de Koran daartoe de geeigende weg? Ik weet dat niet zo zeker, zo min als (of eigenlijk nog minder dan) ik zeker weet of het lezen van de Bijbel een probaat middel zou zijn om de doorsnee christen beter te begrijpen. Al eerder kwam hier aan de orde hoeveel er precies door moslims in de Koran wordt gelezen. Mijn voorzichtige aanname is dat er niet zo veel moslims zijn die geregeld zelf in de Koran lezen (zeker procentueel niet op het totaal van zoveel miljard moslims of hoeveel het er ook wezen mogen)en dat de weinige moslims die in de Koran lezen meestal maar weinig erin lezen. De relatie tussen de geestesgesteldheid van de doorsnee-moslim en wat er in de Koran staat zal dus in elk geval een zeer indirecte zijn.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. "De naar schatting 850.000 poldermoslims vormen geen éénvormig orthodox blok."
    Is dat nieuws? En -nieuws of geen nieuws- als het waar is, wat volgt daar dan uit? O ja, natuurlijk: we mogen niet alle moslims over één kam scheren! Maar hoe zouden we ook zo dom zijn?
    850.000 lijkt me trouwens wat veel. Gaat het dan echt om echte moslims? Wanneer word je als moslim geteld? Er schijnt ook onder veel jongere moslims wel een zekere verwatering van het geloof op te treden; die jongeren, zo las ik ergens, voelen zich nog wel moslim, maar doen er bijna niets aan, en in elk geval bezoeken ze niet geregeld de moskee, tot spijt en nijd van die moslims die graag veel volle moskeeën zouden zien.
    Ik heb er geen idee van hoe het precies ligt met moslims, qua percentages orthodoxe moslims, halve moslims, slechts in naam moslims enz., maar van telling van het aantal christenen overzie ik wel een beetje de problemen: zou je regelmatige kerkgangers tellen, dan zijn er niet veel christenen meer, tel je ook de bezoekers van kerstnachtdiensten die "stille nacht" kunnen meezingen, dan kom je nog aan een aardig aantal christenen. En hoe tel je mensen die zeggen zich christen te voelen maar er geen ene moer aan doen?
    Enfin, misschien zijn er ook nog wel 850.000 christenen in Nederland (al dan niet met inbegrip van de luierikken die te belazerd waren om zich uit het register van hun kerk te laten uitschrijven). En stel dat nou eens iemand een boek zou schrijven om toe te lichten dat al die 850000christenen beslist geen éénvormig orthodox blok vormen, hoe interessant zou een uitgever het vinden om zo'n boek uit te geven, hoe interessant zou de pers het vinden om dit boek te promoten, en hoeveel lezers zouden in zo'n boek geïnteresseerd zijn?

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Dat klopt bij iedere discusie dat ik met moslima's heb, verdedigen ze de islam als of het haar leven is.
    Dus vergeet dat moderaat maar, zij zijn het die hun kroost dit leer,
    Zo dra ze kunnen praten.
    "Allah's Apostle (Muhammed) said, 'The Hour will not be established until you fight with the Jews, and the stone behind which a Jew will be hiding will say. "O Muslim! There is a Jew hiding behind me, so kill him.'"
    (Hadith, Sahih Bukhari, Volume 4, Book 52, Number 177)

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Kees Rudolf! Ik heb nederlands-arabische koran isbn 9072540522.
    Ik heb het niet ondervonden als zonde van mijn tijd. Ik had dringend behoefte aan antwoorden en beantwoorden en zoals ik al eerder beargumenteerde: te weten wat er werkelijk staat, gezegd wordt.
    Begrijp me goed, zodra je wat dieper in de moslimwereld terecht komt, word je voortdurend met parabels en uitspraken om je oren geslagen, als uitleg of argument.
    Je komt dan heel makkelijk stom=zonder woorden te zitten. Vooral als daarna de discussie als besloten geacht wordt.
    Mijn ervaring is, is dat vooral de 'strikten' je met koran-etc teksten om de oren slaan. Vooral om dus weer uit te leggen hoe goed de vrouw het heeft en hoe beschermd ze is. Of hoe vreedzaam de islam is en dat 'ze' alleen maar de kafir op het goede pad willen leiden, goedschiks of kwaadschiks.
    Zelf was ik zeer ingeinteresseerd in het recht de kafir hogere belastingen op te leggen en hoe het woord 'hoer' uitgelegd wordt.
    Aan de ene kant heb ik dus gelezen door te vragen naar betreffende teksten en aan de andere kant 'random' =op goed geluk openslaan.

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Een nog veel betere titel zou het volgende zijn:

    "De opstand van de Niet-nederlanders"

    BeantwoordenVerwijderen
  13. @Belle,
    Je hebt natuurlijk gelijk dat het lezen van de Koran, een niet eens zo heel dik boek, geen onoverkomelijk probleem hoeft te zijn. Een Nederlandse vertaling is misschien al weer wat beter dan een Engelse; dank voor de tip. Toch is mijn interesse niet buitensporig groot. Het motief waarom in het verleden westerlingen wel eens de Koran gingen lezen -een romantische hang naar het exotische- is mij vreemd. Integendeel: ik dring liever steeds nog weer een beetje verder door in wat mij al enigszins vertrouwd is. Dus als ik mag kiezen lees ik liever voor de zoveelste keer nog eens in de Bijbel dan dat ik me in de Koran ga verdiepen. Je zou kunnen zeggen dat nu er zoveel moslims in ons midden wonen het een goede zaak zou zijn kennis te nemen van hun Koran. Maar ofschoon die moslims in ons midden wonen, veel contact heb ik er niet mee, en naarmate ze meer moslim zijn is mijn behoefte aan contact met hen geringer. Ik kan nou eenmaal -is dat zo vreemd?- beter overweg met wie ik wat meer achtergrond gemeenschappelijk heb. En zelfs al zou ik bijzonder tuk zijn op meer contact met moslims, dan zou ik er vermoedelijk toch tegen aan lopen dat die moslims van hun kant helemaal niet zoveel behoefte aan contact met mij zullen hebben. Ooit gehoord van moslims die het raadzaam achten om eens goed de Bijbel te gaan lezen, op grond van de overweging dat ze dan beter de cultuur zouden kunnen begrijpen van de mensen in wier midden ze zijn komen wonen, zodat ze er makkelijker contact mee krijgen?

    BeantwoordenVerwijderen
  14. @kees rudolf!
    Zo ik uitgebreid de bijbel (4 extra colleges per week) moest bestuderen om een beetje vat te krijgen op de Nederlandse literatuur, zo heb ik de koran gedaan om niet beduvels te worden1

    BeantwoordenVerwijderen
  15. Als ik zo rondkijk in dit land
    en vooral de uitspraken bestudeer
    van imams en andere moslimgeleerden
    dan moet ik wel tot de conclusie komen dat het 'niet weten wat er in de Koran staat'
    een grote verrijking voor je geest moet zijn.

    BeantwoordenVerwijderen