En hij bestaat toch – de islam!

Uiterlijk na de verijdelde aanslag op de tekenaar van de Mohammed-karikaturen, Kurt Westergaard, zou bij de Europeanen een lampje moeten gaan branden: de radicale islam is in opmars.

Na de mislukte klimaattop in Kopenhagen wil de Deense havenstad maar niet tot rust komen. Op kerstavond werden 760 woningen door inbrekers verwoest en leeggehaald. Het mijne was er eentje van. Maar dat drukte nauwelijks de losse sfeer. Skaet er skaet, gebeurd is gebeurd, becommentarieerde mijn Deense buurman, die ook werd beroofd, de gebeurtenissen gelaten. Maar stipt voor het nieuwe jaar werd de stad door de verijdelde aanslag op de 74-jarige karikaturist Kurt Westergaard opgeschrikt. Meer dan 4 jaar na de omstreden Mohammed-karikaturen wilde een 28-jarige Somaliër met een bijl en een mes wraak nemen.

De aanslag herinnerde me opnieuw aan kerstavond, maar deze keer niet aan de serie inbraken, maar aan een andere verijdelde aanslag – die op een Amerikaans passagiersvliegtuig. Ook daar was de paradijskandidaat een moslim met een zwarte Afrikaanse achtergrond.

Er wordt vaak beweerd, dat het westen vorm zou geven aan de globalisering, dat de Aziaten er creatief mee zouden omgaan, dat de moslims reactionair zouden zijn en de Afrikanen passief. Hoe staat het dan met diegenen, die tegelijk Afrikaan en moslim zijn? Hoe passief zijn ze? Om maar helemaal niet te spreken over de sharia in Nigeria en de burgeroorlog in Somalië en Darfur.

Ondanks dat wordt de Afrikaanse islam niet zelden als bewijs voor de heterogeniteit en het aanpassingsvermogen van de islam geprezen. Hij gold lange tijd als argument, dat ”de ene islam” niet bestaat. Vanzelfsprekend is de islam veelzijdig in zijn stromingen en vormen en uiteraard kan niemand beweren dat meer dan een miljard moslims tussen Indonesië en Marokko een gelijkgeschakelde massa vormen – en toch kan men over één islam spreken. Want de verschillen mogen voor theologen, etnologen en kunsthistorici interessant zijn, politiek gezien zijn ze tamelijk irrelevant. Als we over de islam spreken, bedoelen we niet folkloristische verschijningsvormen, maar meestal de politieke ideologie en mentaliteit, die ontspringen aan het geloofssysteem islam. Het gaat om de islam, die het Westen als een vijandige gelijkgeschakelde massa ziet en zich daarvan in iedere vorm afgrenst.

”Ik ben er zeker van, dat de volledige Somalische gemeenschap in Denemarken zich tegen deze aanslag op Westergaard keert”, zei de woordvoerder van de gemeenschap, Mohammed Gelle; een tamelijk gewaagde bewering wanneer men bedenkt, dat er 16.000 Somaliërs in Denemarken leven. Maar het is geen verrassende mening voor iemand, die de islam ”een religie van de vrede” noemt

Wanneer moslims het zelf over de islam hebben, bijvoorbeeld in verband met de invoering van islamonderwijs aan Europese scholen of de aanvraag van de status van een publiekrechtelijk lichaam, mogen ze spreken van één enkele islam. Wanneer moslims over ”de religie van de vrede” praten, zeggen ze niet welke islam ze bedoelen. Wanneer er echter islamkritiek opduikt, komt er een goochelaarstruc om de kritiek de kop in te drukken: Over welke islam heeft u het überhaupt?

Over welke alcohol hebben we het, wanneer we zeggen: ”Veel alcohol schaadt de gezondheid”? Ja, alcohol wordt gebruikt om te koken en om medicijnen mee te maken, maar om deze functies gaat het niet, wanneer we het hebben over de sociale uitwerkingen van alcohol. Ja, er bestaan veel soorten alcohol met verschillende werkingen. Het komt op de hoeveelheid aan, net zoals met de islam. Een hoog percentage islam in grote hoeveelheden schaadt het samenleven en belemmert de integratie, want deze islam verdeelt de wereld in vriend en vijand, gelovigen en ongelovigen en duldt geen andere identiteiten naast zich. Het gaat niet om moslims, die de spirituele kant van de islam benadrukken, maar om diegenen, die in iedere dagelijkse situatie naar de fles met dogma’s grijpen.

Drie dagen voor de aanslag op Westergaard zat ik in het kantoor van Fleming Rose, de culturele redacteur van de Deense krant ”Jyllands Posten” en initiatiefnemer van het idee van de Mohammed-karikaturen. De karikaturen waren niet het thema van ons gesprek. Ik vertelde hem over een opvallend fenomeen dat mijn belangstelling wekte: het ging om talrijke Somalische vrouwen, die heel trots met hun hoofddoeken in Kopenhagen rondlopen. Het moslim zijn, dat hun Afrikaanse identiteit blijkbaar had geannuleerd, schijnt voor hen de enige bron van zelfbewustzijn te zijn.

Vaak klagen Afrikanen in Europa over toenemende discriminatie, niet alleen door autochtonen, maar ook door mensen met een migratieachtergrond. Als ze zich echter tot de islam bekennen, klimmen ze vanuit hun oogpunt sociaal omhoog, want het ras wordt daarmee door de religie vervangen – en plotseling worden ze als broeders en zusters erkend. Velen overdrijven ook en kiezen voor de terreur als communicatiestrategie om hun lidmaatschap van de oemma te benadrukken, zoals de Nigeriaanse en Somalische daders.

Het is geen kwestie meer van centrum en periferie. Of het nu Cairo, Karachi, Lagos, Jakarta, Kopenhagen of Berlijn is: de radicale islam is in opmars. Het gaat niet om datgene wat in de Koran staat, maar om de houding van de meeste moslims tot dit boek als het laatste woord van God en als een orakel, dat men over van alles vraagt. Alcohol is van nature niet slecht, het verhoogt alleen de stemming die er al is, maakt de passieven passiever en de agressieven agressiever. En de stemming in de islamitische wereld schijnt op dit moment slecht te zijn. Deze islamitische wereld is echter niet meer de verre exotische wereld achter de zee. Maar moslims leven hier in Europa, hebben aanspraken en willen meer zichtbaar worden. Dat is allemaal okay, maar onder welke voorwaarden?

Hoe wil Europa met mensen samenleven, die er niet bij waren toen de Europeanen de regels van het samenleven hebben vastgesteld en zich niet verplicht voelen om deze mee te dragen? Zeggen we skaet er skaet, gebeurd is gebeurd? Zal er opnieuw sprake zijn van individuele daders, die de islam ontvoerd hebben? Discussiëren we verder over de heterogeniteit van de islam, totdat de discussie, zoals altijd verzandt? Of zal men eindelijk met moslims duidelijker en moediger moeten onderhandelen over de regels van het samenleven? Voor mij heeft alleen een ”islam light” een toekomst in Europa: islam zonder sharia, zonder Jihad, zonder sekseapartheid, zonder missionering en zonder een mentaliteit van aanspraken.

Het beroemde citaat van de rechtsgeleerde Ernst-Wolfgang Böckenförde ”de liberale, geseculariseerde staat leeft van voorwaarden, die hij zelf niet kan garanderen”, wordt door religieuze instellingen graag dusdanig geïnterpreteerd, alsof de religies de enige leveranciers van deze voorwaarden zouden zijn als fabrikant van moraal en solidariteit. Ik echter interpreteer Böckenfördes these zo, dat iedere democratie niet alleen door de wetten, maar ook door de mentaliteit van de mensen leeft, die deze wetten hebben voortgebracht. Veel geïmmigreerde moslims in Europa bevinden zich buiten deze consensus, omdat ze de Europese ervaringen, die deze mentaliteit tot stand brachten, nooit deelden. Ze beschouwen hun eigen mentaliteit als hoger en moreler. Ook daarover moet onderhandeld worden.

Hamed Abdel-Samad

(De auteur is politicoloog en historicus aan de universiteit van München en schrijver van het boek ”Mein Abschied vom Himmel. Aus dem Leben eines Muslims in Deutschland”)

Bron: http://tinyurl.com/y8ock6v

Vertaald uit het Duits door: E.J. Bron