De pseudo-economen van het Centraal Planbureau

‘Wajong dreigt uit de hand te lopen’ (NRC). Het Centraal Planbureau schreef een rapportje over de regeling voor jongeren die om gezondheidsredenen waarschijnlijk nooit kunnen werken: volgens het CPB zal het aantal Wajong-gerechtigden over dertig jaar verdubbeld zijn naar 400.000.
Het voorspellend vermogen van het CPB is legendarisch. Kort na de kredietcrisis van 2008 kon iedereen die de krant las inzien dat de economie in 2009 zou krimpen met 3 tot 5%. Ik deed die voorspelling hier, in november 2008. Later, in december van dat jaar voorspelde het Planbureau niettemin een minimale economische krimp voor 2009 van slechts 0,75%. Het werd uiteindelijk een ongehoorde 3,9%. So much voor het CPB, zou je zeggen, maar desondanks acht men zichzelf nu in staat tot prognoses voor over liefst dertig jaar.

In dat CPB-rapportje bedienen de economen zich van een krachtig taalgebruik: zo is de groei van het aantal Wajong-uitkeringen “explosief”. Het grafiekje dat wordt bijgeleverd laat op zijn best een rechte lijn zien, die bovendien afvlakt met ingang van 2009. Niks explosief. Men veroorlooft zich bovendien een sweeping statement over ontwikkelingsstoornissen (als autisme) die aan de groei van de Wajong ten grondslag zouden liggen.

Dat gaat – lees maar na op pag. 6 – als volgt. Eerst een misverstand: ‘in de psychiatrie is de grens tussen ziek en niet-ziek arbitrair’. Dat is vermoedelijk onzin, en hier niet relevant, want ontwikkelingsstoornissen zijn geen ziektes. Een psychose is een ziekte, en daarmee ga je naar de dokter. Een autist is een gezond mens met beperkingen.

Dan de volgende stap: in de psychiatrie heb je spectrumstoornissen, en neem nou het angstspectrum. Veel mensen zijn gemiddeld bang, sommige mensen zijn helemaal niet bang en anderen juist heel bang. Het aantal heel bange mensen is (sleutelwoord!) arbitrair, bijvoorbeeld vijf procent. En zo heb je ook het autistisch spectrum, denken onze economen, dus blijkbaar zijn de meesten van ons gemiddeld autistisch, sommigen heel erg, anderen nauwelijks.

Foutje. Hadden de economen maar een boekje gelezen, of als dat teveel werk was, wikipedia. De verschillende vormen van autisme vallen allemaal binnen een heel klein spectrum: dat hele spectrum beslaat ruwweg 0,5% van de bevolking. De rest van ons is niet autistisch, ook niet gemiddeld of een beetje. Het spectrum omvat niet de hele bevolking. Autisme is niet, zoals het CPB denkt, een “arbitraire” vijf procent van iedereen, en dat geldt net zo voor andere ontwikkelingsstoornissen.

En de volgende stap van het CPB is nog mooier: met al die spectra heeft iedereen op enigerlei moment wel wat. “In ieder gegeven jaar voldoet circa 20-25% van de bevolking aan de criteria van ten minste één stoornis.” Tuurlijk. We zijn allemaal wel eens depri. Maar de Wajong gaat over stoornissen die al bestonden voor het zeventiende levensjaar, én duurzaam zijn, én leiden tot langdurige of permanente arbeidsongeschiktheid, én worden vastgesteld door specialisten, én worden getoetst door verzekeringsartsen. Het kan best zijn dat in dat proces iets misgaat, maar laat het CPB dáár dan naar op zoek gaan.

Onze economen kunnen nog geen rechte lijn (lineaire groei) van “explosief” (exponentiële groei) onderscheiden, laat staan de economische groei voor volgend jaar betrouwbaar voorspellen (het zijn een soort klimaatonderzoekers avant la lettre). Ze hebben een mening over een heel ander vakgebied – de psychiatrie – zonder zich er in te willen verdiepen. Hoe komt dat?

Economie (althans macro-economie, bedrijfseconomie is een soort boekhouden) is licht-kwantitatief onderbouwde ideologie. Als het in de mode is dat Europa meer voor het zeggen moet krijgen, de AOW-leeftijd omhoog moet of de pensioenen omlaag, dan draven de economen op. Als we een minister hebben die denkt dat psychische aandoeningen “tussen de oren” zitten en dus maar “in huiselijke kring” moeten worden opgelost, dan doet het CPB in al zijn intellectuele luihuid graag de hierboven besproken “arbitraire” duit in het zakje. Als het politiek gewenst is dat er bezuinigd wordt op kwetsbare jonge mensen, dan draaien wat jongelui van het CPB graag iets in elkaar dat er bij de reaguurders van Elsevier ingaat als Gods woord in een ouderling.

Maar als er een stress test voor banken moet worden bedacht, kijkt de econoom in zijn boekje onder ‘solvabiliteit’ en staat er vervolgens versteld van dat een hoogst solvabele bank (Dexia) als eerste omvalt. Een econoom denkt in reductionistische versimpeling, het individu of bedrijf als rationele actor, hij snapt systemen, complexiteit en conflict niet. Dat de “euro-crisis” een kwestie is van oorlog tussen hedge-fondsen uit Londen versus nationale overheden en de Europese Centrale Bank binnen het financieel systeem, met enorme winsten als doel (en Dexia als eerste toevallig slachtoffer in een gammel land). Bijvoorbeeld.

Net als Roos Vonk met haar dierenliefde beoefenen de Nederlandse economen een vorm van pseudo-wetenschap. Het ideologische doel bepaalt de uitkomst van het onderzoek. Had toenmalig minister van Financiën Wouter Bos een optimistisch groeiscenario nodig? ‘Nauwelijks economische krimp te verwachten in 2009’. Heeft het huidige kabinet een bezuinigingsobject nodig? ‘De Wajong loopt uit de hand’. Die autisten zeggen toch niks terug.

8 opmerkingen:

  1. goed stuk, goede kritiek. Het probleem van economie is dat economen altijd uitgaan van de voorwaarde dat de mens rationeel handelt. Onzin natuurlijk, en dat weten ze ook. Alleen op een of andere manier vergeten ze als het op resultaten en conclusies aankomt vaak lekker makkelijk dat er eigenlijk nooit aan die voorwaarde voldaan wordt.


    Het ontgaat me alleen waarom klimaatwetenschappers in een bijzin een veeg uit de pan moeten krijgen, want klimaatwetenschap is bijhoorlijk harde wetenschap, totaal niet te vergelijken met door ideologie doordrenkte pseudowetenschap als economie.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Lijkt me een heel doelmatige vergelijking. Die klimaatwetenschappers proberen op grond van allerlei onbevestigde vermoedens ook uitspraken te doen over de wereld over vele tientallen jaren en zitten er ongeveer net zo vaak en net zo ver naast als de economen.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. @L1: met alle respect, maar U kletst toch echt wartaal. Ten eerste doen klimaatwetenschappers geen uitspraak op basis van onbevestigde vermoedens. Er ligt een hele fossiele record aan miljoenen jaren die geanalyseerd is, en daar ligt een dijk van een correlatie in tussen CO2 en temperatuur. Een correlatie hoeft nog niet alles te zeggen, maar ook op theoretische gronden weten we dat de aanwezigheid van bepaalde gassen werkt als een broeikas.

    Uw opmerkingen dat klimaatwetenschappers er vaak naast zitten raakt helemaal kant noch wal. U zegt zelf dat ze uitspraken doen over de wereld zoals die er over tientallen jaren uitziet. Hoe kunt U dan weten dat ze er naast zitten?

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Sorry Rinke, maar ook bij jou gaat de klimaatwetenschap er in zoals Gods Woord in een ouderling. Je zou je eens moeten verdiepen in de enorme economische en politieke belangen die spelen rond de klimaathype. India, het thuisland van de voorzitter van het IPCC (Pachauri)bijvoorbeeld, voormalig directielid van Tata, inmiddels naar een dochteronderneming verhuisd vanwege zijn geloofwaardigheid en betrokken bij vele grote internationale ondernemingen is helemaal geen wetenschapper maar een hele slimme zakenman. Denk aan de metroplannen in India die uitgevoerd gaan worden door Tata op kosten van de CO2 uitstoters.
    Even terug naar de klimaatwetenschap. Deze wetenschap staat nog maar in de kinderschoenen en heeft pas een paar stapjes gezet. Of de aarde überhaupt opwarmt is nog maar de vraag. vast staat echter, als dat wel zo zou zijn, dat het broeikaseffect daar niet de oorzaak van kan zijn. Als dat wel zo zou zijn dan zou de dampkring op moeten warmen en laat nu vaststaan dat dat niet gebeurt. Ook het IPCC bevestigt dat maar zegt erbij: Ja, dat is iets waarvoor we nog geen verklaring hebben. Op basis van falsifieerbaarheid volgens Popper staat hiermee echter vast dat de broeikastheorie als oorzaak van de vermeende opwarming van de aarde fout is. Wat ik hiermee wil zeggen, beste Rinke, dat is dat het vergelijk van de uitkomsten van het CPB met de klimaathype helemaal zo vreemd niet is. Hele andere belangen bepalen de agenda. En wat ze nodig hebben zijn nuttige idioten die hun onzin ondersteunen. Niets is dus waar en ook dat niet. Alles is ingewikkelder dan het schijnt.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Cees van der Valk ,oceanograaf, heeft zijn lidmaatschap opgezegd van D66 wegens een ongefundamenteerd artikel. Lees de brief op www.climategate.nl en je bent weer een stuk wijzer omtrent ons klimaat. Lees je,ook,eens hoe een echte dezkundige naar heet klimaatprobleem kijkt.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Cees van der Valk ,oceanograaf, heeft zijn lidmaatschap opgezegd van D66 wegens een ongefundamenteerd artikel. Lees de brief op www.climategate.nl en je bent weer een stuk wijzer omtrent ons klmaat. Lees je ook eens hoe een echte deskundige naar het klimaat kijkt.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Het wordt een beetje een zijdelingse discussie, maar goed, kennelijk is dat prima.

    @Hilde: Ik heb de discussie die U aanhaalt bekeken, maar vind het allemaal niet veel voorstellen. Van Der Valk is Oceanograaf, en geen klimaatwetenschapper, en beroept zich op een autoriteit die hij niet heeft. Wat erger is, is dat hij in feite helemaal niets zegt. Er komt geen enkele concrete kritiek uit naar voren; de enige stelling die hij naar voren brengt is dat er te zwaar op modellen geleund wordt. Nogal een gratuite kritiek, want de hele wetenschap is zo ongeveer gebaseerd op modellen. Met modellen is dan ook helemaal niets mis, zo lang je ze maar steeds toetst aan de werkelijkheid.
    De KNMI-man waar Van Der Valk tegen ageert geeft dat ook aan: de huidige modellen doorstaan die toetsing aan de werkelijkheid van het verleden tot nu toe goed. Overigens is die KNMI-man WEL een klimaatwetenschapper, in tegenstelling tot Van Der Valk zelf. Ik vind de oorspronkelijke text van deze KNMI-man trouwens zeer genuanceerd en vol met de nodige slagen om de arm, dus ik begrijp niet waarom Van Der Valk hier zich nou zo aan moet storen. Het hele voorval lijkt me meer op een van te voren geensceneerd theaterstuk.

    @Wim Boon:
    Het suggereren van "belangen" is geen enkel bewijs dat de theorie niet klopt.
    Verder lijkt het me dat U weinig kaas heeft gegeten van wetenschap. Wie tegenwoordig nog opwarming ontkent of ter discussie stelt is niet serieus te nemen; op z'n hoogst kun je stellen dat de opwarming de laatste tien jaar gestokt is - hetgeen trouwens goed te verklaren is vanuit onder meer het toevallig samenvallen van een aantal dips in verscheidenen cycli van zonneaktiviteit en het optreden van een krachtige la Nina. Aangezien deze processen cyclisch zijn, betekent het dat de tempering tijdelijk is en de opwarming gewoon door zal zetten.

    Begrijp me goed, alle kritiek mag. Maar kritiek en een sceptische houding moeten wel ergens op gebaseerd zijn. Zeker als je ingaat tegen een consensus die gedragen wordt door 98 of 99% van de wetenschappers van het betreffende vakgebied.
    Ik stoor me nogal aan amateurs die menen dat ze in drie halve, slecht geformuleerde zinnen het werk van wetenschappers van hele vakgebieden naar de prullenbak kunnen verwijzen.
    Daarvoor zult U toch met iets meer bagage en argumenten aan moeten komen dan "belangen", "kinderschoenen" en staalharde maar op niets gebaseerde ontkenning van feiten.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. @Rinke nog even een nabrander die je misschien dan wel interessant vindt. Ik maak me ook zorgen over het klimaat maar het is een hele ingewikkelde kwestie die zorgt voor grote meningsverschillen. In ieder geval blijft het ook in deze kwestie belangrijk om niet mee te huilen met de wolven in het bos.

    http://climategate.nl/2011/10/25/alarmistische-knaw-in-grote-problemen/

    BeantwoordenVerwijderen