Roos Vonk

De Tilburgse hoogleraar in de sociale psychologie Diederik Stapel bleek onderzoeksgegevens te hebben verzonnen, en werd afgevoerd. Zijn collega Roos Vonk, met wie hij een artikel had geschreven over vleesetende hufters, voelde de bui hangen en nam de vlucht vooruit. Ze trad op in Pauw en Witteman. Dat had ze beter niet kunnen doen.

Naast de arrogante manier waarop ze zich baseerde op haar autoriteit (hier goed aangepakt) in plaats op
zelfreflectie, deed ze deze verbazingwekkende uitspraak: 'natuurlijk hoop je als wetenschapper dat je verwachtingen in een onderzoek worden bevestigd'. Natuurlijk hoop je dat juist niet. Een goede onderzoeker probeert zijn hypothese immers te falsificeren. En praktisch gesproken is er voor de ware wetenschapper geen groter genot dan het onderuit zien gaan van de eigen vooronderstellingen.

Harvard-professor Putnam, bijvoorbeeld, ontdekte tot zijn eigen verbazing in een groot onderzoek dat toenemende diversiteit leidt tot een afnemend vertrouwen binnen en tussen bevolkingsgroepen in het algemeen, en allerlei specifieke ongemakken in het bijzonder. Dit was duidelijk in strijd met de 'liberal' opvatting van de multiculturele Amerikaanse droom. Hij stelde de publicatie van zijn werk nog wel even uit tot hij er een moraal aan vast kon knopen, maar kwam er in elk geval mee. Als Stapel, Vonk et al. in een echt onderzoek hadden ontdekt dat vleeseters vriendelijke, blozende types zijn, en vegetariërs betweterige zuurpruimen - een plausibele hypothese, lijkt me - moet ik nog zien of die bevinding ooit het daglicht had gezien.

Er is wel reden tot enige zorg over het lot van wetenschap. Vooral in de V.S. vigeert in bepaalde rechtse kringen een hard anti-science standpunt. Vooral de evolutietheorie moet het daar ontgelden, maar gaandeweg dreigt kennis en wetenschap in het algemeen daar ook al als 'linkse hobby' te worden gezien. Gelukkig is daarvan in Nederland nog weinig sprake, en is er wellicht zelfs wat vooruitgang te bespeuren: van de eerste BBC-serie over de aarde liet de Evangelische Omroep het deel over evolutie maar achterwege, maar de reeks over planten en dieren die nu wordt vertoond is één en al evolutionaire aanpassing zonder dat Staphorst en Barneveld merkbaar in opstand komen.

Meer in het midden en links ligt de situatie wat anders. Daar is meer sprake van pseudo-wetenschap dan van regelrechte ‘anti-science’. Eén aanpak is het paniekzaaien op grond van veronderstellingen, uit zijn verband gerukte gegevens en een overmatig vertrouwen op modelberekeningen. Voorbeelden: Club van Rome, zure regen, GM-gewassen (in Engeland omgedoopt tot Frankenstein-food), klimaat en kernenergie.

De hoofdzaak echter, van pseudo-wetenschap, zeker in Nederland, is het oeverloze politiek-correcte gebabbel van hele legers deskundologen die schijnbaar hun uitspraken doen op grond van wetenschappelijke bevindingen. Economen zijn een notoir voorbeeld: in een eindeloze stroom stukjes van types als Sylvester Eijffinger en Lans Bovenberg wordt ideologie als wetenschappelijke noodzaak gepresenteerd. De lonen moeten altijd worden gematigd, de woningmarkt moet 'hervormd', er moeten altijd meer bevoegdheden naar Europa, er moet altijd worden bezuinigd en pensioenen worden 'onbetaalbaar'. Er zijn enkele creatieve dwarsdenkers - bijvoorbeeld Hans Schenk (fusies van bedrijven kosten alleen maar geld) of Alfred Kleinknecht (arbeid moet duurder, is goed voor de innovatie) of Harrie Verbon (pensioenleeftijd hoeft niet omhoog) - maar de overgrote meerderheid der economen kent maar één evangelie.

Ideologie in een wetenschappelijk jasje, of wetenschap in een ideologische context, ze leiden geen van beiden tot verrassende inzichten of ontdekkingen. Geen centrum voor vrouwenstudies zal ooit tot de conclusie komen dat oververtegenwoordiging van vrouwen – bijvoorbeeld in de rechtspraak of het onderwijs – nadelig is voor de kwaliteit. Geen Nederlands topinstituut voor migrantenstudies zal ooit uitvinden dat diversiteit slecht is voor de samenleving, of dat hoofddoeken anti-emancipatoir zijn. Het zeer duurzame Planbureau voor de Leefomgeving, dat over riante onderzoeksbudgetten beschikt, zal nooit laten uitzoeken of er wel echt sprake is van klimaatverandering door menselijk handelen. En Roos Vonk – ex-voorzitter van Wakker Dier – zal blijven zoeken naar munitie tegen vleeseters.

8 opmerkingen:

  1. De kritiek op Roos Vonk is in principe terecht, met die aantekening dat het wel erg "scherpslijperij" is. Uiteraard moet de ideale wetenschapper blij zijn als hij de eigen hypothese kan falsificeren. Mijn inschatting is dat 0.1% van de wetenschappers in de praktijk aan dit ideaalbeeld voldoet; het gros is niets menselijks vreemd, en die zijn - net als normale mensen - enthousiast dat ze iets vinden dat in hun straatje te pas komt. Mensen hebben een natuurlijke neiging om feiten die hun mening versterken zwaarder te waarderen dan feiten die hun mening weerspreken.

    Precies zoals Willem De Zwijger zelf trouwens doet, als hij theorieen over klimaatverandering of zure regen klakkeloos wegzet als "pseudowetenschap". Dit laatste maakt helaas zijn bijdrage wat minder serieus.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. @ Rinke

    U zegt:
    "het gros is niets menselijks vreemd, en die zijn - net als normale mensen - enthousiast dat ze iets vinden dat in hun straatje te pas komt. Mensen hebben een natuurlijke neiging om feiten die hun mening versterken zwaarder te waarderen dan feiten die hun mening weerspreken."

    Ook wetenschappers zijn inderdaad mensen. Daar valt niets aan af te dingen.
    Maar het beoefenen van wetenschap zit vol valkuilen. Is het onterecht om te verwachten dat een wetenschapper zich bewust is van haar/zijn eigen confirmation bias?
    (Zie : http://tinyurl.com/6yhnjra)

    Dat hij/zij dus dergelijke beinvloeding actief probeert te ondervangen?
    Als Vonk niet op de hoogte is van dit fenomeen, staat haar reputatie/betrouwbaarheid op de helling.
    Als Vonk wel op de hoogte is van dit fenomeen en ze probeert dit niet te ondervangen is het nog erger. Is ze dan nl. geen wetenschapper meer, maar een (politiek) activist? Dit i.v.m. haar verleden met Wakker Dier.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. @Hmmm
    Ik vind de stortvloed aan kritiek op Roos Vonk wel erg makkelijk, en wel erg "meehuilen met de wolven in het bos". Het getuigt van een morele scherpslijperij die je "politiek correct" zou kunnen noemen, om maar eens een populaire term uit de kast te halen.
    Punt is dat het betreffende onderzoek methodologisch correct was - er was echter achteraf met de data gerotzooid.
    Wat moet je dan, als wetenschapper, als het onderzoek zelf goed in elkaar zit en de uitkomsten zijn wat je verwachtte? Moet je dan je collega aan een kruisverhoor gaan onderwerpen? In de trant van "Hier komt uit wat ik dacht, dus heb jij de boel zitten te bedonderen?".

    Dat doet natuurlijk niemand. Je kan redelijkerwijze van niemand gaan verwachten dat hij/zij als inspecteur van politie z'n collega als verdachte gaat beschouwen van fraude, en een normaal mens doet dat zeker niet als die resultaten hem helemaal niet vreemd voorkomen.

    Dat Vonk arrogant op zou treden in een TV-programma doet daarbij verder niet ter zake. Dat ze een verleden heeft bij Wakker Dier doet evenmin ter zake. Alle onderzoekers doen onderzoek vanuit hun persoonlijke interesse.

    Dit pleidooi gaat er vanuit dat Vonk wel te goeder trouw was, en niet zelf heeft meegewerkt aan de fraude. Dat mag je op voorhand niet uitsluiten, en daarom is het onderzoek dat tegen haar gaande is ook volkomen terecht. Zolang echter de uitkomst daarvan nog niet bekend is, is de kritiek op haar erg makkelijk en vooral erg voorbarig.
    Het doet vooral aan als een zoveelste potje "lekker links bashen", voor zover je Vonk met haar Wakker-Dierachtergrond "links" zou moeten noemen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Natuurlijk had Vonk geen reden om Stapel het vuur aan de schenen te leggen over het feit dat de data liet zien wat zij zo graag wilde zien. Roos vonk had de data-itegriteit wel moeten controleren. Dit heeft ze niet gedaan. Zelfs niet nadat ze al eerder was geconfronteerd met een aanwijzing dat data die ze gebruikt had daar niet aan voldeed. Vonk is geen wetenschapper. Ze probeert niet eens zichzelf te controleren of haar bevindingen te falsificeren. Interesseert haar allemaal niet. Zij heeft een leuek uitkomst die goed in haar straatje past en dat is alles wat telt. Ze zou de eer aan zichzelf hebben moeten houden en ontslag hebben moeten nemen. Maar ook die zelfreflectie is haar vreemd.

      Verwijderen
  4. Van mij mag ze tegen een kannibaal aan lopen.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Mooi was het verhaal dat ik ooit hoorde van een Amerikaanse vriend die naar de lezing van een taalkundige ging: de taalkundige beweerde dat het wel mogelijk was om een positief uit twee negatieven te halen, taalkundig gezien dan - 'not unattractive' is dus 'attractive', enfin, iedereen kent die voorbeelden wel. Midden in zijn 'statement' dat zoiets nooit met twee positieven kan die dan een negatief zouden vormen, dat hij dat had onderzocht en zeker wist, riep iemand achter in de zaal: 'Yeah, sure!'

    Iedereen plat natuurlijk...

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Mooi, verfrissend stukje van Willem de Zwijger!

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Wetenschap, vooral de alfawetenschappen, zijn volledig verpolitiekt en daarom niet meer betrouwbaar. Het is pseudowetenschap geworden. Vooral socialogie, antropologie, sociale psychologie en andere menswetenschappen, politicologie en klimaatkunde zijn zwaar getroffen. Met statistieken kan veel gemanipuleerd worden, de "onderzoeken" worden afgestemd op de gewenste uitkomst. Mooi voorbeeld is ook cijfers over tolerantie en intolerantie. In stukjes over intolerantie naar homo's wortdt steeds de belangrijkste stelling verduisterd dat toenemend aantal niet westerse allochtonen leidt tot afnemende tolerantie voor bv homo's. Natuurlijk mag deze conclusie niet worden gesteld en wordt men bewust misleid. Ook geschiedenis is verpolitiekt en daarom vaak politiek correct verleden over tolerante islamitische samenlevingen die er nooit zijn geweest.

    BeantwoordenVerwijderen