Middenkabinet

Rutte en Kamp sloegen vorige week hun grootste slag: in de Tweede Kamer kregen ze de Partij van de Arbeid achter het pensioenakkoord, terwijl de strijd binnen de FNV nog volop gaande was. Met name Kamp leverde hiermee een huzarenstukje dat Nederland voorgoed zal veranderen. De pensioenen zijn niet langer gegarandeerd, maar afhankelijk van de beleggingsresultaten - en de pensioengerechtigden draaien op voor het beleggingsrisico. De ‘concessies’ die achtereenvolgens Jongerius en Cohen voor de zwaarste beroepen c.q. laagstbetaalden binnenhaalden kunnen door het eerstvolgende kabinet eenvoudig worden afgeschaft, maar het verleggen van de beleggingsrisico’s is fundamenteel en blijvend.
De PvdA nam daarmee, opnieuw, afstand van de klassieke sociaal-democratische gedachte dat het mogelijk is werknemers binnen het kapitalisme te verzekeren tegen ongemakken als werkloosheid, arbeidsongeschiktheid en – in dit geval – de oude dag. Dat Cohen bovendien het kabinet te hulp schoot in zijn strijd tegen FNV-Bondgenoten en AbvaKabo zal politiek riant worden beloond.

Andersom heeft Geert Wilders steeds minder om mee terug te gaan naar zijn kiezers. Alles waar hij tegen ageert – migratie, integratie, Europa, verhogen van de pensioenleeftijd, verslechteringen in de zorg – wordt naar de zijlijn gedrongen. Minister Leers van integratie is kampioen schijnbewegen, hij doet alsof hij van alles probeert de instroom van kansarme vreemdelingen te beperken, maar de feitelijke cijfers laten geen afname zien. Leers is bepaald geen Verdonk, die een door iedereen van tevoren onmogelijk verklaarde breuk in de asiel- en immigratiestromen bewerkstelligde.

Leers’ CDA zit toch al niet prettig in dit kabinet, de kiezers blijven in de peilingen nog steeds weg, en quasi-partijleider Verhagen is niet populair bij zijn achterban die in het kabinetsbeleid elk gevoel van menselijkheid en naastenliefde mist.

Zowel CDA als VVD hebben zich in de ‘eurocrisis’ feitelijk bekeerd tot redding van Griekenland en het ‘overdracht van soevereiniteit aan Brussel is noodzakelijk’, en ook dat gaat in tegen één van de voornaamste strijdpunten van de PVV. De VVD heeft nog het meeste baat bij deze coalitie, haar achterban heeft meer belang bij lage belastingen dan bij een zorgzame overheid en de grote ondernemingen van VVD-bondgenoot Wientjes interesseren zich meer voor de Europese markt dan voor democratie in Europa.

Maar er is meer aan de hand. Na Breivik zagen we politieke verschuivingen naar het midden in Noorwegen en Denemarken. Bij ons weigeren Wilders en Bosma inhoudelijk afstand te nemen van Breiviks gedachtegoed. Ze zweren natuurlijk geweld af, veroordeelden de aanslagen ten scherpste, maar waarom de oorlogsretoriek van Pamela Geller c.s., die zowel door de PVV als door Breivik wordt gedeeld, in hun ogen desondanks uitsluitend tot vreedzaam democratisch handelen kan leiden blijft onverklaard.

Dat is de grote middenpartijen niet ontgaan. Cohen merkte al eens op dat hij geschrokken was dat iemand blijkbaar het hart van een sociaal-democratische partij tot militair doelwit kon verklaren. Bolkestein maakte kort geleden een scherpe opmerking over de link tussen Wilders en Breivik. Vanwege de stabiliteit van de coalitie zullen de regeringspartijen op dit punt nog even zwijgen, maar uit de politieke deals met Cohen op kernpunten van kabinetsbeleid en de ineens zo rustige toon van de Troonrede is ook in Nederland een verschuiving naar het midden af te leiden.

Toen een kamerlid van de LPF een pistool meenam naar een fractievergadering, liet VVD-leider Zalm het eerste kabinet-Balkenende vallen. Met dergelijke malloten werden geen politieke zaken gedaan, wat ook de consequenties mochten zijn. Te verwachten is dat de coalitie op grond van soortgelijke overwegingen een geschikt moment afwacht om gedoogpartner PVV te lozen, waarna de PvdA een middenkabinet inschuift. De VVD heeft daarmee een stabiele, niet al te grote ‘eurofiele’ partner die op het juiste moment plooibaar is gebleken, en het CDA kan zijn sociale gezicht weer wat meer glans geven.

De techniek van een regeringswisseling is nog wel interessant; het is nog niet zo simpel een minderheidsregering te laten vallen. Een crisis zal niet binnen het kabinet beginnen, en ook niet door de coalitiepartijen in de Kamer worden veroorzaakt, enigerlei motie van wantrouwen zal geen meerderheid krijgen. Tenzij Wilders zelf de gedoogconstructie opzegt, vandaar de eindeloze stroom aanbevelingen aan zijn adres toch vooral “de stekker er uit te trekken”.