Antifascisten toen en reaguurders nu

Hun theaterstuk Jeremia is niet onopgemerkt gebleven. Tijdens de première op 7 februari j.l. zat de weduwe van Hans Janmaat op de eerste rij. De dag erna bezochten Martin Bosma en Joost Niemöller de voorstelling. Volgens de makers Marjolein van Heemstra (1979) en Sedettin Kirmiziyüz (1982) vonden ze de voorstelling die antifascisten van toen confronteert met reaguurders van nu, ‘overwegend mooi’. Kritiek was er ook, vooral uit linkse hoek, bijvoorbeeld op Joop.nl.

Van Heemstra en Kirmiziyüz staan te boek als erudiete theatermakers, type ‘linkse Gutmenschen’. In hun voorstelling gaan ze op zoek naar opvattingen over vrijheid van meningsuiting. Zo komen ze terecht bij Wil Schuurman, de vrouw van Hans Janmaat, leider van de Centrum Democraten, bij antifascisten die zijn mening letterlijk en figuurlijk bestreden, maar ook bij reaguurders, verzenders van haatmails (in Nederland zo’n 35.000 per dag) en extremistische moslims. In hun vlotte, slimme en goed
doordachte voorstelling, vol gereconstrueerde ontmoetingen, feiten en geestige associaties, brengen ze heel wat gevoelige onderwerpen ter sprake, en confronteren ze standpunten met elkaar op een manier die soms verwarring bij de toeschouwer zaait. Ze voeren al of niet bestaande personages op, die achter deze standpunten schuilgaan en komen erachter, dat deze niet eendimensionaal zijn maar verschillende kanten hebben. De twitteraar Gekke Toon die vindt dat Kirmiziyüz moet oprotten naar zijn eigen land of – op zijn verjaardag – dood moet, blijkt het blonde meisje Geert te zijn met een schildpad als huisdier. Met de buurvrouw van Van Heemstra, die haar ongezouten mening over buitenlanders en andersdenkenden in het trappenhuis ventileert, kun je ook gezellig praten. De antifasciste Godelieve staat nog steeds achter de actie van toen, waardoor de vrouw van Janmaat zodanig gewond raakte, dat een been geamputeerd moest worden. De makers tonen deze weduwe als een innemende vrouw.

In maart 1986 staken antifascisten de fik in een hotel in Kedichem waar de Centrum Democraten bij elkaar kwamen. Het was een ongeplande uit de hand gelopen actie. Met hun leider Hans Janmaat (1934-2002), die de multiculturele maatschappij de wacht aanzegde, wilde het zogenaamd weldenkende deel van de samenleving niets te maken hebben. Hij werd doodgezwegen, bedreigd en veroordeeld. Janmaat had niet het recht op vrije meningsuiting, waarop iedereen zich tegenwoordig beroept, het recht op het vrije woord dat nu ook vaak het recht op beledigen betekent. In hun voorstelling confronteren Van Heemstra en Kirmiziyüz de blinde vlek van de antifascisten met de schrijnende realiteit van weduwe Schuurman. Ze analyseren het gebrek aan nuance in de ‘linkse kerk’ van toen.

Ik hoorde op een feestje ooit een tamelijk hooggeplaatste PVDA’er zeggen: had ik maar een taal om kritiek te uiten op mijn eigen club. Van Heemstra en Kirmiziyüz hebben met hun respectievelijk verbale vondsten en beeldend vermogen die taal gevonden in een meeslepende theatervertoning. Niemöller en Bosma vonden de voorstelling mooi. Maar ze uitten ook kritiek: de makers hadden zich nadrukkelijker vóór Janmaat moeten uitspreken. Dat doen ze niet. Gelukkig. Leden van de Centrum Democraten gebruikten geweld en werden daarvoor veroordeeld. De wereld is intussen trouwens veranderd. Niets is meer alleen maar wit of alleen maar zwart. De politieke kleur van je standpunt kan in de ogen van deze theatermakers per keer veranderen. We hoeven niet persé het hele pakket van één kerk of één richting zo maar over te nemen. Maar dan is het wel nodig dat je je voortdurend informeert. Dat doen de makers van Jeremia, de naam van de klagende profeet in de bijbel die de Joden waarschuwde voor de Babyloniërs, in hun meeslepende voorstelling ter plekke, op het toneel, zoals nog tot en met april te zien is(speellijst troubleman.nl).

9 opmerkingen:

  1. "Niemöller en Bosma vonden de voorstelling mooi. Maar ze uitten ook kritiek: de makers hadden zich nadrukkelijker vóór Janmaat moeten uitspreken. Dat doen ze niet. Gelukkig."


    Bosma en ik hebben zoiets helemaal niet gezegd. Het wordt beweerd in NRC en hier wordt die leugen weer herhaald.

    Joost Niemoller

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Aan de heer Joost Niemöller

      Bravo voor uw moedige woorden.
      U doet uw naamgenoot eer aan.
      Kunt u de lezers van Hoeiboei diets maken wat U en Martin Bosma dan wel zeiden?
      Wat vind u van de naam Kirmiziyüz?
      Een oer-hollandse naam, wat? Kirmizi (zonder punten op de i) wil zeggen: karmozijn.
      Yüz is honderd.
      Sedettin zegt mij weinig.
      Dîn is arabisch voor geloof.
      Maar de muzelmanizering van turken is oppervlakkig.
      Een Turk is in de eerste plaats Turk en dan pas muzelman. Als hij dat laatste tenminste nog is.
      Veel turken zijn communist. Zelfs de val van de Sovjet-Unie heeft hen niets geleerd daaromtrent.

      Verwijderen
  2. Als ik beelden terugzie van Hans Janmaat dan moet ik zeggen dat hij een vervelende toon heeft. Een zeur. Destijds had ik er een afschuw van. Maar als ik de woorden die hij sprak analyseer dan moet mij van het hart dat hij het wel juist heeft gezien. We kunnen ons nu afvragen of Hans Janmaat een vooruitziende blik had, of dat de maatschappij zo veranderd is dat hij gelijk heeft gekregen. Ik denk het laatste.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Beste Joost Niemoller, Ik geloof u meteen. Ik had de bron (NRC) moeten vermelden. Dick Gilsing

    BeantwoordenVerwijderen

  4. Citaat uit Gilsings opstel:

    Niemöller en Bosma vonden de voorstelling mooi. Maar ze uitten ook kritiek: de makers hadden zich nadrukkelijker vóór Janmaat moeten uitspreken. Dat doen ze niet.

    Dit staat in Gilsings opstel ´Antifascisten´ zonder aanhalingstekens!

    Na protest van N. dat het citaat een leugen betreft, meldt Gilsing per ´Anoniem´ dat hij de bron van het citaat, de NRC, had moeten opgeven. Het is de NRC die liegt.

    Maar Gilsing heeft het citaat zelfs niet tussen aanhalingstekens geplaatst. waarom niet? Ik vind dat plagiaat, Gilsing tendentieus en onbetrouwbaar.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Nog over Sadattin Kirmizi:
    Sadattin wil zeggen "zuiver in het geloof".
    Tin (geloof, godsdienst) is de stemloze verturksing van het arabische "din".
    In het geval Sadattin Kirmizi zal zulks eerder betekenen:
    zuiver in het marxistische geloof.
    Want de meeste Turken op nederlandse bodem stemmen ofwel Groen Links ofwel Partij van de Arbeid.
    Wat betreft Janmaat, hierzie het Janmaat-lied

    Janmaat is onze Leider
    hem loont niet guldener sold
    dat van de hemelse tro-onen
    voor zijne voe-oeten rolt

    Eens waren wij communisten
    Vakbond, marxist , F.N.V.
    Nu zijn wij nationali-isten
    marsjeren met Hans Janmaat mee

    Diets onze vloeren en ouwen
    Ras stroomt de Rijn weder vrij
    breken de vij'nden de klauwen
    Janmaat is immer daarbij

    Janmaat, Janmaat voor allen
    Neerlands onsterf'lijke held
    Janmaat is nimmer gevallen
    Janmaat is nimmer geveld.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Een ander lied, populair bij Janmaat-fans luidt aldus:

    Ziet gij in't oosten het morgenrood?
    Het licht van de vrijheid, de zonne.
    Wij zullen verwinnen of leven of dood
    Mag komen wat immer daar wille
    Waarom toch nog treuz'len
    Houdt op met het hader'n
    ons vliet ja het arische bloed door de adr'en
    Volk aan 't geweer
    Volk aan 't geweer.

    Vele jaren die gingen voorbij
    het volk was in knechtschap geboren
    Verraders en roden die maakten stampij
    Ons leek ja de toekomst verloren
    In 't volke geboren gewerd ons een Leider
    Die hoop en verwachting voor Dietsland verbreidde
    Volk aan 't geweer
    Volk aan 't geweer.

    Jongens en meiden en man voor man
    Omklemmen het leeuwenvlagbanner
    Wat burger wat bouwer wat arbeidsman
    Zij zwaaien het zwaard en de hamer
    Zij strijden voor vrijheid voor arbeid en brood
    O Dietsland ontwaak nu
    Beëindig de nood
    Volk aan 't geweer
    Volk aan't geweer

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Hannes Janmaat voert ons aan
    tralalalalalala
    Hij die de slag gewon
    leermanvanbabieja-a-aan
    Hij die de slag gewon
    leermanvanbabiejaan

    Joop de Uyl van de P. van de A.
    tralalalalalala
    Viel in des Janmaats hand
    leermanvanbabie-ja-a-aan
    Viel in des Janmaats hand
    leerman van babiejaan.

    Alle bloemlein stonden rood
    tralalalalalala
    heissa wien snijdt de dood?
    leermanvanbabieja-a-aan
    heissa wien snijdt de dood?
    leerman van babiejaan.

    En wie ons dit liedlein zong
    tralalalalalala
    werd Hans Janmaat genaamd
    leermanvanbabieja-a-aan
    werd Hans Janmaat genaamd
    Leermanvanbabiejaan.



    BeantwoordenVerwijderen
  8. Als de gouden avondzonne
    stuurde hare laatste schijn ja laatste schijn
    trok een regiment van Janmaat
    langs de Amstel en de Rij-ij-ijn
    trok een regiment van Janmaat
    langs de Amstel en de Rijn.

    Treurig klonken hunne lied'ren
    door de kleine stille stad ja stille stad
    want zij droegen ja ten grave
    enen Janmaat-kamera-a-aad
    want zij droegen ja ten grave
    enen Janmaat-kameraad

    En de moeder in de verte
    zonden zij een laatste groet ja laatste groet
    dat haar zoon met trots gevallen
    door het hart trof hem het schò-ò-ot
    dat haar zoon met trots gevallen
    door het hart trof hem het schot.

    Koppig woeien hunne vanen
    als zij zonken hem in 't graf ja in het graf
    en zij zworen eeuwig wrake
    voor de Janmaat-kamera-a-aad
    en zij zworen eeuwig wrake
    voor de Janmaat-kameraad

    Gij zijt niet vergeefs gevallen,
    zwoor'n aan 't grave zij opnieuw ja steeds opnieuw
    driemaal kraakten dan de salvo's
    gij waart Hannes Janmaat trou-ou-ouw
    driemaal kraakten dan de salvo's
    gij waart Hannes Janmaat trouw.

    Als de rode morgenzonne
    stuurde hare eerste schijn ja eerste schijn
    trok een regiment van Janmaat
    verder in de strijd daarei-ei-ein
    trok een regiment van Janmaat
    verder in de strijd daarein.


    BeantwoordenVerwijderen